Półpasiec - objawy, leczenie i powikłania. Co to jest półpasiec?

Półpasiec to choroba zakaźna, którą wywołuje ten sam wirus, co ospę wietrzną - VZV (Varicella zoster virus). Rozwija się u osób, które nie przebyły ospy w dzieciństwie. Objawy półpaśca to przede wszystkim charakterystyczna wysypka i dotkliwy ból. Jak wygląda półpasiec? Czy możliwy jest półpasiec u dziecka, czy tylko u dorosłych? Czy półpasiec jest zaraźliwy i jakie powikłania daje ta choroba?

Spis treści

1. Co to jest półpasiec?
2. Półpasiec — objawy. Jak wygląda półpasiec? 
3. Półpasiec u dziecka i dorosłego
4. Czy półpasiec jest zaraźliwy? Jak można się zarazić?
5. Półpasiec — rodzaje
6. Półpasiec — leczenie
7. Półpasiec — powikłania
8. Czy półpasiec sygnalizuje nowotwór?
9. Nawracający półpasiec
10. Półpasiec w ciąży
11. Półpasiec a ból nerki i wysypka
12. Półpasiec a opalanie
13. Aktywność fizyczna przy półpaścu

Co to jest półpasiec?

Półpasiec (łac. zoster) to wirusowa choroba zakaźna o szybkim przebiegu, która objawia się wysypką skórną i silnym bólem.Objawy półpaśca i ospy wietrznej są różne, ale obie choroby wywołuje ten sam wirus — Herpesvirus varicella zoster (Human Herpesvirus-3 - HHV-3). Dostaje się on do naszego organizmu drogą kropelkową, a znaczy to tyle, że wystarczy, by chory kichał czy kaszlał w naszym towarzystwie, by istniało ryzyko zakażenia. Warto jednak podkreślić, że zakaźność ospy i półpaśćca jest inna i zupełnie inaczej przebiega. Tą chorobą nie zarazimy się drogą kropelkową, a jedynie przez kontakt skórny.

Półpasiec u dzieci nie jest częsty. Ryzyko zachorowania na półpasiec rośnie z wiekiem — wzrasta po 50. roku życia, u chorych leczonych na nowotwory, u osób po przeszczepach czy nosicieli HIV.

Raz przechorowany półpasiec najczęściej daje odporność do końca życia. 

Półpasiec — objawy. Jak wygląda półpasiec? 

Często pierwsze symptomy półpaśca są bardzo niecharakterystyczne i mogą wskazywać na zwykłe przeziębienie.

Objawy półpaśca:

• ból gardła
• podwyższona temperatura
• osłabienie
• później, w miejscu uaktywnienia się wirusa, dochodzi do stanu zapalnego nerwu czuciowego i unerwionej przez niego skóry. Najczęściej zwiastuje to ból występujący wzdłuż zaatakowanego nerwu. Ból jest ostry, piekący i często bardzo silny.

Półpasiec — wysypka

Po 2-3 dniach na skórze w bolesnej okolicy pojawia się pęcherzykowa wysypka z odczynem zapalnym skóry (tak dzieje się najczęściej, ale półpasiec, chociaż bardzo rzadko, może też przebiegać bez wysypki). Nowych pęcherzyków może przybywać przez około 4 dni. Podobnie jak w ospie wietrznej, pęcherzyki przeobrażają się w krostki zasychające po kilku dniach w strupki.

Półpasiec na twarzy jest bardzo rzadki — zmiany skórne pojawiają się najczęściej na tułowiu, rzadziej na ręce czy nodze. Charakterystyczne jest to, że uwidaczniają się tylko na jednej połowie ciała, stąd wzięła się nazwa choroby — półpasiec. Wysypka swędzi, ale drapanie nie przynosi ulgi, bo półpasiec to choroba nerwów, a nie skóry, i źródłem dolegliwości są komórki nerwowe. Zmian skórnych nie można rozdrapywać również dlatego, by nie doszło do nadkażeń bakteryjnych ranek.

