Pryszczyca zagrożeniem dla ludzi? "Zmiany łatwo pomylić z czymś innym"

Weryfikacja

Autor: lek. Joanna Zambonelli, specjalistka medycyny rodzinnej

Prawdopodobieństwo, że zakazisz się pryszczycą, jest znikome, ale to jeszcze nie oznacza, że nowe, nieznane zmiany skórne można lekceważyć - przypomina specjalistka medycyny rodzinnej, Joanna Zambonelli. Co realnie trzeba wiedzieć o chorobie, która często niepotrzebnie rozpala wyobraźnię.

Jeśli jesteś hodowcą bydła, twoja branża jest bezpośrednio zależna od produkcji mięsa lub zastanawiasz się, czy na ewentualnej epidemii może ucierpieć twoja kieszeń, wzmożone zainteresowanie pryszczycą jest uzasadnione.

Jeśli jednak niepokoisz się pryszczycą w kontekście zdrowia, najpewniej robisz to na wyrost.

- Pryszczycą nie zakazisz się od drugiego człowieka, raczej nie spotkasz jej w mieście, a jeśli nawet należysz do grupy podwyższonego ryzyka, pryszczyca nie stanowi istotnego zagrożenia dla zdrowia ludzi - uspokaja lek. Joanna Zambonelii, specjalistka medycyny rodzinnej.

Lekarka zwraca uwagę, że coraz więcej osób lekceważy choroby wysoce zakaźne, będące realnym zagrożeniem dla ludzi, przed którymi można chronić się z pomocą szczepień, a zarazem wszczyna alarm przy chorobach takich jak pryszczyca, która dla naszego gatunku jest co najwyżej poważnym zagrożeniem w wymiarze gospodarczym.

Jak samodzielnie rozpoznać pryszczycę?

Najlepiej będzie, jeśli "samodzielnie" pryszczycy nie rozpoznasz wcale.

Lekarze niechętnie wypowiadają się na temat tej choroby odzwierzęcej, ponieważ naprawdę niewielu miało z nią kontakt. Zdarza się czasem, że wirus zaatakuje skórę weterynarza pracującego przy chorych zwierzętach czy rolnika opiekującego się nimi, ale to tyle. W literaturze opisanych jest niewiele takich zdarzeń.

Specjaliści podkreślają, że zdjęcia krążące w sieci w zdecydowanej większości wcale nie obrazują pryszczycy. Odradzają na podstawie wysypki stawiać samodzielnie jakiekolwiek diagnozy. Kierować się trzeba ogólnym stanem i samopoczuciem chorego, objawami towarzyszącymi, konsultować wysypki nowe, niediagnozowane wcześniej, ale z pewnością nie panikować. 

Jeśli masz zmiany skórne, które cię niepokoją na tyle, że decydujesz się odwiedzić lekarza, lek. Joanna Zambonelli radzi:

warto zgłosić, że miało się styczność z hodowlą zwierząt.

Lekarka dodaje jednak, że nawet osoby z grupy ryzyka powinny spodziewać się raczej innej diagnozy niż pryszczyca.

Coś, co pacjent może uznać za pryszczycę, nieraz okazuje się inną chorobą. Choroby zakaźne ludzi, alergie skórne, zapalenie naczyń i inne choroby niedermatologiczne, które czasem objawiają się na skórze - to tylko niektóre możliwe pomyłki.

- Jeśli coś nas niepokoi na skórze, zapiszmy się do lekarza rodzinnego, ale nie panikujmy - kierujemy się stanem ogólnym pacjenta, a nie samymi kropkami na skórze - podkreśla lekarka i wskazuje, że czekając na wizytę, można ewentualnie wspomóc się możemy wspomóc się lekami dostępnymi bez recepty po np. poradzie farmaceutycznej (typu lęki przeciwgorączkowe albo przeciwświądowe).

Pryszczyca - co to za choroba

Pryszczyca, inaczej zwana zarazą pyska i racic, jest groźną i wysoce zakaźną chorobą zwierząt parzystokopytnych. Najczęściej atakuje krowy, kozy, świnie i owce, ale także przeżuwacze żyjące dziko, jak wielbłądy, renifery, dziki, bawoły, jelenie. Pryszczycę uważa się za najgroźniejszą chorobę zwierząt, która potrafi sparaliżować handel zwierzętami i produktami pochodzącymi od zwierząt i przynieść ogromne straty ekonomiczne.

Za rozwój choroby odpowiedzialny jest wirus pryszczycy Picornavirus aphtae. Znamy następujące serotypy tego wirusa: O, A, C, SAT1, SAT2, SAT3, Asia1. Jest on niezwykle zjadliwy i podstępny, gdyż przebycie choroby wywołanej jednym typem wirusa, nie uodparnia na inne.

Leczenie pryszczycy jest prawnie zabronione. Zakażone zwierzęta, całe stada zwierząt nawet tylko podejrzanych o chorobę, zabija się. Chronić je można jedynie szczepieniami.

