Szczepionka na półpaśca. Ile kosztuje i gdzie kupić w Polsce? Jakie skutki uboczne?

Półpasiec to choroba zakaźna, wywoływana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV). Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed tą chorobą i jej powikłaniami jest szczepienie na półpaśca. W Unii Europejskiej dostępne są obecnie dwie szczepionki na półpaśca, w Polsce od początku 2023 roku dostępna jest szczepionka na półpasiec Shingrix. Kto powinien się zaszczepić, ile kosztuje szczepionka na półpasiec, jakie są skutki uboczne szczepienia?

Jak chronić się przed półpaścem?

Półpasiec jest chorobą wirusową, wtórną do ospy wietrznej. Rozwija się u osób, które w dzieciństwie chorowały na ospę wietrzną. Obie choroby wywołuje ten sam wirus - Varicella Zoster Virus, VZV. Ktoś, kto po raz pierwszy styka się z tym wirusem - niezależnie, czy jest to dziecko, czy dorosły - zachoruje na ospę wietrzną. Po przechorowaniu ospy wirus nie znika jednak z organizmu, lecz przechodzi w fazę uśpienia we włóknach i komórkach nerwowych oraz w zwojach nerwów czuciowych. Gdy po latach dojdzie do obniżenia odporności, wirus może się reaktywować i wówczas pojawia się półpasiec.

Półpasiec bywa uznawany za chorobę stosunkowo niegroźną. To jednak błąd. Często ma on ostry przebieg, a u chorego, po początkowym okresie objawów ogólnych takich jak gorączka i złe samopoczucie, pojawiają się bardzo bolesne zmiany skórne, które początkowo mają postać czerwonych plamek, a następnie grudek i pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym.

Zmiany skórne zlokalizowane są na skórze przebiegającej nad włóknami nerwowymi, w których ulokował się wirus - np. nad nerwem międzyżebrowym. Jedyną skuteczną metodą profilaktyki jest szczepienie na półpasiec.

Czy dobrze jest zaszczepić się na półpasiec?

W Polsce jest stosunkowo dużo zachorowań na półpasiec - rocznie notuje się około 130 tys. zachorowań, wskaźnik zapadalności na tę chorobę wynosi 300-500 przypadków na 100 tys. osób. Choroba ta daje poza tym powikłania, z których najczęstszym jest neuralgia popółpaścowa, objawiająca się przede wszystkim piekącym bólem (stałym lub napadowym) w miejscu, w którym występowała wysypka.

U niektórych osób utrzymuje się on latami i trwa do końca życia, prowadząc m.in. do zaburzeń snu, obniżenia jakości życia, a nawet do depresji. Charakterystyczne dla tego powikłania są również zaburzenia czucia, czy nadwrażliwość na bodźce mechaniczne i termiczne. Dlatego dobrze jest zaszczepić się na półpasiec, bo dzięki temu można uniknąć zachorowania, a więc i związanych z nim powikłań.

Szczepienie na półpasiec - wskazania. Kto powinien się zaszczepić?

Ryzyko zachorowania na półpasiec dotyczy nawet kilkunastu milionów dorosłych w Polsce - w zasadzie każdego, kto chorował na ospę wietrzną. Przeciw półpaścowi powinny zaszczepić się zwłaszcza osoby znajdujące się w grupie szczególnego ryzyka, przede wszystkim ci, którzy skończyli 50 lat.

Szczepienie zalecane jest również wszystkim dorosłym powyżej 18 roku życia, u których stosowane jest leczenie immunosupresyjne (np. przyjmujących glikokortykosteroidy, w trakcie chemio- lub radioterapii, czy po przeszczepieniu narządów), a także osobom przewlekle chorym na choroby prowadzące do upośledzenia odporności.

Najważniejsze czynniki ryzyka półpaśca to:

• wiek powyżej 50 lat
• niedobory odporności - wrodzone lub nabyte - m.in. choroba nowotworowa, zakażenie wirusem HIV, stan po przeszczepieniu narządu
• choroby autoimmunizacyjne
• przewlekła choroba wątroby
• cukrzyca
• choroby serca 
• PChN (przewlekła choroba nerek)
• przewlekła choroba płuc
• depresja
• płeć żeńska
• toczeń rumieniowaty układowy
• nieswoiste choroby zapalne jelit
• reumatoidalne zapalenie stawów
• astma oskrzelowa
• przechorowanie COVID-19.

