Sepsa - jak niebezpieczna jest sepsa, jakie są jej objawy i czy zawsze zabija?

Sepsa i wstrząs septyczny stanowią bezpośrednie zagrożenie życiu i wymagają niezwłocznego leczenia w Oddziałach Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Śmiertelność w przebiegu sepsy i wstrząsu septycznego jest bardzo wysoka i sięga 50%.

Oznacza to, że jest wyższa od śmiertelności w przebiegu zawału mięśnia sercowego, a umieralność z powodu sepsy jest wyższa od łącznej umieralności z powodu raka płuc i raka piersi.

W raporcie NIK z 2018 podkreślono brak wiarygodnych danych krajowych dotyczących częstości zachorowań na sepsę oraz wstrząs septyczny.

Zdaniem NIK, prowadzenie rejestru sepsy pozwoliłoby na uzyskanie wiarygodnych danych o rozpoznanych przypadkach, niezbędnych do analiz jej objawów, sposobów leczenia i wskaźnika śmiertelności. W Polsce nie posiadamy danych o etiologii tych zachorowań oraz typie z rozróżnieniem na poza-szpitalne i szpitalne.

Od kilku lat obserwuje się silną tendencję do uproszczenia klasyfikacji sepsy oraz ujednolicenia definicji tych zespołów objawów i chorób. Na podstawie wytycznych „Surviving Sepsis Campaign” wdrożonych przez międzynarodowy zespół ekspertów aktualnie obowiązuje następująca definicja sepsy:

„Sepsa jest zagrażającą życiu niewydolnością wielonarządową spowodowaną dysregulacją odpowiedzi chorego na infekcję, zaś wstrząs septyczny – to sepsa przebiegająca z zaburzeniami krążenia i towarzyszącej im hypoperfuzji tkankowej będącej przyczyną wysokiej śmiertelności”.

Były one podstawą do modyfikacji kodowania rozpoznań w systemie ICD10 publikowanym przez WHO ( modyfikacja 10).

W polskiej wersji „Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów zdrowotnych” w dalszym ciągu funkcjonuje pojęcie posocznicy, które pozostaje bez związku naukowego i w sprzeczności z obowiązującą wiedzą medyczną dotyczącą sepsy i wstrząsu septycznego.

Sepsę i wstrząs septyczny charakteryzuje niewydolność wielonarządowa zagrożona bardzo wysoką śmiertelnością w przebiegu nietypowej odpowiedzi ustroju na zakażenie.

Zagadnienie to prezentowałem podczas posiedzenia Sejmowej Komisji ds. Organizacji Ochrony Zdrowia na jej zaproszenie w 10.09.2019 r. Wnioski powzięte podczas tego posiedzenia nie dotarły niestety pod obrady Parlamentu.

Definicja sepsy podkreśla zasadnicze znaczenie dysfunkcji narządów w przebiegu zakażenia. Potencjalne zagrożenie życia oraz potrzebę szybkiego rozpoznania i natychmiastowej terapii. WHO prezentuje także uproszczoną definicja sepsy:

„Sepsa jest stanem zagrażającym życiu, który powstaje, gdy reakcja organizmu na zakażenie uszkadza własne tkanki i narządy”.

Pacjenci ze wzrostem liczby punktów w skali niewydolności narządów „SOFA” = 2 i więcej są dotknięci ogólnym ryzykiem śmiertelności około 10% w ogólnej populacji szpitalnej przy podejrzeniu sepsy. Jest to ryzyko większe od śmiertelności w zawale serca z uniesieniem odcinka ST, które wynosi 8,1%.

Pomimo tego to zawał serca uchodzi powszechnie za stan zagrażający życiu i wymagający natychmiastowej interwencji, a sepsa nie…?

OAiiT to zwykle niestety ostanie ogniwo leczące chorych we wstrząsie septycznym z wysoką śmiertelnością z powodu niewydolności wielonarządowej, której można było wcześniej zapobiec. Stąd przedstawiciele dyscypliny anestezjologia i intensywna terapia są zainteresowani szybką interwencją i diagnostyką na podstawowych etapach rozpoznania i leczenia sepsy. Zatem szybkim wysunięciem podejrzenia wystąpienia sepsy.

Przyczyny dla których tak się dzieje nie są złożone i polegają na:

• Braku edukacji wśród personelu medycznego, a co za tym idzie świadomości społecznej oraz świadomości zjawiska w samej kadrze medycznej.
• Braku możliwości rozpoznania sepsy w kategorii Międzynarodowej Klasyfikacji Jednostek Chorobowych i Problemów Zdrowotnych ICD-10 w Polsce.
• Braku szybkiej diagnostyki dotyczącej parametrów krytycznych oraz diagnostyki mikrobiologicznej

Skutki tychże braków są następujące:

• Wysoka śmiertelność przekraczająca śmiertelność z powodu ostrych zespołów wieńcowych i niektórych chorób nowotworowych.
• Przeżycie wstrząsu septycznego zwykle uniemożliwia powrót do aktywnego życia zawodowego.
• Chorzy stają się uczestnikami programu dializ lub aplikują do przeszczepienia nerki
• Sepsa generuje znaczące koszty (uśredniony koszt leczenia wstrząsu septycznego w przedziale 30 osobodni w OAiIT wynosi od 200 do 400 tys. złotych)

Czy można tego uniknąć lub zmniejszyć umieralność w przebiegu sepsy?

Tak. Poprzez odpowiednią organizację systemu ochrony zdrowia oraz powszechną edukację.

Oznacza to, że należy:

• Powołać struktury pośrednie mające znamiona Oddziałów Intensywnego Nadzoru lub Intensywnej Opieki. W Polsce obecnie nie ma poziomu pośredniego pomiędzy oddziałem podstawowym, a OAiIT.
• Wprowadzić szybką diagnostyką i szybkie skierowanie chorych w początkowej fazie sepsy do odpowiednio przygotowanych kadrowo oraz technologicznie oddziałów szpitala o charakterze pośrednim, takich jak (Step-down Unit, Intermediate Unit, HDU itp.) (monitorowanie, nadzór i opieka).
• Wpisać sepsę do Międzynarodowej Klasyfikacji Jednostek Chorobowych i problemów Zdrowotnych ICD-10
• Sfinansować nowoczesne, skuteczne technologie medyczne
• Podnieś jakości procesu leczniczego na każdym jego etapie (monitorowanie jakości procesu leczniczego)
• Wprowadzić inicjatywy CMJ przy UJ – powołać Zespoły Szybkiego Reagowania jako jedno z rozwiązań prowadzących do szybkiej oceny klinicznej chorych z podejrzeniem sepsy!