Szczepionka AstraZeneca: co o niej wiadomo? Skład, dawkowanie, powikłania po szczepionce

Szczepionka AstraZeneca to kolejna szczepionka na COVID-19, która trafiła do obrotu w krajach Unii Europejskiej. W Polsce szczepionką AstraZeneca szczepione będą różne grupy osób, w tym nauczyciele. Jak działa szczepionka AstraZeneca i czy jest skuteczna? Jaki jest jej skład? Czy szczepionka AstraZeneca jest bezpieczna? Jakie są powikłania po szczepionce AstraZeneca?

Szczepionka AstraZeneca to trzecia w kolejności szczepionka na koronawirusa, po szczepionce Pfizer BioNTech i Moderna, którą szczepieni są Polacy. Jej pełna nazwa to produkt leczniczy COVID-19 Vaccine AstraZeneca.  Polska póki co zamówiła 16 mln dawek tej szczepionki.

Szczepionką AstraZeneca mają być w Polsce szczepione osoby w wieku 18-60 lat. Pierwszą grupą osób zaszczepionych tą szczepionką mają być nauczyciele. Szczepienia tej grupy zawodowej wywołały szereg kontrowersji, a osoby zaszczepione szczepionką AstraZeneca narzekają na silne powikłania, w tym gorączkę i objawy grypopodobne.

Co wiadomo o szczepionce AstraZeneca? Jakie dane zapisano w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce dla pacjentów?

Spis treści

1. Szczepionka AstraZeneca -  skład i sposób działania
2. Szczepionka AstraZeneca - dawkowanie i sposób podawania
3. Szczepionka AstraZeneca - przeciwwskazania i ograniczenia
4. Szczepionka AstraZeneca - możliwe powikłania po szczepieniu
5. Szczepionka AstraZeneca - skuteczność

Szczepionka AstraZeneca -  skład i sposób działania

Szczepionka AstraZeneca jest szczepionką monowalentną, którą podaje się domięśniowo. Nie jest to szczepionka typu mRNA, lecz szczepionka wektorowa. Zawiera pojedynczy, rekombinowany i pozbawiony możliwości replikacji wektor adenowirusa (nie koronawirusa).

Po szczepieniu dochodzi do miejscowej syntezy glikoproteiny S (białko S znajduje się również na powierzchni koronawirusa SARS-CoV-2 i jest potrzebne, by mógł on dostać się do organizmu). Układ odpornościowy zaszczepionej osoby rozpoznaje to białko jako intruza  - dochodzi wówczas do pobudzenia odpowiedzi immunologicznej i wytwarzania przeciwciał neutralizujących koronawirusa. Gdy osoba zaszczepiona zetknie się z koronawirusem SARS-CoV-2, jej układ immunologiczny będzie już na to przygotowany.

Wśród substancji pomocniczych  szczepionki AstraZeneca wymieniony jest sód - ponieważ jednak jest go mniej, niż 1mmol sodu (23mg) na dawkę 0,5 ml, produkt ten został uznany za "wolny od sodu". W składzie jest również niewielka zawartość etanolu - 2 mg w dawce 0,5 ml. Jak zapewnia producent, taka ilość alkoholu nie ma żadnego zauważalnego działania.

Szczepionka AstraZeneca - dawkowanie i sposób podawania

Szczepionka AstraZeneca przeznaczona jest dla osób w wieku powyżej 18 lat. W Polsce mają otrzymać ją osoby w wieku 18-60 lat. Cykl szczepień składa się z dwóch dawek - każda po 0,5 ml preparatu. Drugą dawkę należy podać w okresie między 4, a 12 tygodniem od pierwszej dawki, czyli po upływie od 28 do 84 dni.

Póki co brakuje danych, czy drugą dawkę szczepionki AstraZeneca można zastąpić inną szczepionką przeciw COVID-19. W Charakterystyce Produktu Leczniczego zawarto informację, że osoby zaszczepione pierwszą dawką szczepionki AstraZeneca dla pełnego cyklu szczepień powinny otrzymać również drugą jej dawkę.

Szczepionka AstraZeneca - przeciwwskazania i ograniczenia

Przeciwwskazaniem do szczepienia szczepionką AstraZeneca jest nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek z substancji pomocniczych.

Po szczepieniu zaleca się obserwację przez co najmniej 15 minut w celu wykluczenia reakcji anafilaktycznej. Drugiej dawki szczepionki nie należy podawać w przypadku wystąpienia takiej reakcji.

Szczepienie należy odłożyć u osób z ostrą infekcją (przebiegającą z gorączką) lub ostrym zakażeniem. Łagodne infekcje takie jak przeziębienie lub niewielka gorączka nie są przeciwwskazaniem do szczepienia.

Szczepionkę - podobnie jak w przypadku innych wstrzyknięć domięśniowych - należy ostrożnie podawać osobom z małopłytkowością lub z innymi zaburzeniami krzepnięcia krwi czy leczonym przeciwzakrzepowo ze względu na możliwość krwawienia lub siniaków.