By doszło do zakażenia, konieczne jest pierwotne zakażenie VZV w przeszłości, zachorowania sporadycznie zdarzają się również po szczepieniu przeciwko ospie wietrznej wykonanym preparatem "żywym".  Warto też mieć na uwadze fakt, że jedno zachorowanie na półpasiec nie chroni przed kolejnym - istnieje ryzyko nawrotu półpaśca w ciągu kolejnych 8 lat.

Półpasiec po szczepieniu - jaki przebieg?

Szczepionka na półpasiec znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania, ale nie usuwa go całkowicie. Badania wykazały, że szczepionka Shingrix dostępna w Polsce jest skuteczna na poziomie 97 proc. (u osób w wieku 50-69 lat) i 91 proc. (u osób w wieku 70 lat i starszych). W ciągu 10 lat po szczepieniu skuteczność utrzymywała się na poziomie 89,1 proc.

Zdarza się również, że na półpaśca można zachorować mimo szczepienia. W takim przypadku szczepienie zmniejsza objawy, skraca czas utrzymywania się bólu towarzyszącego zmianom skórnym i zmniejsza ryzyko powikłań półpaśca.

Szczepionka na półpasiec - skutki uboczne

Szczepionka na półpasiec Shingrix podawana jest domięśniowo, zwykle w górną część ramienia. I jak każda szczepionka może mieć skutki uboczne. Wśród efektów niepożądanych wymieniane są: 

• świąd w miejscu wstrzyknięcia, złe samopoczucie
• reakcje w miejscu wstrzyknięcia (ból, zaczerwienienie, obrzęk), uczucie zmęczenia, dreszcze, gorączka
• ból mięśni
• ból stawów
• ból głowy
• objawy żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka i/lub ból brzucha)
• reakcje nadwrażliwości, w tym wysypka, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy (rzadko)
• uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (niezbyt często).

Szczepionka na półpasiec w Polsce - cena, refundacja

W Polsce od marca 2023 r dostępna jest szczepionka Shingrix. Szczepienie nie zostało ujęte w Programie Szczepień Ochronnych jako obowiązkowe, dlatego nie jest refundowane. Koszt jednej dawki preparatu waha się od około 800 do 1100 zł.  Pełen cykl szczepienia obejmuje dwie dawki przyjęte w 2-miesięcznym odstępie.

Gdzie kupić szczepionkę na półpaśca?

Szczepionkę na półpaśca można kupić w aptece (tradycyjnej lub internetowej), konieczna jest jednak recepta wystawiona przez lekarza. Oferują ją również niektóre prywatne przychodnie, poradnie chorób zakaźnych i punkty szczepień (po uprzedniej konsultacji z lekarzem).

Czy szczepionka na ospę uodparnia na półpaśca?

Szczepionka przeciw półpaścowi dostępna jest w Polsce od niedawna, natomiast szczepienie przeciw ospie wietrznej wykonywane jest od kilkunastu lat. Pojawia się więc pytanie, czy szczepienie przeciw ospie zabezpiecza przed zachorowaniem na półpaśca. Jak dotąd nie ma jednak w pełni wiarygodnych danych.

Zgodnie z aktualną wiedzą szczepienie przeciw ospie wietrznej może zapewniać częściową ochronę przed półpaścem - nie wiadomo jednak, w jakim stopniu. Niektóre raporty - np. amerykański Advisory Committee on Immunization - wskazują, że u osób zaszczepionych szczepionką zawierającą atenuowany szczep wirusa VZV obserwowano rzadkie przypadki półpaśca - miał on jednak łagodny lub umiarkowany przebieg i nie dawał powikłań.

W innym amerykańskim badaniu, trwającym 14 lat i obejmującym ponad 7 tys. dzieci zaszczepionych przeciw ospie wietrznej zaobserwowano, że w tej grupie zapadalność na półpasiec była o 40 proc. mniejsza niż przed wprowadzeniem programu szczepień.

Katarzyna Hubicz