Ospa wietrzna - przyczyny, objawy, przebieg, leczenie. Jak zapobiec ospie?

Ospa wietrzna to jedna z najbardziej zakaźnych chorób. Najczęściej dotyka dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, lecz nie tylko - na ospę mogą chorować również dorośli. Ospa nie jest chorobą banalną - może przebiegać ciężko i dawać poważne powikłania, szczególnie u kobiet w ciąży. Jak objawia się ospa wietrzna i dlaczego warto zaszczepić się na ospę?  

Spis treści

1. Ospa wietrzna - co to?
2. Ospa wietrzna - objawy
3. Ospa wietrzna - jak można się zarazić?
4. Ospa wietrzna - przebieg i leczenie
5. Ospa wietrzna - powikłania
6. Ospa wietrzna - szczepienie na ospę
7. Ospa u niemowląt
8. Ospa u dzieci
9. Ospa u dorosłych

Ospa wietrzna to jedna z bardziej zakaźnych chorób wieku dziecięcego, która dotyka również dorosłych. Przechorowanie jej w dzieciństwie daje odporność na całe życie. Choroba u dzieci zwykle przebiega łagodniej niż u osób dorosłych, ale nie ma reguły, zdarza się, że również maluchy przechodzą ją ciężko. 

Ospa wietrzna - co to?

Ospa wietrzna, określana również jako "wiatrówka" to częsta choroba wieku dziecięcego, jednak atakuje również dorosłych, którzy w dzieciństwie na ospę nie chorowali. Na ospę zazwyczaj chorują dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, zdarza się jednak, że ospę wietrzną przechodzą również niemowlęta.

Im później dojdzie do zarażenia, tym cięższy jest przebieg choroby. Większość dzieci przechodzi ją łagodnie, dorośli natomiast zazwyczaj chorują ciężko, częściej również występują poważne powikłania ospy. Ta choroba najgroźniejsza jest dla kobiet w ciąży, gdyż wirus wywołujący ospę przenika przez łożysko i może doprowadzić do ciężkich zmian u płodu.

Na ospę choruje się raz w życiu (przypadki ponownego zachorowania są niezwykle rzadkie). Raz przechorowana, daje odporność - wywołujący ją wirus pozostaje jednak w organizmie i w sprzyjających warunkach (np. w stanach obniżonej odporności organizmu) może wywołać półpaśca.

Ospa wietrzna - objawy

Okres "wylęgania" choroby po kontakcie z wirusem trwa zazwyczaj dwa-trzy tygodnie. Po tym czasie mogą pojawić się objawy ospy wietrznej.

Objawy ospy wietrznej to:

• stan podgorączkowy lub gorączka,
• lekki katar,
• swędząca wysypka.

Najbardziej uciążliwym objawem ospy jest wysypka - nowe wykwity pojawiają się w kilku rzutach i mogą zostawiać po sobie szpecące blizny.

Wysypka w ospie wietrznej

• występuje na całym ciele, również na owłosionej skórze głowy i w jamie ustnej,
• jest bardzo swędząca, jednak nie wolno jej rozdrapywać - płyn w pęcherzykach jest bardzo zakaźny, a po zdrapaniu strupków mogą powstać blizny,
• początkowo ma postać niewielkich, czerwonych plamek, które następnie przeistaczają się w przezroczyste pęcherzyki. Płyn stopniowo mętnieje, następnie pęcherzyki zaczynają wysychać i zmieniają się w strupki,
• pojawia się w kilku rzutach, dlatego na skórze mogą być zarówno plamki, jak i pęcherzyki i strupki.

Ospa wietrzna - jak można się zarazić?

Ospę wietrzną wywołuje wirus ospy i półpaśca - Varicella-Zoster-Virus, VZV. To choroba niezwykle zaraźliwa. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową - wirusy ospy wnikają przez układ oddechowy.

Najbardziej zaraźliwa jest wydzielina (płyn) z pęcherzyków, jakie tworzą się na skórze. Stąd zresztą wzięła się jej potoczna nazwa - "wiatrówka" - wirus ospy jest przenoszony przez wiatr nawet na kilkadziesiąt metrów, dlatego można zarazić się ospą przebywając z dala od chorego.

Zarazić się można również na drodze kontaktowej, np. dotykając przedmiotów, które wcześniej miał w ręku chory, a na których znajdują się pozostałości płynu z pęcherzyków (wirus ten jest jednak bardzo wrażliwy na czynniki środowiskowe i krótko przeżywa na powierzchni przedmiotów).

Nie jest to jednak jedyna droga zakażenia: chory na ospę zaraża innych na około dwa dni przed pojawieniem się wysypki, gdyż wirus ospy znajduje się również w wydzielinach dróg oddechowych.