Przy półpaścu zwykle nie mamy wysokiej temperatury, możemy natomiast cierpieć na ból głowy, czuć ogólne osłabienie, zmęczenie.

Zobacz, jak wygląda półpasiec: 

Półpasiec u dziecka i dorosłego

Półpasiec to choroba wirusowa, która częściej dotyczy dorosłych niż dzieci. Zdarza się jednak, że występuje również u dzieci, zwłaszcza gdy mają obniżoną odporność lub przechorowały ospę w wieku noworodkowo-niemowlęcym. Należy jednak pamiętać, że półpasiec jest mniej zaraźliwy niż ospa wietrzna.

Czy półpasiec jest zaraźliwy? Jak można się zarazić?

Półpasiec to choroba wirusowa, ale zarazić się można jedynie przez kontakt z pęcherzykami skórnymi chorej osoby. Zakaźność jednak nie jest bardzo wysoka i wynosi 0,1 procent (przy ospie wietrznej 20 procent). Jeśli osoba dorosła w domu cierpi na półpaśćca, może zarazić nim domowników, również dzieci.

Półpasiec — jak długo pozostać w domu?

Przy tej chorobie zaleca się izolację domową do czasu ustąpienia objawów. Powinno to dotyczyć nie tylko gorączki, ale i objawów skórnych, czyli wysypki. Może to trwać nawet do 21 dni.

Półpasiec — jak długo zaraża

Półpasiec to choroba, która trwa dłużej niż ospa wietrzna (nawet do 28 dni). Chory może zarażać przez cały okres choroby, dlatego zaleca się izolację w domu.

Półpasiec — rodzaje

• półpasiec oczny — zmiany i owrzodzenia mogą zaatakować spojówkę i rogówkę — jeśli nie zostanie szybko włączone specjalistyczne leczenie okulistyczne, powikłaniem półpaśca ocznego może być porażenie nerwu poruszającego gałką oczną (efektem bywa wtedy np. opadanie powieki), uszkodzenie gałki ocznej, a nawet utrata wzroku
• półpasiec ucha — uszny — wysypka atakuje małżowinę uszną, przewód słuchowy, błonę bębenkową, pojawiają się silne bóle ucha, skutkiem nieleczonego półpaśca usznego mogą być szumy uszne albo przytępienie słuchu
• półpasiec uogólniony lub rozsiany — charakteryzującą się zmianami rozsianymi na tułowiu (najczęściej towarzyszy chłoniakom, przerzutom nowotworowym)
• półpasiec zgorzelinowy — kiedy po krostach pozostają owrzodzenia
• półpasiec krwotoczny — w przypadkach o ciężkim przebiegu dochodzi do wylewów krwi do skóry

Półpasiec — leczenie

Czy półpasiec sam przejdzie? Niektórzy chorzy na to liczą i leczą się sami. Lepiej jednak nie ryzykować (nieleczony półpasiec może prowadzić do powikłań) i w razie wystąpienia objawów skontaktować się z lekarzem. By stwierdzić półpaśca, nie wystarczy teleporada — lekarz musi nie tylko przeprowadzić dokładny wywiad, ale również obejrzeć wysypkę. Dopiero po takiej konsultacji może zalecić dalsze postępowanie.

Odpowiedź na pytanie: "czy półpasiec jest zaraźliwy" brzmi: półpasiec jest chorobą mało zakaźną, jednak by nie narażać innych, powinniśmy przez 2-3 tygodnie zostać w domu. Jeden skuteczny lek na półpasiec ani maść na półpasiec nie istnieje. Lekarz zwykle ordynuje środki przeciwbólowe i antywirusowe. 

Aby lek był najbardziej skuteczny, jego podawanie należy rozpocząć w ciągu pierwszych 2 dni choroby. Ponadto czasem (gdy dokucza silny ból) lekarz przepisuje jeszcze zastrzyki z witaminy B1 i witaminy B12.

Po mniej więcej 2-3 tygodniach półpasiec mija i zazwyczaj już nigdy więcej nie powraca.

