Tężec. Gdy nawet drobne skaleczenie może poważnie odbić się na zdrowiu

Tężec to ostra choroba zakaźna występująca na całym świecie. Trzeba mieć świadomość, że nawet drobne skaleczenie może prowadzić do groźnego dla życia zakażenia tężcem.

Tężec to choroba zakaźna, ale nie zaraźliwa, wywoływana przez rozwijającą się w warunkach beztlenowych bakterię - Clostridium tetani. Od swego kształtu popularnie zwana jest laseczką tężca. Może ona, w formie zarodnikowej, żyć wiele lat. Czai się w glebie, kurzu domowym, wodzie - tak słonej jak i słodkiej, a także w zwierzęcych odchodach.

Spis treści

1. Tężec: jak można się zarazić?
2. Tężec: szczepienia cię ochronią
3. Tężec: postać miejscowa, uogólniona i mózgowa
4. Tężec: leczenie zawsze w szpitalu

Tężec: jak można się zarazić?

Jak wynika z prowadzonych statystyk, 80 proc. zakażeń powstaje wskutek drobnych zranień. Największe ryzyko wiąże się ze skaleczeniami i otarciami powstałymi poza domem - choćby podczas pracy w ogrodzie czy sprzątaniu grobów bliskich. Do rany wraz z brudem i ziemią dostają się bakterie. Po wniknięciu do organizmu produkują one silną truciznę, zwaną tetanospazminą. Toksyna ta uszkadza centralny układ nerwowy. Dochodzi do zwiększenia napięcia mięśniowego, a także bolesnych i długotrwałych skurczów różnych grup mięśniowych. Poważnym problemem mogą być skurcze mięśni oddechowych i krtani, ponieważ prowadzą do ostrej niewydolności oddechowej.

Czas od zakażenia organizmu do wystąpienia pierwszych objawów wynosi od dwóch dni do dwóch tygodni, choć zdarza się, że objawy występują nawet do 50 dni od zakażenia. Panuje przekonanie, że im krótszy czas wylęgania, tym cięższy przebieg choroby.

Tężec: szczepienia cię ochronią

Jedyną metodą zapobiegania tężcowi są szczepienia przeciwtężcowe. W Polsce dzieci szczepione są obowiązkowo i bezpłatnie. Podstawowe szczepienie to czterokrotnie dawki w pierwszym i drugim roku życia. Kolejne uzupełniające dawki podawane są w wieku 6, 14 i 19 lat.

Aby uchronić osobę dorosłą przed zachorowaniem, konieczne jest powtarzanie podawania dawek tej szczepionki w odpowiednich odstępach czasu w ciągu całego życia, nie rzadziej niż co 10 lat.

Czasami - poza szczepionką - konieczne jest podanie antytoksyny. Robi się tak, gdy doszło do zranienia u osób nieszczepionych, z niepełnym cyklem szczepień, jeśli brak dokumentacji lub ostatnia dawka szczepienia podana była ponad 8 lat przed zranieniem.

Antytoksyna podawana jest również w przypadku ran głębokich, rozległych, zanieczyszczonych glebą, jeśli zranienie nie było prawidłowo opatrzone, nastąpiła duża utrata krwi, osoba zraniona była osłabiona lub wycieńczona.

Czytaj więcej: Pierwsza pomoc: odkażanie i opatrywanie ran, tamowanie krwotoków, krwawień z nosa

Tężec: postać miejscowa, uogólniona i mózgowa

Tężec może przybrać trzy formy. Najłagodniejsza w przebiegu jest postać miejscowa. Charakteryzuje się bólem, sztywnością i skurczem mięśni w okolicy zranienia. Objawy te utrzymują się do kilku tygodni. Mogą ustąpić samoistnie lub też poprzedzać objawy tężca uogólnionego.

Ta druga postać jest najczęściej obserwowaną formą choroby. Objawy niestety są niecharakterystyczne i utrudniają szybkie rozpoznanie. Infekcja zaczyna się od rozdrażnienia, bólów głowy, uczucia napięcia w różnych grupach mięśniowych. Czasem w okolicy zranienia pojawiają się drętwienia czy mrowienia. W połowie zachorowań początkowym symptomem jest także szczękościsk spowodowany skurczem mięśni twarzy. Tworzy on na twarzy chorego przymusowy uśmiech, zwany "uśmiechem sardonicznym".

Wraz z rozwojem zakażenia pojawiają się:

• sztywność karku,
• zaburzenia połykania,
• skurcz mięśni grzbietu powodujący odgięcie ciała ku tyłowi.

Uszkodzenie układu nerwowego i mięśniowego prowadzi też do drgawek. Niekiedy skurcze są tak silne, że powodują m.in. złamania kręgosłupa, wylewy do mięśni i uszkodzenia języka.

Ostatnią formą jest postać mózgowa tężca. Rozwija się, gdy do infekcji dochodzi w obszarze twarzy i głowy. Występuje wówczas porażenie nerwów tej okolicy.

Tężec: leczenie zawsze w szpitalu

Niezależnie od formy choroby leczenie zawsze prowadzi się w warunkach intensywnej opieki medycznej. Konieczne jest podawanie antybiotyku (penicylina, tetracyklina, metronidazol). Równie ważnym lekiem jest surowica przeciwtężcowa. Unieszkodliwia ona krążące w organizmie toksyny.

Jednocześnie - jeśli pacjent nie był szczepiony lub otrzymał niepełny cykl szczepień – podaje się szczepienia przeciwtężcowe. Ordynowane są również środki zwiotczające – zmniejszają napięcia i skurcze mięśni.

Nieleczony tężec kończy się śmiercią. Jednak o tym, jak ciężka jest to choroba, świadczy fakt, iż nawet w przypadku terapii szpitalnej rokowania nie są najlepsze. Umiera ponad 50% poddanych leczeniu chorych.

Grupą najczęściej ulegającą zakażeniu są ludzie powyżej 60. roku życia, którzy nie zostali uodpornieni pełnym cyklem szczepień. W Polsce każdego roku notuje się kilkanaście przypadków tężca.