Żółta gorączka (żółta febra, febris flava)

Żółta gorączka (żółta febra, febris flava) to choroba wirusowa, którą człowiek może się zakazić poprzez ukąszenie komara. U jednych pacjentów żółta febra przebiega łagodnie i szybko ustępuje, u innych prowadzi do niewydolności wątroby i nerek, a nawet do zgonu. Co jeszcze warto wiedzieć o żółtej gorączce? Na pewno to, że od tej choroby można się uchronić poprzez przebycie szczepienia na żółtą gorączkę.

Spis treści

1. Żółta gorączka (żółta febra): przyczyny
2. Żółta gorączka (żółta febra): objawy
3. Żółta gorączka (żółta febra): diagnostyka
4. Żółta gorączka (żółta febra): leczenie
5. Żółta gorączka (żółta febra): rokowanie
6. Żółta gorączka (żółta febra): zapobieganie

Żółta gorączka (zwana także żółtą febrą, w języku łacińskim określana z kolei terminem febris flava) to choroba, z którą populacja ludzka ma do czynienia już od dawna – pierwsza epidemia żółtej gorączki, która to została opisana, wystąpiła w XVII wieku na wyspach Barbados.

Żółta febra nie jest schorzeniem, którym możemy zakazić się w Polsce – występuje w Afryce oraz w Ameryce Południowej. Dokładne statystyki dotyczące częstości występowania żółtej gorączki nie są znane (część przypadków tej choroby nie jest po prostu zgłaszana), według przypuszczeń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdego roku dochodzi jednak na świecie do aż 200 tysięcy zachorowań na tę jednostkę oraz do 30 tysięcy spowodowanych przez nią zgonów. Chorować na żółtą febrę mogą zarówno dorośli, jak i dzieci – taka możliwość wynika z tego, jaka jest przyczyna żółtej gorączki.

Żółta gorączka (żółta febra): przyczyny

Żółta gorączka należy do grupy gorączek krwotocznych i jest to choroba spowodowana zakażeniem wirusowym. Czynnikiem etiologicznym tej jednostki jest wirus żółtej gorączki (w skrócie określany jako YFV, gdzie skrót ten pochodzi od angielskiego terminu yellow fever virus), wywodzący się z rodzaju Flavivirus i należący do rodziny Flaviviridae.

Wirus żółtej gorączki występuje u naczelnych, do których zaliczane są małpy oraz ludzie. Do zakażenia u ludzi doprowadza ukąszenie przez komara, który jest nosicielem patogennego wirusa. Głównymi komarami, które mogą przenosić wirusa żółtej gorączki, są te z rodzaju Aedes oraz Haemagogus. Możliwe jest zarówno to, że komar ukąsi zakażonego żółtą gorączką człowieka i przeniesie wirusa na inną osobę, jak i możliwe jest także to, że komar zostanie nosicielem wirusa po ukąszeniu małpy i dopiero potem przeniesie on chorobę na człowieka.

Żółta gorączka (żółta febra): objawy

U większości pacjentów przebieg żółtej febry jest dość łagodny (zdarza się nawet sytuacja, gdzie choroba przebiega u pacjenta całkowicie bezobjawowo). Po upływie okresu inkubacji (czyli czasu, który mija od zakażenia wirusem żółtej gorączki do wystąpienia objawów choroby), trwającym typowo 3-6 dni, u pacjentów mogą pojawiać się takie objawy żółtej gorączki, jak:

• gorączka
• ból głowy
• ból mięśni
• zmęczenie
• dreszcze
• bóle w okolicy lędźwi
• nudności
• wymioty
• utrata apetytu

W takiej sytuacji objawy żółtej febry typowo utrzymują się przez kilka (3-4) dni, po czym dochodzi do ich ustąpienia, a stan chorego wraca do normy. Nie u wszystkich przebieg żółtej gorączki jest jednak aż tak pomyślny – u części pacjentów (według statystyk u około 15% chorujących), po pozornej stabilizacji ich stanu dochodzi - zwykle w ciągu dwóch dób od ustąpienia pierwszego epizodu gorączki - do ponownego pojawienia się podobnych jak wcześniej dolegliwości, ale i do wystąpienia innych, znacznie poważniejszych objawów. Poza gorączką, bólami brzucha i nudnościami, u pacjentów rozwijać się mogą np. zaburzenia czynności wątroby. Ich efektem może być z kolei zarówno żółtaczka, i jak zaburzenia krzepnięcia krwi prowadzące do występowania krwawień z przewodu pokarmowego, krwawień w obrębie gałki ocznej czy z błon śluzowych. Przy krwawieniach z przewodu pokarmowego dochodzić może do wymiotowania przez pacjenta krwią (stąd się zresztą wzięła hiszpańska nazwa choroby, którą jest vomito negro – termin ten przetłumaczyć można jako "czarne wymiociny"). Oprócz już opisanych, przy ciężkim przebiegu żółtej febry u pacjentów dochodzić może także do niewydolności nerek, a najgorszych przypadkach nawet do wstrząsu, niewydolności wielonarządowej i ostatecznie do zgonu.

