Wstrząs septyczny – przyczyny, objawy i leczenie

Wstrząs septyczny to rzadkie, ale najgroźniejsze, bo obarczone wysoką śmiertelnością, powikłanie w przebiegu sepsy.  Podczas wstrząsu septycznego dochodzi do gwałtownego spadku ciśnienia, a dalej do niedotlenienia narządów, co w konsekwencji może prowadzić do ich niewydolności. Komu grozi wstrząs septyczny? Jakie są przyczyny i objawy wstrząsu septycznego? Na czym polega jego leczenie?

Spis treści

1. Czym jest wstrząs septyczny?
2. Wstrząs septyczny - przyczyny
3. Wstrząs septyczny - objawy
4. Etapy rozwoju stanu septycznego
5. Wstrząs septyczny – badania. Jak rozpoznać wstrząs septyczny?
6. Wstrząs septyczny - leczenie
7. Wstrząs septyczny - rokowania

Czym jest wstrząs septyczny?

Wstrząs septyczny to ostatni i najgroźniejszy etap rozwoju stanu septycznego. Pierwszym jest sepsa (posocznica), czyli ogólnoustrojowa reakcja zapalna organizmu na zakażenie.

Jeśli w przebiegu sepsy dochodzi do zaburzenia czynności co najmniej jednego z podstawowych narządów, rozpoznaje się ciężką sepsę (inaczej sepsa z niewydolnością narządową). Jeżeli w przebiegu ciężkiej sepsy wystąpi spadek ciśnienia tętniczego (hipotensja), to stan taki nazywa się wstrząsem septycznym.

Szacuje się, że posocznica i wstrząs septyczny są przyczyną zgonu 200 000 pacjentów rocznie w USA, a w Europie ponad 150 000.

Wstrząs septyczny - przyczyny

Sepsa, a dalej ciężka sepsa i wstrząs septyczny, mogą być wywołane każdym typem infekcji - bakteryjną, grzybiczą lub wirusową (choć za sepsę najczęściej odpowiadają bakterie), rozwijającym się w dowolnym miejscu ciała, np. infekcji jamy brzusznej i układu pokarmowego.

Czynnikami ryzyka rozwoju sepsy i wstrząsu septycznego są:

• operacja;
• długotrwałe przebywanie w szpitalu;
• poddanie działaniu urządzeń inwazyjnych, jak cewniki dożylne lub rurki wspomagające oddychanie;
• cukrzyca.

Na sepsę i wstrząs septyczny narażeni są szczególnie pacjenci:

• z zaburzeniami odporności (np. na skutek leczenia onkologicznego) 
• żywieni pozajelitowo
• z założonym drenem
• z założonym cewnikiem naczyniowym lub cewnikiem w pęcherzu moczowym;
• ze stymulatorem serca
• z odleżynami lub ranami
• mechanicznie wentylowani

Wstrząs septyczny - objawy

Sepsa objawia się:

• wysoką temperaturą, powyżej 38 st. C lub niską, poniżej 36 st. C
• przyśpieszoną czynnością serca (powyżej 90 uderzeń/minutę)
• przyśpieszonym oddechem (powyżej 20/min, przy czym norma to ok. 12-14/min)

Jeśli do ww. objawów dołączają objawy niewydolności co najmniej jednego z podstawowych narządów lub hipoperfuzji tkanek (zmniejszonego przepływu krwi przez tkankę lub narząd), mowa o ciężkiej sepsie. Wstrząs septyczny to występowanie ciężkiej sepsy i niedociśnienia.

Ze wstrząsem septycznym mamy do czynienia, jeżeli w przebiegu ciężkiej sepsy wystąpi hipotensja, czyli niedociśnienie (ciśnienie skurczowe wynosi mniej niż 90 mm Hg, a ciśnienie rozkurczowe – mniej niż 60 mm Hg), nie spowodowana innymi czynnikami, nie reagująca na podanie dożylnie płynów.

Objawy wstrząsu septycznego to:

• zimna, wilgotna skóra
• temperatura powyżej 38 st. C lub poniżej 36 st. C
• przyśpieszona czynność serca (powyżej 90 uderzeń/minutę)
• przyśpieszony oddech (powyżej 20/min, przy czym norma to ok. 12-14/min)
• kwasica mleczanowa
• oliguria, czyli skąpomocz (dobowe wydalanie moczu w ilości mniejszej niż 500 ml), lub bezmocz - mimo właściwego nawodnienia
• ostre zaburzenia świadomości

Wstrząs septyczny – badania. Jak rozpoznać wstrząs septyczny?

Wstrząs septyczny daje bardzo charakterystyczne objawy – zwykle to na ich podstawie lekarz jest w stanie postawić diagnozę. By ją potwierdzić, trzeba jednak wykonać określone badania.

• badania mikrobiologiczne krwi
• ocena stopnia krzepliwości krwi (hemostaza)
• parametry czynności nerek i wątroby
• gazometria czyli ocena równowagi kwasowo-zasadowej
• badanie stężenia mleczanów w surowicy
• RTG płuc
• tomografia komputerowa jamy brzusznej.

Wstrząs septyczny - leczenie

Pacjent ze wstrząsem septycznym trafia na oddział intensywnej terapii, gdzie podaje mu się antybiotyki o szerokim spektrum działania. Dopiero po  uzyskaniu wyników antybiogramu stosuje się leki zwalczające konkretne bakterie. Wszystko po to, aby opanować zakażenie.

Czasem we wstrząsie septycznym choremu podaje się także leki, których zadaniem jest zahamowanie reakcji zapalnej, takie jak ludzkie aktywowane białko C.

Ponadto przetacza się dożylnie płyny oraz, jeśli jest to konieczne, preparaty krwi. Niezbędne jest także leczenie zaburzeń czynności układu krążenia (podaje się m.in. leki obkurczające naczynia krwionośne, np. noradrenalinę i dopaminę) i oddechowego (konieczna może być podłączenie do respiratora). 

Wstrząs septyczny - rokowania

Wstrząs septyczny jest obarczony wysoką śmiertelnością. Bezpośrednią przyczyną zgonu we wstrząsie septycznym jest zespół zaburzeń wielonarządowych (MODS – multiple organs dysfunction syndrome).

Czy grozi ci udar mózgu?

Pytanie 1 z 7

Czy masz powyżej 55 lat?

TAK

NIE

Następne pytanie

Monika Majewska