Wirus pryszczycy wrażliwy jest na wysoką temperaturę. Temperatura 37 st. C niszczy go w ciągu 24 godzin, 60-65 st. C – w ciągu godziny.

Osoby, które zawodowo stykają się ze zwierzętami chorymi na pryszczycę, muszą nosić specjalną ochronną odzież, często myć i dezynfekować ręce w 1% roztworze sody kaustycznej.

Aktualnie (wiosna 2025 r.) mówi się o znaczącym zagrożeniu pryszczycą w Polsce.

Minister rolnictwa i rozwoju wsi, Czesław Siekierski, ostrzega: choć w Polsce nie odnotowano przypadków pryszczycy, zagrożenie jest realne jak nigdy dotąd. Po wykryciu ognisk na Słowacji i Węgrzech Polska wzmacnia kontrole na granicach i apeluje do rolników o szczególną ostrożność. 

Te szczepienia trzeba powtarzać

Zobacz galerię 5 zdjęć

Przebieg pryszczycy u ludzi

Ostrzeżenia związane z pryszczycą w Polsce Główny Inspektorat sanitarny przekazał już na poczatku roku. W komunikacie poinformowano o drogach zarażenia, objawach i 

Człowiek choruje na pryszczycę rzadko. Dotąd opisano kilkadziesiąt przypadków na całym świecie. Zakazić się można przez spożycie zawierającego wirusy niepasteryzowanego mleka i niepasteryzowanych przetworów mlecznych lub surowego mięsa, ale najczęściej przez kontakt z chorym zwierzęciem, np. głaskanie.

Wirusy znajdują się w całym jego otoczeniu – w sierści, w sianie, w odchodach. Zwykle zarażają się weterynarze i właściciele zwierząt. Pierwszymi objawami choroby są:

• gorączka, dreszcze, bóle głowy i mięśni, kręgosłupa – a więc spektrum objawów grypopodobnych
• obniżone ciśnienie tętnicze
• suchość w ustach, a następnie ślinotok

Po kilku dniach pojawiają się kolejne charakterystyczne objawy, czyli początkowo bolesne, drobne pęcherzyki, które następnie ropieją. Pęcherzyki te umiejscawiają się w nosogardle, jamie ustnej, w spojówkach oraz na skórze między palcami rąk i nóg. Okrywa je bardzo delikatna skóra, która łatwo pęka. W cięższych przypadkach pęcherze obejmują także twarz, uszy, okolice kolan, śluzówkę narządów rodnych. Choroba trwa około 2 tygodni i zwykle przechodzi samoistnie nie wywołując powikłań.

Można stosować miejscowe środki odkażające w maściach lub płukankach. Zdarza się, że lekarz przepisuje choremu antybiotyki. Interpretacja, że mają być lekowi przeciw wirusowi to nadużycie. Służą zwalczaniu wtórnych, bakteryjnych nadkażeń pęcherzy i nadżerek.

Pryszczyca jest mylona z aftami, ale te przebiegają bez gorączki. Sporadycznie zdarza się, że choroba prowadzi do groźniejszych powikłań, jak obrzęk krtani i tchawicy, zapalenie płuc, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, żółtaczka, zapalenie mięśnia sercowego.

Objawy pryszczycy u zwierząt

W krótkim (2-10 dni) czasie od wniknięcia do organizmu, zwierzę zaczyna gorączkować, staje się osowiałe i nie ma apetytu. Następnie na błonie śluzowej pyska, na koronce racic, i w szparze międzyracicznej pojawiają się pęcherze różnej wielkości. Gwałtownie spada produkcja mleka.

Choroba przebiega nieco inaczej u różnych gatunków, ale zasadniczo może się objawić w dwóch typach: łagodnym lub złośliwym. W pierwszym przypadku zwierzę dochodzi do siebie, jednak jeszcze przez okres nawet 3 lat jest nosicielem wirusa.

Wirus przechowuje się w gardle i w każdej chwili może stać się przyczyną nowego ogniska choroby. Pryszczyca złośliwa prowadzi do śmierci. Czasem nawet nie daje ona żadnych objawów. Po prostu zwierzę, zwykle dotyczy to młodych cieląt, znienacka pada. W takich przypadkach okazuje się, że wirus zaatakował mięsień serca.

Jak rozprzestrzenia się wirus pryszczycy?

Zwierzęta zarażają się drogą kropelkową. Wirus przenoszony jest przez wiatr, ale także za pomocą wszelkich "pośredników" - może podróżować na paszy zwierząt, na odzieży hodowców, w samochodach transportujących zwierzęta, przenoszą go także owady.

Picornavirus aphtae wydalany jest na zewnątrz wraz ze śliną, mlekiem i kałem już kilka godzin po zakażeniu, zatem kontakt z tymi wydzielinami jest obarczony wysokim prawdopodobieństwem zarażenia. Jeśli zachoruje jedno zwierzę, najpewniej zakazi całe stado w stosunkowo krótkim czasie. 

Eliza Dolecka

lek. Joanna Zambonelli, specjalistka medycyny rodzinnej

Joanna Malik