Małpia ospa – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Weryfikacja

Autor: lek. Patryk Jasielski

Choroby odzwierzęce, nazywane także inaczej zoonozami, stanowią dużą grupą schorzeń, które są poważnym zagrożeniem dla człowieka. Przykładami infekcji z tego rodzaju są COVID-19, czy omawiana w tym artykule małpia ospa. Jest to choroba zakaźna, która do niedawna występowała sporadycznie jedynie na kontynencie afrykańskim. Obecnie zachorowania obserwuje się jednak także w innych miejscach na świecie.

Spis treści

1. Czym jest małpia ospa?
2. Małpia ospa – przyczyny
3. Małpia ospa – objawy
4. Małpia ospa – diagnostyka
5. Małpia ospa – leczenie
6. Małpia ospa - zapobieganie

Czym jest małpia ospa?

Małpia ospa to nazwa choroby zakaźnej, wywoływanej przez wirusa, która charakteryzuje się występowaniem wysypki na skórze. Nazwa infekcji ma związek z faktem, że wirus po raz pierwszy został wyizolowany od chorych makaków (jednego z gatunków małp).

Pierwszy przypadek zachorowania człowieka na małpią ospę miał miejsce w latach 70 ubiegłego wieku. Od tego czasu regularnie notuje się występowanie zachorowań. Do niedawna obserwowało się je jednak tylko w Afryce Środkowej i Zachodniej. Od maja 2022 przypadki małpiej ospy pojawiają się na całym świecie, w tym w Polsce.

Do września 2022 potwierdzono łącznie prawie 60 tysięcy przypadków zachorowania na małpiej ospą w 100 krajach na całym świecie.

Małpia ospa – przyczyny

Jak już wspomniano, małpia ospa należy do chorób odzwierzęcych (zoonoz). Oznacza to, że pierwotnie dotyczyła ona tylko zwierząt, a z czasem przeniosła się także na ludzi. Oprócz małp, wirus małpiej ospy występuję u gryzoni (stanowiących główny rezerwuar drobnoustroju, ale także u innych ssaków: np. wiewiórek, szczurów czy piesków preriowych).

Bezpośrednią przyczyną tej infekcji jest wirus z rodzaju Orthopoxvirus. Do zakażenia może dochodzić na kilka sposobów:

• Ugryzienie lub podrapanie przez chore zwierzę
• W wyniku kontaktów śluzówek z płynami ustrojowymi zakażonego zwierzęcia

Co jednak jest istotne, małpia ospa może przenosić się także między ludźmi. Zachodzi to na kilka sposobów:

• Poprzez kontakt z przedmiotami, które zostały zanieczyszczone wydzieliną z ran lub płynami ustrojowymi osoby chorej – np. pościel, ręczniki
• W wyniku bezpośredniego kontaktu ze zmianami skórnymi osoby chorej lub z jego płynami ustrojowymi
• Poprzez drogę kropelkową (kaszel, kichanie) w czasie dłuższego kontaktu z zakażonym

Chory jest zakaźny dla innych od początku występowania objawów, aż do momentu odpadnięcia strupów, powstających z wysypki skórnej.

Małpia ospa – objawy

Czas który musi minąć od momentu zakażenia, do wystąpienia pierwszych objawów, wynosi średnio od około tygodnia do nawet trzech tygodni.

W przebiegu małpiej ospy można wyróżnić dwa etapy. W każdym z nich obserwuje się występowanie innych dolegliwości. W pierwszym pojawiają się nieswoiste objawy ogólnoustrojowe:

• Gorączka powyżej 38,5 stopnia Celsjusza
• Ból głowy
• Ból pleców
• Ból mięśni
• Osłabienie
• Powiększenie węzłów chłonnych (miejscowe lub w wielu obszarach ciała)
• Dreszcze

Następnie w ciągu 3 dni od pojawienia się gorączki, dochodzi do rozwinięcia się najbardziej charakterystycznego objawu małpiej ospy w postaci wysypki. Cechuje się ona zmianą wyglądu w czasie. Na początku pojawiają się plamy, które ulegają przekształceniu w grudki, a w dalszej kolejności w pęcherzyki (są to zmiany z przeźroczystym płynem w środku), krosty (zmiany z ropnym płynem) i strupy. Po odpadnięciu strupów pozostają głębokie blizny, które jednak z czasem znikają. Wysypka utrzymuje się zwykle od 2 do 4 tygodni. Przez cały ten czas chory jest zakaźny dla innych.

Małpia ospa w Europie ma zazwyczaj łagodny przebieg i praktycznie nie notuje się przypadków śmiertelnych.

Czytaj też: Małpia ospa - pierwsze objawy i ryzyko zakażenia. Co powinno cię zaniepokoić?

Małpia ospa – diagnostyka

W diagnostyce małpiej ospy duże znaczenie mają wywiad i badanie fizykalne. Na zachorowanie narażone były osoby, które:

• W ciągu 3 tygodni miały kontakt z chorym na małpią ospę lub podejrzanym o zachorowaniem
• W niedalekiej przeszłości odbywały podróż do krajów Afryki Środkowej lub Zachodniej
• Miały kontakt z małpami, gryzoniami czy niewielkimi ssakami

Aby potwierdzić zachorowanie na małpią ospę, należy wykonać badania laboratoryjne. Podstawowym jest wykrywanie DNA wirusa w pobranym materiale. Zazwyczaj uzyskuje się go ze zmian skórnych:

• Płyn z pęcherzy
• Zeskrobiny z wysypki lub strupa
• Wymaz z powierzchni zmiany
• Wymaz z wysięku na skórze

Wykrycie DNA wirusa potwierdza rozpoznanie małpiej ospy.

Małpia ospa – leczenie

W większości przypadków małpia ospa cechuje się łagodnym przebiegiem. Terapia ukierunkowana jest na łagodzeniu dolegliwości i zapobieganiu wystąpieniu powikłań (np. zakażeniom bakteryjnym zmian skórnych).

Do tej pory nie wynaleziono dedykowanego leku, który eliminowałby wirusa. Stosuje się więc jedynie leczenie objawowe, opierające się na zadbaniu o właściwe nawodnienie i odżywienie. W przypadku powikłań (np. zakażeniu skóry przez bakterie) podaje się leki np. antybiotyk miejscowy w maści.

W 2022 do użycia zatwierdzono środek przeciwwirusowy o nazwie tekowirymat. Jest to substancja, która była używana w leczeniu ospy prawdziwej. Jest on stosowany jedynie w małpiej ospie o ciężkim przebiegu, u osób z niedoborami odporności czy z ciężkimi chorobami przewlekłymi.

Małpia ospa - zapobieganie

W polskich warunkach w celu zapobiegania zachorowaniu na małpią ospę, należy unikać bliskiego kontaktu z osobami, które zachorowały lub są podejrzewane o tę infekcję (np. wróciły z Afryki). Powinno się także unikać używania przedmiotów, które miały styczność z zakażonymi. Wszystkie przedmioty należy dokładnie zdezynfekować lub wyprać. Wskazane jest także dbanie o dokładne mycie rąk.

Osoby chore lub po kontakcie z zakażonym, poddawane są izolacji lub kwarantannie, trwającej przez 21 dni. W tym czasie muszą one obserwować swój organizm, pod kątem wystąpienia objawów choroby.

lek. Patryk Jasielski