Żółta gorączka (żółta febra): diagnostyka

Podejrzenie żółtej gorączki wysuwa się na podstawie stwierdzenia, że pacjent przebywał w regionach, gdzie schorzenie to występuje, a także biorąc pod uwagę pojawiające się u chorego objawy. Potwierdzenie, że za stan pacjenta odpowiada zakażenie właśnie wirusem żółtej gorączki, możliwe jest na drodze badań laboratoryjnych. W tym celu wykonywane mogą być badania RT-PCR, dzięki którym można wykrywać ewentualną obecności wirusa we krwi pacjenta. Inną metodą jest izolacja wirusa z krwi chorych.

W diagnostyce żółtej gorączki wykorzystanie mogą znajdować również i badania serologiczne – mowa tutaj o oznaczaniu swoistych przeciwciał w klasach IgG oraz IgM. Ta metoda diagnostyczna w przypadku żółtej febry ma jednak pewne ograniczenia. Wynikają one chociażby z tego, że stwierdzenie przeciwciał we krwi pacjenta, skierowanych przeciwko wirusowi żółtej gorączki, może wynikać nie z chorowania na jednostkę wywoływaną przez ten drobnoustrój, a może być związana z przebyciem szczepienia na żółtą febrę. Oprócz tego zdarza się, że u pacjenta uzyskiwane są pozytywne wyniki stwierdzające obecność przeciwciał, a tak naprawdę nie wynikają one wcale z chorowania na żółtą febrę – taka sytuacja związana jest z możliwością występowania reakcji krzyżowych, przez które wykrywane są u pacjenta przeciwciała skierowane przeciwko innym wirusom z rodziny Flaviviridae – np. immunoglobuliny przeciwko wirusowi dengi.Poza diagnostyką skierowaną bezpośrednio ku wykrywaniu patogennego, związanego z żółtą febrą, wirusa, u pacjentów wykonywane mogą być również inne analizy laboratoryjne, w których możliwe jest wykrycie typowych dla żółtej gorączki odchyleń. Do takowych zaliczane są:

• zaburzenia ilości białych krwinek (w początkowym okresie polegające na zmniejszeniu ilości białych krwinek, czyli leukopenii, w późniejszym etapie choroby pojawia się natomiast leukocytoza, czyli zwiększenie liczby leukocytów)
• wykładniki zaburzeń krzepnięcia (np. małopłytkowość, wydłużony czas APTT)
• hiperbilirubinemia
• wykładniki zaburzeń czynności wątroby (np. podwyższone poziomy enzymów wątrobowych, takich jak ALT i AST, we krwi)

Przeprowadzenie dokładnej diagnostyki u pacjentów z podejrzeniem żółtej febry jest istotne z tego względu, iż chorobę tę trzeba różnicować z kilkoma innymi jednostkami, takimi jak np. wirusowe zapalenie wątroby, malaria, dur brzuszny czy leptospiroza.

Żółta gorączka (żółta febra): leczenie

Podobnie jak w przypadku innych schorzeń należących do grupy gorączek krwotocznych, tak i w przypadku żółtej febry nie istnieją metody przyczynowego leczenia tej jednostki. U pacjentów cierpiących na żółtą gorączkę wdrażane jest postępowanie objawowe, bazujące na nawadnianiu chorych, a także na podawaniu im leków przeciwbólowych oraz przeciwgorączkowych (np. paracetamolu). Podkreślenia wymaga tutaj to, że w leczeniu żółtej febry należy unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – preparaty te wywierają działanie zmniejszające krzepliwość krwi i jeżeli u chorego wystąpią problemy z krzepnięciem, to stosowanie NLPZ mogłoby je nasilić.

Żółta gorączka (żółta febra): rokowanie

Ogólnie rokowania większości pacjentów, u których rozwinie się żółta gorączka, określić można jako dobre. U chorych, u których jednostka przebiega łagodnie, jak już wspominano, po kilku dniach choroby ich stan ulega stabilizacji. W sytuacji, kiedy pacjent doświadcza żółtej febry o ciężkim przebiegu, jego rokowania stają się już zdecydowanie gorsze – do zgonu dochodzi u 20 do nawet 50% wszystkich osób doświadczających tej postaci żółtej febry.

Żółta gorączka (żółta febra): zapobieganie

Szczęśliwie istnieje możliwość zapobiegania żółtej gorączce – profilaktyka tej jednostki polega na zaszczepieniu się przeciwko żółtej febrze. Takie szczepienie jest jak najbardziej dostępne w Polsce i zalecane jest ono tym osobom, które udają się w podróż do rejonów świata, w których odnotowywane są zachorowania na żółtą febrę.

Przy planowaniu zagranicznych wyjazdów warto zresztą zorientować się, czy kraj, do którego się kierujemy, nie wymaga od podróżnych przebycia jakichś szczepień. Tak bywa właśnie chociażby w przypadku żółtej gorączki, niektóre państwa (np. Burkina Faso i Senegal) wprowadziły bowiem obowiązek przebycia szczepienia na żółtą febrę przed podróżą na ich terytorium.

Źródła:1. Mary T Busowski, Yellow Fever, Medscape; dostęp on-line: http://emedicine.medscape.com/article/232244-overview#a12. Materiały WHO, dostęp on-line: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs100/en/3. Materiały CDC, dostęp on-line: https://www.cdc.gov/yellowfever/index.html