Wyjątek stanowią osoby o bardzo osłabionej odporności (np. chore na AIDS, w trakcie chemioterapii).

Zdarza się, szczególnie u osób starszych, że mimo wygojenia się zmian skórnych ból nadal się utrzymuje - to neuralgia popółpaścowa. Może ona trwać przez kilka miesięcy, a nawet lat. Przedłużające się uporczywe nerwobóle po ustąpieniu półpaśca są wskazaniem do leczenia neurologicznego (podaje się wtedy leki przeciwbólowe, naświetla się bolesne miejsca, stosując diatermię krótkofalową).

Półpasiec — powikłania

To, jak organizm poradzi sobie z półpaścem, w decydującym stopniu zależy od sprawności układu odpornościowego. Gdy funkcjonuje on bez zarzutu, choroba najczęściej mija bez śladu — jedynie w pojedynczych przypadkach zdarza się, że na skórze pozostają blizny albo przebarwienia. Najczęściej powikłania po półpaścu związane są głównie ze wzrokiem oraz słuchem.

Ciężkie powikłania półpaśca to:

• zapalenie rogówki i zapalenie błony naczyniowej oka
• porażenie mięśni poruszających gałką oczną
• utrata wzroku
• porażenie nerwów odpowiedzialnych za ruchy gałki ocznej
• częściowa utrata słuchu
• porażenie nerwu twarzowego

Przy osłabionej odporności (np. u osób po przeszczepach czy leczonych onkologicznie) może dojść m.in. do:

• uszkodzenia nerwów czaszkowych
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
• zapalenia mózgu
• ujawnienia się zespołu Guillaina-Barrego (uszkodzenie osłonek nerwów — tzw. mieliny — prowadzące do niedowładów)

Żeby zapobiec takim powikłaniom, osoby mocno osłabione zwykle leczone są na półpasiec w szpitalu. Raz przechorowany półpasiec najczęściej daje odporność do końca życia. Ponowne zachorowanie powinno zmobilizować do dokładnych badań w kierunku chorób nowotworowych (chłoniaki, białaczka) i chorób związanych ze spadkiem odporności.

Czy półpasiec sygnalizuje nowotwór?

Wbrew temu, co niekiedy można przeczytać na różnych forach internetowych w odpowiedzi na pytanie "czy półpasiec sygnalizuje nowotwór", rozwój tej choroby nie świadczy o raku. Tym niemniej ponowne zachorowanie na półpaśćca powinno zmobilizować do dokładnych badań w kierunku chorób nowotworowych (chłoniaki, białaczka) i chorób związanych ze spadkiem odporności.

Nawracający półpasiec

Porada eksperta:

Od 5 lat walczę z wirusem półpaśca, który nawiedza mnie prawie co miesiąc. Brałam Heviran, stosowałam maści - nic nie pomogło. Jestem po operacji kręgosłupa w odcinku lędźwiowym i właśnie w tej okolicy wychodzi mi wysypka. Swędzenie i ból są tak dokuczliwe, że nie wiem, jak dalej mam z tym żyć.

Odpowiada dr n. med. Elżbieta Szymańska Dermatolog-wenerolog. Zajmuje się dermatologią klasyczną i estetyczną. Pracuje jako z-ca kierownika w Klinice Dermatologii CSK MSW oraz dyr. ds. medycznych Centrum Profilaktyki i Terapii w Warszawie. Od 2011 r. pełni funkcję kierownika naukowego Studiów Podyplomowych WUM “Medycyna Estetyczna”.

Jeśli występuje u Pani nawrotowy półpasiec (bardzo rzadko zdarza się tak często), to konieczna jest dodatkowa diagnostyka internistyczna.

Zmiany, które Pani opisuje mogą odpowiadać także opryszczce nawrotowej, szczególnie ze względu na ich częstotliwość.

Proszę ponownie zgłosić się do dermatologa lub lekarza pierwszego kontaktu w celu przeprowadzenia szczegółowych badań.

