Wysoki cukier sygnałem raka? Tak, zwłaszcza ten objaw powinien cię zaniepokoić

Cukrzyca to grupa chorób objawiających się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, będącym skutkiem różnych problemów z insuliną. Bywa też objawem innych schorzeń, głównie trzustki oraz guzów neuroendokrynnych (NET), zlokalizowanych najczęściej w układzie pokarmowym. Nie oznacza to jednak, że mając wysoki cukier trzeba zaraz "szukać raka".

Wieczorem poziom glukozy był w normie, a rano okazuje się, że poszybował bez kontroli? Takie skoki cukru nie mają związku z dietą i niekoniecznie tylko z klasyczną cukrzycą, ale głównie z aktywnością hormonów w organizmie. Nie lekceważ wysokich cukrów na czczo, gdyż mogą nawet sygnalizować chorobę nowotworową.

Możliwe, że masz cukrzycę typu 3, czyli cukrzycę wtórną. Jej skuteczne leczenie polega przede wszystkim na usunięciu pierwotnej przyczyny nieprawidłowego poziomu cukru we krwi. Nawet jeśli wysokie cukry zdarzają się sporadycznie i tylko w określonych okolicznościach (np. na czczo, rano), mogą być pierwszym sygnałem trudnych do diagnozowania, rzadkich schorzeń.

Nie bagatelizuj zatem sprawy, ale też od razu nie panikuj. To po prostu trzeba sprawdzić, wyjaśnić i leczyć w sposób skuteczny.

Wyższy cukier o poranku? To dla naszego dobra

Chociaż nocą zasadniczo nie jemy i nie dostarczamy organizmowi paliwa, poziom cukru we krwi nad ranem podnosi się także u zdrowych ludzi. To zjawisko naturalne i pożądane. Wzrost poziomu hormonów: adrenaliny i kortyzolu, a także glukagonu i somatotropiny (hormonu wzrostu), pomaga nam podjąć codzienne wyzwania. Możemy się skutecznie obudzić i przygotować do aktywności podczas dnia. Wątroba pod wpływem hormonów uwalnia glukozę, a my mamy energię do działania. Niestety, u osób chorych duża aktywność hormonalna może skutkować zbyt wysokim poziomem cukru, a ten objawiać się choćby bólem głowy, nudnościami i zmęczeniem.

Diabetycy, czyli osoby chorujące na cukrzycę, nazywane potocznie cukrzykami, wiedzą zazwyczaj, co takie objawy o poranku mogą oznaczać i jak reagować. Nie leczysz się na cukrzycę i masz te objawy? Warto skontrolować poziom glukozy we krwi.

Kiedy cukier jest nieprawidłowy?

Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nawet pół miliona osób w Polsce ma nierozpoznaną cukrzycę. Nieleczona choroba prowadzi do wielu powikłań, które zwiększają ryzyko inwalidztwa i przedwczesnej śmierci. Profilaktycznie każdy dorosły Polak powinien kontrolować poziom cukru we krwi przynajmniej raz w roku. Za każdym razem, gdy na glukometrze pojawi się nieprawidłowy wynik, trzeba spróbować znaleźć przyczynę tego stanu i w razie czego leczyć samą cukrzycę lub pierwotną przyczynę nieprawidłowego poziomu glukozy we krwi.

Prawidłowy poziom cukru we krwi na czczo u zdrowego człowieka mieści się w przedziale 70-99 mg/dl. Jeszcze kilka lat temu za prawidłowy uważano wynik do 110 mg/dl. Normę obniżono do 99 mg/dl, gdyż badania dowiodły, że stałe stężenie cukru powyżej tej wartości zwiększa ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Jeśli poziom cukru jest powyżej normy, ale nie przekracza wartości 125 mg/dl, mówi się o nietolerancji glukozy, "stanie przedcukrzycowym". W takiej sytuacji pacjent powinien przede wszystkim wdrożyć odpowiednią dietę. Jeśli jednak przekracza 125 mg/dl, lekarz zazwyczaj zleca już wykonanie dodatkowych badań w celu zdiagnozowania cukrzycy. Niezależnie od tego, czy cukrzyca jest pierwotna, czy wtórna, trzeba działać.

