Parwowirus B19 – zakażenie, objawy, leczenie

Parwowirus B19 atakuje przede wszystkim dzieci, ale także dorosłych. Połowa przypadków zachorowań jest bezobjawowa lub skąpoobjawowa. Jednak parwowirus B19 może być bardzo niebezpieczny, szczególnie dla kobiet ciężarnych. Dowiedz się, jak dochodzi do zakażenia tym parwowirusem, jakie choroby wywołuje i na czym polega ich leczenie.

Parwowirus B19 to wirus jednoniciowy, jedyny z rodziny parwowirusów, który jest groźny dla ludzi. Przede wszystkim dotyka dzieci w wieku szkolnym (5-14 lat) i w większości przypadków wywołuje chorobę o łagodnym przebiegu, dając trwałą odporność na całe życie. Seropozytywność (występowanie przeciwciał przeciwko B19) wzrasta wraz z wiekiem. Od 5-10 procent u dzieci w wieku 2-5 lat do 60 procent u dorosłych w wieku 30 lat. Jednak czasem zakażenie parwowirusem B19 może doprowadzić do poważnych komplikacji. Bywa ono także bardzo niebezpieczny dla kobiet w ciąży. Jest sprawcą takich chorób, jak:

• rumień zakaźny
• małopłytkowość
• leukopenia
• zespół grudkowo-krwotoczny rękawiczek i skarpetek
• zespół poliartropatii
• przełom aplastyczny
• niedokrwistość noworodków

Nie ma szczepionki przeciwko parwowirusowi B19.

Spis treści

1. Jak dochodzi do zakażenia parwowirusem B19
2. Jakie choroby może wywoływać parwowirus B19
3. Rumień zakaźny - objawy
4. Zespół grudkowo-krwotoczny rękawiczek i skarpetek
5. Pozostałe choroby wywoływane parwowirusem B19
6. Zakażenie parwowirusem B19 w ciąży

Jak dochodzi do zakażenia parwowirusem B19

Zakażenie parwowirusem B19 następuje przede wszystkim na drodze kropelkowej, czasem także w wyniku przetoczenia zakażonej krwi lub produktów krwiopochodnych. Od chwili zakażenia do momentu pojawienia się pierwszych objawów może minąć kilka – kilkanaście dni.

W rumieniu zakaźnym, kiedy wystąpią te pierwsze objawy, przypominające przeziębienie, chory zaraża. Gdy pojawi się wysypka, osoba jest już "bezpieczna" dla otoczenia. W przypadku zespołu grudkowo-krwotocznego rękawiczek i skarpetek chory, gdy ma już wysypkę, zaraża nadal. Natomiast w przełomie aplastycznym chory zaraża tydzień przed pojawieniem się objawów choroby, kiedy jeszcze nawet nie wie, że jest chory.

Noworodka może zakazić matka, która jest nosicielką B19, ponadto wirus ten przechodzi przez łożysko do płodu, więc do zakażenia może dojść także w czasie życia płodowego, co jest szczególnie niebezpieczne.

Jakie choroby może wywoływać parwowirus B19

Najczęstszą chorobą wywoływaną przez parwowirus B19 jest rumień zakaźny, zwany także piątą chorobą. Nazwa ta wzięła się stąd, że dawniej znano cztery choroby dziecięce przebiegające z wysypką - odra, płonica, różyczka, czwarta choroba Dukesa – a rumień zakaźny uznano za piątą. Dodajmy, że zachorowania na rumień mają charakter sezonowy - od późnej zimy do wczesnej wiosny, podobnie jak ospa.

Rumień zakaźny - objawy

W pierwszej fazie zachorowania, czyli od kilku do kilkunastu dni, występują objawy przypominające grypę, a więc:

• gorączka
• dreszcze
• ból gardła
• katar
• bóle mięśni
• obrzęki
• ogólne osłabienie, zmęczenie
• czasem rozstrój żołądka

Następnie pojawia się wysypka na twarzy, która ze względu na swoją charakterystyczną lokalizację określana jest jako "zespół spoliczkowanego dziecka". W kolejnych dniach może ona rozprzestrzenić się na tułów, uda i pośladki i utrzymywać się około 2-3 tygodni. Wysypka znika nie pozostawiając żadnych blizn.

Rozpoznanie stawia się na podstawie badania genetycznego w kierunku genomu DNA parwowirusa B19 (metodą PCR) lub badania na obecność specyficznych dla parwowirusa B19 przeciwciał w klasie IgM (metodą ELISA). Należy pamiętać, że u noworodków bada się przeciwciała IgM, a nie IgG, gdyż do końca 1. roku życia dziecko korzysta z matczynych przeciwciał IgG.

Choroba, w klasycznej, niepowikłanej formie, nie wymaga specjalnej terapii, zaleca się leczenie domowe, polegające na odpoczynku, nawadnianiu, ewentualnie zbijaniu temperatury. Zakażenie parwowirusem B19 rzadko powoduje niekorzystne następstwa dla dziecka. Jednak jeżeli chora jest kobieta w ciąży, konieczne jest monitorowanie płodu, ponieważ parwowirus B19 jest dla niego groźny.
Bywa także, że rumień zakaźny prowadzi do komplikacji. Wtedy u chorego może pojawić się:

• zapalenie naczyń krwionośnych
• zapalenie mięśnia sercowego
• zapalenie nerwów obwodowych
• zapalenie nerek

które wymagają specjalistycznego leczenia.

