Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza): przyczyny, objawy, leczenie

Pneumocystis carinii (właściwie pneumocystis jiroveci) dla większości ludzi jest zupełnie niegroźny, wiele osób jest jego nosicielami nie zdając sobie z tego sprawy i nigdy z tego powodu nie chorując. Niestety, jeśli dochodzi do upośledzenia odporności, patogen ten jest bardzo niebezpieczny - wywołuje bowiem pneumocystozowe zapalenie płuc. Warto wiedzieć, kiedy obawiać się zakażenia p. jiroveci oraz jakie się jego objawy. Jak przebiega leczenie pneumocystozy?

Spis treści

1. Kiedy Pneumocistis jiroveci jest groźne?
2. Zapalenie płuc wywołane przez P. jiroveci (pneumocystoza)
3. Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza): objawy
4. Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza): badania
5. Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza): leczenie

Pneumocystis jiroveci (dawniej pneumocystis carinii) jest patogennym dla człowieka grzybem, który powoduje tak zwane zakażenia oportunistyczne, czyli infekcje wywołane przez drobnoustroje bytujące w naszym organizmie charakterystyczne dla osób z upośledzeniem odporności.

P. jiroveci przez wiele lat uważany był za pierwotniaka, dopiero zastosowanie badań genetycznych i molekularnych pozwoliły na przyłączenie go do Królestwa Grzybów. Z tego powodu zmianie uległo nazewnictwo patogenu.

W rozwoju P. jroveci w ciele człowieka występują różne formy: sporocysty, cysty i wolne formy troficzne. Do zarażenia dochodzi drogą powietrzną, dlatego P. jiroveci atakuje przede wszystkim układ oddechowy i tam też się namnaża.

Kiedy Pneumocistis jiroveci jest groźne?

W normalnych warunkach wiele narządów w ciele człowieka np. jelito grube, jama ustna, czy drogi oddechowe jest skolonizowanych przez drobnoustroje - bakterie, czy grzyby, są one z różnych względów potrzebne, np. produkują witaminę K.

Nasz układ odpornościowy trzyma ich rozwój w ryzach, nie dopuszczając do zbyt intensywnego rozmnażania. Niestety, ta równowaga może zostać zachwiana przez upośledzenie układu odpornościowego, dochodzi wtedy do rozwoju chorób wywołanych przez te drobnoustroje.

Stany osłabionej odpowiedzi immunologicznej to nie tylko powszechnie znany AIDS i inne zakażenia (np. pasożyty czy gruźlica), ale także długotrwała, intensywna steroidoterapia, leczenie immunosupresyjne, choroba nowotworowa, zwłaszcza hematologiczna, a także stan po przeszczepieniu narządów.

Niestety, wśród osób zagrożonych P. jiroveci są także dzieci: wcześniaki, niemowlęta z wrodzonym niedoborem odporności oraz ze znacznym niedożywieniem.

Uważa się, że zakażenie P. jiroveci to najczęstsze oportunistyczne zakażenie u chorych na AIDS, często jest to pierwsza manifestacja tej choroby, a pneumocystoza zawsze powinna skłaniać do poszukiwania innych przypadłości lub przyczyn obniżonej odporności.

Zapalenie płuc wywołane przez P. jiroveci (pneumocystoza)

Pneumocystoza, czyli choroba wywołana przez P. jiroveci, najczęściej objawia się w postaci zapalenia płuc, chociaż nie jest to jedyna manifestacja, zdarza się, że patogen ten atakuje węzły chłonne, śledzionę, szpik, wątrobę, jelita, oczy, czy skórę, te mniej typowe lokalizacje występują zwłaszcza w zaawansowanym niedoborze odporności.

Zapalenie płuc w przebiegu tej choroby ma charakter śródmiąższowy, czyli toczy się w tkance, na której rozpięte są pęcherzyki płucne, oplecione przez sieć naczyń krwionośnych, a nie typowo, dla innych zapaleń płuc, w pęcherzykach. Tego rodzaju infekcje charakteryzują się postępującym niszczeniem struktury płuca prowadząc do utraty ich efektywnej pracy.

Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza): objawy

Choroba może rozwijać się wolno, a manifestacje wyglądają niewinnie - dominują: duszność, suchy kaszel i gorączka, czyli objawy mało typowe dla groźnych infekcji, w zaawansowanych przypadkach dołącza się sinica, spadek masy ciała, a ostatecznie niewydolność oddechowa.

Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza): badania

W badaniu lekarz może stwierdzić przyspieszony oddech i czynność pracy serca oraz niekiedy zmiany osłuchowe nad polami płucnymi, a w jamie ustnej zmiany grzybicze, ponieważ pneumocystozie często towarzyszą inne grzybice.

Nierzadko obraz radiologiczny płuc jest prawidłowy, co tym bardziej utrudnia postawienie diagnozy, czasem w RTG obserwujemy obraz tak zwanej mlecznej szyby, świadczący o zajęciu całych płuc.

W zakresie badań obrazowych wykorzystuje się także tomografię komputerową, w niej wygląd płuc jest podobny, jak w RTG. Przebieg zaawansowanej pneumocystozy jest ciężki, prowadzi do niewydolności oddechowej, a następnie nierzadko do zgonu.

Zakażenie wymaga leczenia szpitalnego i zaawansowanej diagnostyki, najbardziej miarodajne jest badanie popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowaych uzyskiwanych w czasie bronchoskopii, rzadziej plwocina, a w ostateczności materiał z biopsji płuc.

W ten sposób uzyskany materiał poddaje się badaniom genetycznym w celu wykrycia DNA grzyba, niestety okres oczekiwania na wyniki badań jest długi, dlatego terapię należy włączyć już przy podejrzeniu tej choroby.

Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza): leczenie

Leczenie pneumocystozy nie zawsze jest skuteczne, podstawą są antybiotyki i chemioterapeutyki, stosuje się także leczenie wspomagające mające na celu uśmierzenie najbardziej dokuczliwych objawów, a także terapię niewydolności oddechowej, w tym tlenoterapię i nierzadko wspomaganie oddechu - np. intubację.

Rokowanie w tej infekcji jest poważne, wśród zakażonych HIV śmiertelność z tego powodu wynosi nawet do 20%. Prognoza co do wyleczenia jest niepewna, ponieważ pneumocystoza wywołana jest drobnoustrojem, który powszechnie kolonizuje drogi oddechowe człowieka, a główną przyczyną zachorowania jest niedobór immunologiczny. Dlatego tak długo jak on istnieje, występuje ryzyko ponownej pneumocystozy.

Po zakończeniu leczenia często konieczna jest profilaktyka - leki hamujące rozwój P. jiroveci do czasu odbudowy układu odpornościowego, a także regularne kontrole w poradni chorób zakaźnych celem bieżącej oceny ewentualnego zakażenia.

Ze względu na duże ryzyko zachorowania oraz groźne powikłania pneumocystozy płuc u osób zakażonych HIV, wystąpienie objawów tej choroby, czyli duszności i kaszlu jest wskazaniem do pilnej diagnostyki szpitalnej i natychmiastowego leczenia.

• Bakteryjne zapalenie płuc
• Wirusowe zapalenie płuc
• Zapalenie płuc u dzieci
• Śródmiąższowe zapalenie płuc
• SARS - atypowe zapalenie płuc

lek. Maciej Grymuza