Moraxella catarrhalis

2020-01-08 12:26

Moraxella catarrhalis jest bakterią, która może zamieszkiwać w ludzkich drogach oddechowych przez wiele lat, nie dając żadnych objawów chorobowych. W pewnych sytuacjach może jednak stać się czynnikiem chorobotwórczym. Odpowiada między innymi za częste u dzieci ostre zapalenie ucha środkowego. Ocenia się, że nosicielami tego drobnoustroju jest większość małych pacjentów. Moraxella catarrhalis może również wywoływać różnorakie infekcje u dorosłych z obniżoną odpornością i osób starszych. Jakie choroby wywołuje Moraxella catarrhalis? Kiedy można się nią zarazić? Jak leczyć infekcje spowodowane przez tą bakterię?

Spis treści

Chorobotwórczość Moraxella catrrhalis
Kolonizacja układu oddechowego przez Moraxella catarrhalis
Zdolność Moraxella catarrhalis do tworzenia biofilmu
Moraxella catarrhalis - antybiotykoterapia
Moraxella catarrhalis jako zagrożenie dla zdrowia dzieci
Ostre zapalenie ucha środkowego wywołane Moraxella catarrhalis
Zakażenia Moraxella catarrhalis u osób dorosłych
Moraxella catarrhalis, a zakażenia szpitalne
Co decyduje o zjadliwości Moraxella catarrhalis?
Lekooporność Moraxella catarrhalis
Moraxella catarrhalis - badania diagnostyczne

Moraxella catarrhalis jest bakterią występującą w ludzkich górnych drogach oddechowych. Przez wiele lat lekarze i naukowcy sądzili, że ten drobnoustrój jest ich nieszkodliwym, komensalnym mieszkańcem. Komensalizm jest formą współistnienia dwóch organizmów, w której tylko jeden z nich uzyskuje korzyści, jednocześnie nie szkodząc drugiemu. W tym przypadku bakteria bytuje w drogach oddechowych człowieka, nie wpływając negatywnie na zdrowie.

Okazało się jednak, że Moraxella catarrhalis może wywoływać ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci. Bakteria ta może być również niebezpieczna dla pacjentów cierpiących na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. U tych osób może stać się przyczyną nawracających, przewlekłych infekcji dróg oddechowych.

Moraxella catarrhalis jest bakterią tlenową, stanowiącą składnik fizjologicznej flory błon śluzowych. Należy do grupy mikrobów Gram ujemnych, co oznacza, że posiada dwie błony komórkowe: zewnętrzną i cytoplazmatyczną.

Dodatkowo Moraxella catarrhalis pokryta jest śluzową otoczką, chroniącą ją przed czynnikami zewnętrznymi. Ze względu na kształt tworzonych przez nią kolonii, zaliczana jest do dwoinek.

Chorobotwórczość Moraxella catrrhalis

Moraxella catarrhalis jest bakterią oportunistyczną. Oznacza to, że może zasiedlić się w organizmie nosiciela nie wywołując żadnych objawów. Patogen uaktywnia się w widoczny sposób w momencie osłabienia odporności. Osoby będące nosicielami, mogą nieświadomie przekazywać bakterię ludziom w swoim otoczeniu.

Komensalna forma Moraxella catarrhalis występuje bardzo często u dzieci. Nosicielstwo tego patogenu stwierdza się nawet o 75% małych pacjentów. Bakterie te zasiedlają najczęściej jamę nosowo-gardłową. W przypadku dorosłych, nosicielami jest tylko ok. 5% populacji.

W ostatnich latach, Moraxella catarrhalis jest coraz poważniej traktowana jako zagrożenie, przez lekarzy i naukowców. Obecnie uważa się ją za przyczynę zakażeń oskrzelowo-płucnych.

Bakteria ta jest odpowiedzialna za wiele przypadków zapalenia płuc u osób dorosłych z upośledzonym układem odpornościowym.

Szczególnie narażone na ataki Moraxella catarrhalis są jednak dzieci. W ich przypadku najczęściej dochodzi do ostrego zapalenia ucha środkowego. Bakteria ta może, również wywoływać następujące choroby u pacjentów:

Kolonizacja układu oddechowego przez Moraxella catarrhalis

Kolonizacja górnych dróg oddechowych przez Moraxella catarrhalis jest niezwykle częsta u dzieci. W przypadku dorosłych problem ten jest rzadki. Istnieją również inne niż wiek czynniki zwiększające prawdopodobieństwo nosicielstwa tej bakterii. Należą do nich:

życie w miejscach o dużej koncentracji ludności
niski status społeczny
predyspozycje genetyczne

Większość osób dorosłych, będących nosicielami Moraxella catarralis, cierpi na POChP (przewlekłą obturacyjną chorobę płuc) lub inną chorobę dotyczącą układu oddechowego.