Choroba jest jednak najbardziej zaraźliwa w pierwszym dniu pojawienia się pęcherzyków (lub ich kolejnego rzutu). Chory na ospę przestaje zarażać wówczas, kiedy wszystkie pęcherzyki wyschną i zmienią się w strupki, co zazwyczaj trwa około 10-13 dni.

Ospa wietrzna - przebieg i leczenie

Ospę wietrzną leczy się objawowo. Gorączkę należy obniżać preparatami paracetamolu (w ospie wietrznej nie stosuje się ibuprofenu). O czym jeszcze warto pamiętać?

• Swędzących wykwitów nie wolno smarować pudrem ani papką - można natomiast stosować leki przeciwświądowe (odpowiedni preparat zaleci lekarz).
• Należy często zmieniać ubrania i pościel - to pomoże zmniejszyć ryzyko nadkażeń skórnych.
• Wskazana jest codzienna, krótka kąpiel lub prysznic w ciepłej wodzie. Po kąpieli skórę należy bardzo delikatnie osuszyć.
• Chory na ospę powinien odpoczywać i pić dużo płynów. Do momentu przyschnięcia wszystkich krostek nie może wychodzić z domu, by nie zarażać innych.

Gdy ospa wietrzna ma ciężki przebieg (towarzyszy jej wysoka gorączka, silne osłabienie, wykwitów jest bardzo dużo), może być konieczne leczenie szpitalne lub podanie choremu leków przeciwwirusowych, które hamują replikację wirusa ospy wietrznej, łagodząc objawy i skracając czas trwania choroby.

Ospa wietrzna - jak wygląda? Wysypka przy ospie [ZDJĘCIA]  

Zobacz galerię 7 zdjęć

Ospa wietrzna - powikłania

Powikłania po ospie wietrznej rzadko występują u dzieci - dużo częściej zdarzają się u dorosłych.

Do powikłań po ospie zaliczane są:

• bakteryjne nadkażenia skóry
• zapalenie płuc
• zapalenie ucha środkowego
• zapalenie mięśnia sercowego
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• zapalenie mózgu
• małopłytkowość
• zapalenie wątroby
• zapalenie stawów
• zapalenie nerek
• upośledzenie wzroku

Ospa wietrzna - szczepienie na ospę

Ospa  jest bardzo zaraźliwa, a ryzyko zachorowania - wysokie. Trudno się przed nią ustrzec, dlatego najlepszym sposobem zapobiegania ospie są szczepienia ochronne.

Szczepienie na ospę zalecane jest tym, którzy do tej pory na nią nie chorowali - dzieciom przed rozpoczęciem edukacji, a także dorosłym, w szczególności kobietom, które planują zajście w ciążę. 

Szczepionka na ospę jest natomiast obowiązkowa dla dzieci, które uczęszczają do żłobków i klubów dziecięcych, a także m.in. dla dzieci, które nie ukończyły 12 lat, lecz są zakażone wirusem HIV, mają ostrą białaczkę limfoblastyczną w okresie remisji, z upośledzeniem odporności oraz przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią.

Ospa u niemowląt

Ospa u niemowląt przebiega dokładnie tak samo jak u starszych dzieci. Na skórze powstają pęcherzyki wypełnione płynem, maluch ma gorączkę, skarży się na brak apetytu. Niemowlęta mogą mieć również nudności, być płaczliwe i rozdrażnione. Chorobę należy leczyć objawowo i dbać o prawidłową pielęgnację skóry maluszka. Przy stosowaniu odpowiednich leków do smarowania skóry można znacznie złagodzić dyskomfort spowodowany świądem i umożliwić dziecku spokojny sen.

Ospa u dzieci

Ospa u dzieci zazwyczaj ma łagodny przebieg. Najbardziej uciążliwym objawem jest wysypka i świąd, bo dziecku trudno jest wytłumaczyć, dlaczego nie powinno rozdrapywać krostek. W aptekach dostępne są jednak bardzo dobre preparaty, które łagodzą uciążliwe objawy i pozwalają przetrwać najtrudniejszy okres choroby.

Przy ospie bardzo ważne jest, by nie przeziębić choroby. Należy ją wyleżeć w łóżku, nawet do 3 tygodni, zbijać gorączkę i dbać o prawidłowe nawodnienie. Prawidłowo leczona ospa nie zostawia śladów i nie prowadzi do powikłań.

Ospa u dorosłych

Ospa u osób dorosłych może mieć cięższy przebieg niż u dzieci. Objawy choroby są takie same jak u dzieci (gorączka, osłabienie, wysypka), ale temperatura może sięgać nawet 40 stopni. U osób dorosłych częściej zdarzają się nadkażenia bakteryjne zmian skórnych, które mogą powodować poważne powikłania. Nieodpowiednio leczona lub szczególnie ciężka ospa może doprowadzić do zapalenia płuc, a nawet do sepsy. Szczególnie niebezpieczna jest dla kobiet w ciąży.

Katarzyna Hubicz

Katarzyna Stańczyk