Szczepionka AstraZeneca - możliwe powikłania po szczepieniu

Z danych przedstawionych przez producenta wynika, że najczęściej zgłaszane reakcje niepożądane po podaniu szczepionki AstraZeneca to:

• tkliwość w miejscu wstrzyknięcia (63,7%)
• ból w miejscu wstrzyknięcia (54,2%)
• ból głowy (52,6%)
• zmęczenie (53,1%)
• ból mięśni (44,0%)
• złe samopoczucie (44,2%)
• gorączka (33,6%), gorączka >38 st C (7,9%)
• dreszcze (31,9%)
• ból stawów (26,4%)
• nudności (21,9%).

Większość tych działań niepożądanych była łagodna lub umiarkowana i zazwyczaj mijała po kilku dniach. Działania niepożądane były rzadsze i łagodniejsze po drugiej dawce szczepionki.

Działania niepożądane po szczepionce AstraZeneca budzą niepokój - jednak jak podkreślają eksperci z inicjatywy Nauka przeciw pandemii, jest on zupełnie nieuzasadniony. W oświadczeniu, jakie wydali, można przeczytać: "Immunizacja na drodze szczepienia może wiązać się w wystąpieniem przejściowych objawów o różnym stopniu nasilenia.

Zjawisko to jest obserwowane powszechnie w przypadku szczepionek, nie stanowi powodu do niepokoju i wiąże się z działaniem tych preparatów, których celem jest ściśle określone pobudzenie komórek układu odporności" .

Eksperci z inicjatywy Nauka przeciw pandemii piszą również, że: "Gorączka i ból mięśni po podaniu preparatu AstryZeneki jest częściej obserwowana niż w przypadku szczepienia preparatem mRNA, z kolei rzadziej występuje bolesność ramienia. Objawy te mają charakter przejściowy, przemijają w przeciągu kilku dni.

Nieco inny profil reakcji poszczepiennych po podaniu szczepionki wektorowej w porównaniu ze szczepionkami mRNA wynika z różnic w mechanizmach działania tych preparatów. Nie jest on jednak ani bardziej nasilony, ani groźniejszy. Doniesienia o stanach grypopodobnych u części osób szczepionych pierwszą dawką preparatu AstryZeneki pokrywają się z obserwacjami poczynionymi w trakcie badań klinicznych"

Eksperci przypomnieli również, że w przeprowadzonych badaniach klinicznych obu szczepionek mRNA firm Pfizer/BioNTech i Moderny, a także szczepionki wektorowej AstryZeneki obserwowano 100-procentową skuteczność ochrony w pełni zaszczepionych osób przed koniecznością hospitalizacji w sytuacji ewentualnego zakażenia koronawirusem. Ponadto wszystkie trzy szczepionki zapewniają 100-procentową ochronę przed zgonem na COVID-19.

Pod oświadczeniem podpisali się m.in. prof. Robert Flisiak z Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych i pracownik Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, prof. dr hab. Jacek Jemielity z Uniwersytetu Warszawskiego, prof. dr hab. Andrzej Matyja z Naczelnej Rady Lekarskiej i pracownik Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. dr hab. Krzysztof Pyrć z Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr hab. Piotr Rzymski z Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, czy prof. dr hab. Joanna Zajkowska z Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych i pracownik Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, prof. dr hab. Krzysztof Simon z Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.

Szczepionka AstraZeneca - skuteczność

Z informacji umieszczonych na stronie Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych wynika, że skuteczność szczepionki AstraZeneca wynosi  62,6 proc u osób, które otrzymały dwie dawki szczepionki w odstępach od 3 do 23 tygodni. 

Jak informuje The Lancet, skuteczność szczepionki AstraZeneca jest większa, gdy przerwa między pierwszą a drugą dawką wynosi trzy miesiące i wynosi 81 proc. skuteczności (w porównaniu do 55 proc. w przypadku podania drugiej dawki w okresie maksymalnie 6 tygodni). Dane te to wniosek z badań naukowców z Oksfordu, którzy połączyli dane z randomizowanych badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii, Brazylii i Afryce Południowej, które objęły w sumie 17 178 osób.

Ocena skuteczności poparta została wynikami badania odpowiedzi immunologicznej u osób w wieku 18-55 lat. W grupie, która otrzymała drugą dawkę szczepionki z większym opóźnieniem poziom przeciwciał był ponad dwukrotnie wyższy.

Ochrona przed COVID-19 pojawia się po około 3 tygodniach od podania pierwszej dawki szczepionki COVID-19 Vaccine AstraZeneca. Jak podaje producent, osoby zaszczepione drugą dawką mogą nie być w pełni chronione do 15 dni po jej podaniu.

Póki co nie wiadomo, jak skuteczna jest szczepionka u osób w wieku powyżej 55 lat.

Katarzyna Hubicz