Sytuacjami sprzyjającymi kolonizacji dróg oddechowych przez Moraxella catarralis jest uczęszczanie do przedszkoli i żłobków, jak również hospitalizacja w wieloosobowych salach.

Zdolność Moraxella catarrhalis do tworzenia biofilmu

Biofilm jest wielokomórkową strukturą zbudowaną z bakterii otoczonych warstwą produkowanych przez nie substancji. Dzięki tworzeniu tej formy, mikroorganizmy wykazują większą odporność na antybiotyki i mechanizmy odpornościowe naszego ciała.

Biofilm jest zdolny do przylegania do powierzchni biologicznych, takich jak np. zęby oraz sztucznych, takich jak implanty. Struktura ta czasami jest metaforycznie opisywana jako "miasto drobnoustrojów".

Tworzenie biofilmu jest ważnym etapem kolonizacji naszego organizmu przez Moraxella catarrhalis. Pozwala na przetrwanie bakterii w drogach oddechowych przez długi czas. Chroni je również przed odpowiedzią immunologiczną oraz podawanymi lekami.

Moraxella catarrhalis - antybiotykoterapia

W leczeniu zakażeń, wywołanych przez Moraxella catarrhalis, wykorzystuje się:

kotrimoksazol
cefalosporyny wyższych generacji
penicylinę w połączeniu z inhibitorem
tetracykliny
chinolony
amoksycylinę z kwasem klawulanowym
makrolidy

Moraxella catarrhalis jako zagrożenie dla zdrowia dzieci

Moraxella catarrhalis jest istotnym patogenem wywołującym infekcje u dzieci. Wynika to z faktu, że ich układ odpornościowy dopiero się rozwija. U dorosłych choroby związane z aktywnością tej bakterii występują zazwyczaj w wyniku poważnego osłabienia organizmu.

W przypadku dzieci najczęstszymi przypadłościami wynikającymi z zakażenia Moraxella catarrhalis są ostre zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie zatok. Rzadko zdarzają się przypadki zapalenia płuc. Zazwyczaj tego typu infekcja jest związana z zaburzeniem odporności u dziecka.

Ostre zapalenie ucha środkowego wywołane Moraxella catarrhalis

Ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ) jest powszechną chorobą wieku dziecięcego. Stanowi najczęstszą przyczynę stosowania antybiotyków u pacjentów w tej grupie wiekowej. Najbardziej narażone na OZUŚ są niemowlęta i dzieci do 3 roku życia. Jest to związane z niedojrzałością ich układu immunologicznego. Ocenia się że aż 80% dzieci doświadcza epizodu tej choroby przed swoimi trzecimi urodzinami.

Bakteriami najczęściej wywołującymi ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci, są:

Jednocześnie udowodniono, że kolonizacja jamy gardłowo-nosowej dziecka, przez Moraxella catarrhalis, jest czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo zachorowania na OZUŚ.

Objawy ostrego zapalenia ucha środkowego:

pulsujący ból ucha o dużym natężeniu
ropna wydzielina z ucha
gorączka
ból głowy
problemy ze słuchem
utrata apetytu
osłabienie

Właściwa diagnoza wymaga konsultacji z lekarzem specjalistą. W przypadku potwierdzenia OZUŚ u dziecka, zazwyczaj konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii.

Zakażenia Moraxella catarrhalis u osób dorosłych

Zakażenia bakterią M. catarrhalis układu oddechowego u dorosłych, przyjmują różnorodne postaci kliniczne. Najważniejsze to:

zapalenie krtani
zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
zapalenie płuc
szpitalne zakażenia dróg oddechowych

Tego typu infekcje zazwyczaj dotykają pacjentów z obniżoną odpornością oraz osoby starsze.