Półpasiec w ciąży

Porada eksperta:

Jak długi jest okres inkubacji półpaśca? W dzieciństwie chorowałam na ospę, teraz jestem w 36. tygodniu ciąży, a dowiedziałam się, że sąsiadka mamy zachorowała na półpaśca. Nie miałam z nią kontaktu, ale spotykałam się z mamą, która nie pamięta, czy chorowała na ospę, ale nie ma żadnych objawów. Czy grozi mi półpasiec, pomimo że nie miałam z nią bezpośredniego kontaktu?

Odpowiada dr n. med. Barbara Grzechocińska Adiunkt Katedry i Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. 

Półpasiec jest chorobą mniej zaraźliwą w porównaniu z ospą. Po zarażeniu pierwsze objawy pojawiają się po około 2 tygodniach. Zarazić się można przez bezpośredni kontakt. Jeśli mama Pani nie zachoruje, to Pani również. Obecnie może Pani wykonać badanie na obecność przeciwciał. Jeśli kiedyś chorowała Pani na ospę, to z pewnością będą obecne i ochronią Panią przed powtórnym zakażeniem.

Półpasiec a ból nerki i wysypka

Porada eksperta:

W połowie września mojego męża zaczęła boleć lewa nerka i dostał wysypki. Od lekarza dostał lekarstwo antywirusowe i krem na półpaśca. Po trzech tygodniach znowu ból nerki i wysypka. Znowu lekarstwo antywirusowe. 4 listopada ból nerki i wysypka wróciły. Czy półpasiec może trwać tak długo?

Odpowiada dr n. med. Elżbieta Szymańska Dermatolog-wenerolog. Zajmuje się dermatologią klasyczną i estetyczną. Pracuje jako z-ca kierownika w Klinice Dermatologii CSK MSW oraz dyr. ds. medycznych Centrum Profilaktyki i Terapii w Warszawie. Od 2011 r. pełni funkcję kierownika naukowego Studiów Podyplomowych WUM “Medycyna Estetyczna”.

Półpasiec może mieć postać nawrotową. W przypadku postaci nawrotowej pacjent wymaga wnikliwej diagnostyki w celu zweryfikowania przyczyny takiego zjawiska. Zawsze w diagnostyce różnicowej półpaśca należy uwzględnić inne schorzenia, takie jak opryszczka, wyprysk i infekcje bakteryjne.

Półpasiec a opalanie

Porada eksperta:

Stwierdzono u mnie półpaśca, przyjmuję antybiotyk. Czy mogę jechać na wakacje i przebywać na słońcu?

Odpowiada dr n. med. Elżbieta Szymańska Dermatolog-wenerolog. Zajmuje się dermatologią klasyczną i estetyczną. Pracuje jako z-ca kierownika w Klinice Dermatologii CSK MSW oraz dyr. ds. medycznych Centrum Profilaktyki i Terapii w Warszawie. Od 2011 r. pełni funkcję kierownika naukowego Studiów Podyplomowych WUM “Medycyna Estetyczna”.

Do momentu całkowitego ustąpienia zmian skórnych (w tym także śladów po chorobie) i zakończenia leczenia konieczne jest unikanie ekspozycji na słońce.

Aktywność fizyczna przy półpaścu

Porada eksperta:

Obecnie jestem w trakcie leczenie półpaśca. Kiedy można powrócić do aktywności fizycznej (o dość dużym natężeniu), czy od razu po wyleczeniu, czy dobrze jest jeszcze kilka dni odpoczywać? Trenuję triathlon, tak że wysiłek fizyczny wiąże się z pływaniem, dłuższymi trasami rowerowymi i biegowymi na świeżym powietrzu.

Odpowiada dr n. med. Igor Michajłowski, dermatolog, wenerolog

Do aktywności fizycznej może Pani wrócić dopiero po całkowitym wyleczeniu. Odpoczynek jest zatem w tym momencie jak najbardziej wskazany.

Monika Majewska

Agnieszka Paculanka