Zespół grudkowo-krwotoczny rękawiczek i skarpetek

Jest to wersja rumienia występująca u starszych dzieci, nastolatków i dorosłych. Wysypka pojawia się u nich tylko na stopach i dłoniach, a chory wygląda, jakby był w rękawiczkach i skarpetkach. Po 1-2 tygodniach zmiany te ustępują. Wysypce towarzyszą:

• gorączka
• ogólne osłabienia
• brak apetytu
• bóle mięśni
• bóle stawów
• bóle głowy

Następnie mogą dołączyć się obrzęki, ból kończyn i świąd. Czasem u dzieci występuje powikłanie w postaci zapalenia stawów z obrzękiem, bolesnością i ograniczoną ruchomością drobnych stawów rąk i stóp oraz kolan i łokci, ale bez destrukcji chrząstki stawowej (zespół poliartropatii).

Często w badaniach przyśpieszone jest opadanie krwinek czerwonych (OB) i podwyższenie czynnika reumatoidalnego. Wtedy należy wdrożyć leczenie przy pomocy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Objawy powinny ustąpić po kilku-kilkunastu miesiącach. W przeciwnym wypadku diagnozuje się młodzieńcze zapalenie stawów. U osób dorosłych zapalenie stawów może pojawić się bez wcześniejszej wysypki.

Pozostałe choroby wywoływane parwowirusem B19

U osób z obniżoną odpornością, np. :

• po przeszczepieniach narządów
• leczonych immunosupresyjnie
• po chemioterapii
• z chorobami układu czerwonokrwinkowego

zakażenie parwowirusem B19 może prowadzić do przewlekłej niedokrwistości (anemii), a czasem nawet powodować poważny przełom aplastyczny. Jego objawy to:

• gorączka
• wymioty
• bladość śluzówek
• łagodna żółtaczka

Zakażenie parwowirusem B19 w ciąży

Należy podkreślić, że zachorowanie kobiety ciężarnej może wcale nie mieć wpływu na płód, a nawet jeśli wirus przeniknie do organizmu dziecka, to też nie musi oznaczać, że ono zachoruje. Jednak istnieje niebezpieczeństwo poważnych komplikacji, dlatego bezwzględnie należy monitorować stan płodu (USG), ponieważ dzięki temu można w porę wdrożyć leczenie, które polega m.in. na wewnątrzmacicznej transfuzji krwi. Transfuzja znacznie ogranicza ryzyko zgonu wewnątrzmacicznego.

Parwowirus B19 w trakcie ciąży może powodować:

• ostrą niedokrwistość płodu
• małopłytkowość u płodu
• niedotlenienie płodu
• obrzęk płodu
• wewnątrzmaciczne zapalenie mięśnia sercowego dziecka
• wewnątrzmaciczne obumarcie płodu – najwięcej przypadków poronienia ze względu na zakażenie parwowirusem B19 dotyczy pierwszego trymestru ciąży
• zaburzenia rozwoju narządu wzroku, np. brak tęczówki, soczewki, uszkodzenie rogówki
• noworodkowe zapalenie wątroby
• wodogłowie
• opóźnienie rozwoju

Warto podkreślić, że ryzyko rozwoju ciężkich powikłań wymagających leczenia wewnątrzmacicznego praktycznie nie występuje po 12 tygodniach od serokonwersji (wytworzenia przeciwciał w odpowiedzi na zakażenie) lub po 21. tygodniu ciąży. Kobiety ciężarne, u których wykryto zakażenie parwowirusem B19, leczy się podając przeciwciała monoklonalne anty-B19. Przyszłe mamy wymagają ścisłego nadzoru, powinno się u nich przeprowadzić co tydzień badanie ultrasonograficzne (USG) płodu.

Jeśli do zakażenia parwowirusem B19 dojdzie we wczesnej ciąży, może się to manifestować jako poszerzenie fałdu karkowego, podobnie jak ma to miejsce w zespołach wad genetycznych.

Objawy zakażenia parwowirusem B19 nie są charakterystyczne i można je pomylić ze "zwykłym" przeziębieniem, dlatego kobiety planujące ciążę lub już ciężarne powinny wykonać badanie na obecność przeciwciał przeciwko temu wirusowi w klasie IgM i IgG.

IgG będzie świadczyło o przebytej dawniej infekcji oraz o nabyciu odporności przeciwko parwowirusowi B19 (u połowy kobiet w ciąży stwierdza się nabytą, trwała odporność na zakażenie), natomiast pozytywny wynik IgM przemawia za świeżą infekcją i musi podlegać ciągłemu monitorowaniu ciąży.

Zakażenie ciężarnej parwowirusem B19 na krótko przed terminem porodu może skutkować infekcją wrodzoną noworodka, połączoną z niedokrwistością, trombocytopenią i hipoalbuminemią.

Zakażenia wywołane parwowirusem B19 należy różnicować z różyczką. Bywa, że kobiety ciężarne są pewne, że przechodziły w dzieciństwie różyczkę, choć mógł to być rumień zakaźny - dlatego tak istotne jest wykonanie odpowiednich badań, ponieważ różyczka w ciąży jest niebezpieczna.

Marta Uler