Czytaj też: Zakażenie szpitalne: przyczyny zakażeń szpitalnych

Moraxella catarrhalis, a zakażenia szpitalne

Znane jest wiele przypadków wewnątrzszpitalnych epidemii spowodowanych M. catarrhalis. Istnieją pewne czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo rozpowszechniania się tej bakterii w środowisku szpitalnym. Znaczenie mają:

wielołóżkowe sale
długi czas hospitalizacji
zanieczyszczenie przestrzeni szpitalnej

Moraxella catarralis w badaniach wykazała zdolność przetrwania 3 tygodni w próbce plwociny. Z tego względu ten patogen może bytować dość długi okres czasu na powierzchniach szpitalnych, zarażając kolejnych pacjentów.

Co decyduje o zjadliwości Moraxella catarrhalis?

Badania wykazały, że Moraxella catarrhalis wykazuje zdolność do kolonizacji dróg oddechowych oraz śluzówki ucha środkowego. Jest to możliwe dzięki licznym receptorom wiążącym się z elementami nabłonka gospodarza. Bakterie te posiadają również zdolność wnikania do wnętrza komórek ludzkich. Dzięki temu, znajdując się w ich środku, unikają odpowiedzi immunologicznej naszego organizmu.

Moraxella catarrhalis wykazuje również zdolność do konkurowania z fizjologiczną komensalną florą bakteryjną dróg oddechowych. Może namnażać się i rozwijać przy zredukowanym dostępie do składników odżywczych. W takich warunkach zyskuje przewagę nad innymi mikroorganizmami. Bakteria ta tworzy wtedy mikrokolonie oraz biofilm.

Lekooporność Moraxella catarrhalis

M.catarrhalis wykazuje dużą wrażliwość na większość antybiotyków stosowanych w leczeniu infekcji dróg oddechowych. Udokumentowano jednak wrodzoną oporność tych drobnoustrojów na penicylinę, wankomycynę, trimetoprim i klindamycynę.

Powszechna oporność Moraxella catarralis na penicylinę, wynika ze zdolności wytwarzania przez tą bakterię β-laktamaz. Pierwszy szczep wykazujący ten typ lekooporności wykryto w Szwecji w 1977 roku. Od tego czasu procent mikroorganizmów, należących do Moraxella catarralis, wykazujących odporność na penicylinę, gwałtownie rośnie. Obecnie ocenia się, że zdolność wytwarzania β-laktamaz, posiada ponad 90% M. catarrhalis.

Beta-laktamazy są enzymami wytwarzanymi przez bakterie. Białka te posiadają zdolność rozrywania wiązania beta-laktamowego w cząsteczkach niektórych antybiotyków. Dzięki ich działaniu mikroorganizmy wykazują niewrażliwość na pewne grupy leków.

Metodą powstrzymania oporności bakterii na penicylinę, jest łączenie tego antybiotyku z inhibitorem β-laktamaz. Substancje te blokują działanie enzymu bakteryjnego, uniewrażliwiającego Moraxella catarralis na leki.

Moraxella catarrhalis - badania diagnostyczne

W celu rozpoznania infekcji wywołanej przez Moraxella catarrhalis, zazwyczaj wykonuje się wymaz, a następnie posiew bakterii. Niestety, jej zewnętrzne podobieństwo do Neisseria sprawia często problemy diagnostyczne.

W celu podjęcia właściwego leczenia antybiotykami, zaleca się wykonanie antybiogramu. Badanie to pozwala skutecznie określić wrażliwość Moraxella catarrhalis na konkretne leki.

Przeczytaj także:

Porady eksperta

Czy torbiel ma wpływ na infekcje intymne [Porada eksperta]

Jakie badania wykonać, by wykryć infekcję kanału rodnego? [Porada eksperta]

Kandydoza a suplementy alkalizujace organizm (Alkagen) [Porada eksperta]

O autorze

mgr farmacji Sara Janowska

Doktorantka interdyscyplinarnych studiów doktoranckich z zakresu nauk farmaceutycznych i biomedycznych realizowanych na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie oraz Instytucie Biotechnologii w Białymstoku.Absolwentka studiów farmaceutycznych na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie ze specjalizacją Lek Roślinny. Uzyskała tytuł magistra broniąc pracy z dziedziny botaniki farmaceutycznej na temat właściwości antyoksydacyjnych ekstraktów pozyskanych z dwudziestu gatunków mchów. Obecnie w pracy naukowej zajmuje się syntezą nowych substancji przeciwnowotworowych oraz badaniem ich właściwości na liniach komórek nowotworowych. Przez dwa lata pracowała jako magister farmacji w aptece otwartej.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

mgr farmacji Sara Janowska