Opryszczka: przyczyny, objawy, leczenie

Opryszczka to efekt zarażenia wirusem herpes simplex. Wywołuje on nie tylko popularną opryszczkę wargową czyli tzw. zimno czy skwarkę na ustach (HSV 1), ale też opryszczkę narządów płciowych - wysyp bolesnych pęcherzyków na genitaliach (HSV 2). Opryszczka może też wywołać poważniejsze zmiany w organizmie. Czym są zakażenia opryszczkowe wywołane przez wirusa HSV? Czy leczenie opryszczki jest skuteczne?

Spis treści

1. Opryszczka - objawy zakażenia
2. Opryszczka - sposób zakażenia
3. Opryszczka a ciąża (opryszczka w ciąży)
4. Opryszczka - rozpoznanie
5. Opryszczka - leczenie

Opryszczka najczęściej kojarzy się z drobnymi, bolesnymi pęcherzykami w okolicy ust czy genitaliów. Jednak zakażenie wirusem opryszczki, może nieść dużo poważniejsze problemy zdrowotne, a nawet zagrażać życiu.

Wirus opryszczki zwykłej - herpes simplex virus czyli HSV, występuje w wielu typach. Najbardziej kluczowe dla zdrowia człowieka są jednak dwa z nich:

• wirus opryszczki zwykłej typ hsv1 - jego dziełem jest popularna opryszczka wargowa (skwarka, zimno) który związany jest ze zmianami występującymi w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, twarzy, kończyn górnych oraz tułowia. Może on powodować również zamiany w okolicach narządów płciowych, jednak zdarza się to wyjątkowo rzadko;
• wirus opryszczki zwykłej typ hsv2 - odpowiada głównie za zamiany w obrębie narządów rodnych i pośladków - opryszczka genitalna lub inaczej opryszczka narządów płciowych. Jest to ważny czynnik ryzyka zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, w tym również zakażenia wirusem HIV.

Opryszczka - objawy zakażenia

Podstawowe objawy opryszczki to przede wszystkim:

• zmiany skórne
• pęcherze
• rumień

ale ich umiejscowienie zależy to od tego, jakim wirusem zostaliśmy zakażeni.

• Objawy opryszczki wargowej - zakażenia odmianą hsv-1

Zmiany skórne wywoływane przez wirusa hsv-1 przyjmują postać drobnych pęcherzy wypełnionych treścią surowiczą, a później często ropną. Zmiany mogą wywoływać lekką bolesność bądź pieczenie.

Najczęstszą lokalizacją są:

• okolice warg
• twarz
• błony śluzowe jamy ustnej, gdzie pojawiają się bolesne nadżerki

Groźniejszą sytuacją jest zajęcie rogówki, ponieważ może prowadzić do upośledzenia wzroku.

• Objawy opryszczki genitalnej - zakażenia odmianą hsv-2

W przypadku zakażenia wirusem hsv-2 pęcherze z treścią surowiczą pojawiają się zarówno na błonach śluzowych jak i skórze narządów płciowych. Szybko przekształcają się one w nadżerki. Zmianom towarzyszy miejscowy obrzęk oraz rumień. Objawy ogólne, które mogą wystąpić to:

• gorączka
• bóle głowy
• dreszcze
• powiększenie węzłów chłonnych, najczęściej pachwinowych

Częstymi zmianami w przebiegu zakażenie opryszczką narządów płciowych są:

• zapalenie warg sromowych
• zapalenie pochwy
• zapalenie szyjki macicy
• zapalenie żołędzi i napletka
• zapalenie cewki moczowej
• zapalenie odbytu
• zapalenie gardła

Opryszczka - sposób zakażenia

Większość ludzi wirusem HSV-1 zakaża się w dzieciństwie, natomiast wirusem HSV-2 po rozpoczęciu kontaktów seksualnych. Wirus pozostaje w postaci utajonej przez całe życie w obrębie zwojów nerwowych.

Ujawnia się on przy:

• osłabieniu odporności
• chorobach zakaźnych
• gorączce
• nadmiernym nasłonecznieniu lub oziębieniu
• stresie
• przemęczeniu
• miesiączce u kobiet

Istotną rolę w kolejnych zakażeniach odgrywa fakt, że nawet w okresie bezobjawowym wirus HSV-2 może pozostawać w nabłonkach i ulegać sekrecji z wydzieliną pochwową, nasieniem lub śliną.

Opryszczka a ciąża (opryszczka w ciąży)

Opryszczka genitalna stanowi ogromne zagrożenie dla płodu i noworodka. W przypadku transmisji wertykalnej wirusa HSV 2, czyli przeniesieniu wirusa z matki na dziecko w I lub II trymestrze ciąży może dojść do poronienia lub wykształcenia poważnych wad rozwojowych.

Najniebezpieczniejszy jest dla dziecka poród drogą naturalną, gdy u matki w obrębie narządów występuje zakażenie pierwotne. W takich sytuacjach zalecane jest rozwiązanie ciąży na drodze cięcia cesarskiego.

Skutkami zakażenia okołoporodowego mogą być:

• osutka pęcherzykowa na skórze
• zapalenia jamy ustnej
• zapalenie rogówki
• zapalenie opon mózgowych
• zapalenie mózgu
• rozsiane zmiany wielonarządowe

Opryszczka - rozpoznanie

Diagnozę zakażenia wirusem można zazwyczaj postawić na podstawie objawów klinicznych, jednak przydatne okazują się również badania takie jak:

• wykrywanie DNA wirusa za pomocą PCR
• cytologia w barwieniu metodą Giemzy
• badanie immunofluorescencyjne przy użyciu monoklonalnych przeciwciał dla HSV-1 lub HSV-2.

Opryszczka - leczenie

Osoba, która raz zaraziła się wirusem opryszczki nie ma możliwości usunięcia wirusa z organizmu. Stosowane leki służą tylko zahamowaniu jego replikacji.

W przypadku niewielkich zmian wywołanych przez HSV1 często wystarczające jest leczenie miejscowe w postaci past cynkowych, lub leków o działaniu przeciwwirusowym takich jak aciklowir, penciklowir, denotywir, dokozanol lub tromantadyna. W poważniejszych przypadkach aciklowir podawany powinien być doustnie lub dożylnie. 

Nie jest to jednak jedyna metoda leczenia. W przypadku opryszczki mogą również pomóc plastry hydrokoloidowe, które po nałożeniu wytwarzają wokół rany wilgotne środowisko - a dzięki temu czas gojenia opryszczki skraca się nawet o połowę.

Plastry te niczym jednak nie przypominają zwykłych opatrunków - są wykonane w zupełnie innej technologii. Te najlepsze składają się z kilku warstw. Wewnętrzna zawiera karboksymetylocelulozę, pektynę oraz żelatynę, które po kontakcie z wysiękiem z rany tworzą żel, chroniący skórę przed podrażnieniem i natychmiast niwelujący ból.

Zewnętrzna warstwa tworzy zaś nad opryszczką rodzaj tarczy - nie dopuszcza wody ani zanieczyszczeń, pozwala jednak na odparowanie nadmiaru wysięku. Opatrunki hydrokoloidowe obniżają pH rany, co hamuje rozwój bakterii i pobudza proces odbudowy naczyń krwionośnych. Pozwalają również na dyskretne zakrycie opryszczki - dzięki temu nie tylko jej nie dotykamy, ale też możemy zamaskować i przykryć np. makijażem. 

Katarzyna Hubicz

Joanna Mazurek