Wysoki cukier: problem z insuliną, a może nowotwór

Najczęściej problem z wysokim poziomem cukru o poranku mają osoby z cukrzycą typu 1. Trzeba bowiem brać pod uwagę choćby błędy podczas dawkowania insuliny.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 organizm zazwyczaj panuje nad hormonami, samo wydzielanie insuliny jest prawidłowe, więc dobowe wahania hormonalne pozostają pod kontrolą. Nie oznacza to, że wysokich cukrów rano nie trzeba wyjaśnić. To niepokojący objaw, nawet u osób generalnie z nierozpoznaną cukrzycą. Może świadczyć o rzadkim nowotworze - wydzielającym hormony guzie neuroendokrynnym. Guzy NET są rzadkie, niełatwe do diagnozowania i dają nietypowe objawy. Jednym z nich może być zbyt wysoki poziom cukru na czczo, rano. Gdy guzy hormonalnie czynne dorzucają dodatkową porcję hormonów do tych wydzielanych standardowo, wówczas sytuacja może wymknąć się spod kontroli.

Oczywiście, nie ma powodu, by zakładać, że za każdym porannym skokiem cukru kryje się choroba nowotworowa. Guzy NET są bardzo rzadkie, a wysoki cukier w przypadku choroby nowotworowej niemal nigdy nie jest objawem izolowanym (jedynym wskazującym na problem onkologiczny). Ważne jednak, by od czasu do czasu kontrolować poziom glukozy we krwi, a wszelkie nieprawidłowości i wątpliwości wyjaśniać z lekarzem. Guzy NET należą do nowotworów wolnorosnących. Wcześnie rozpoznane zwykle dobrze rokują.

Cukrzyca: czym jest efekt brzasku i cukier z odbicia

Za poranne przecukrzenie mogą być odpowiedzialne: zjawisko brzasku lub efekt Somogyi. Dla pacjenta nie ma większego znaczenia, który mechanizm zadziałał w ich przypadku, ale dla lekarza to cenne wskazówki do dalszego postępowania.

Zjawisko brzasku, nazywane też efektem brzasku (dawniej phenomenon) to wzrost stężenia glukozy we krwi wcześnie rano, między godziną 4. a 5. (stąd czasem zalecenie lekarskie, by o „dziwnej porze” mierzyć poziom cukru we krwi). W rezultacie po obudzeniu stężenie glukozy może wynosić nawet 180–250 mg/dl (10–13,09 mmol/l). Przyczyną jest głównie wspomniany fizjologiczny wyrzut hormonów nałożony na cukrzycę i nieprawidłową gospodarkę węglowodanową. Szczyt wydzielania występuje podczas snu, między 3. a 8. rano.

Określenie efekt Somogyi pochodzi od nazwiska chemika, który jako pierwszy opisał zjawisko hiperglikemii z "odbicia", czyli będącej bezpośrednio skutkiem niedocukrzenia (hipoglikemii) podczas snu. Może do niego dojść, gdy w nocy stężenie insuliny jest zbyt wysokie lub gdy ominie się ostatni posiłek przed snem. Śpiąc możesz nie zauważyć spadków cukru (nie zrobi ci się słabo w pozycji stojącej). Niski poziom glikemii powoduje wzrost wydzielania hormonów, choćby naszego wewnętrznego wojownika - adrenaliny. Skutkiem bywa skok poziomu cukru rano.

Efekt Somogyi dotyczy głównie chorych z cukrzycą typu 1, jest spowodowany zbyt dużą ilością insuliny we krwi podczas snu i zwykle konieczne są zmiany w jej dawkowaniu. Czasem jednak winna jest dieta (brak odpowiedniej przekąski przed snem). Odżywianie to ważny element leczenia cukrzycy, o czym nieraz pacjenci zapominają.

Eliza Dolecka