Hiszpanka - pandemia grypy, która zabiła miliony

Hiszpanka to pandemia grypy, która 100 lat temu przetoczyła się przez świat i pochłonęła więcej ofiar niż zginęło na frontach I wojny światowej. Tę pandemię wywołał wirus pochodzenia ptasiego podtypu AH1N1. W latach 1918-1919 przyczynił się on do zgonu ok. 50-100 mln osób na wszystkich kontynentach.

Spis treści

1. Hiszpanka i jej ofiary
2. Historia się powtarza

Hiszpanka pojawiła się nagle i przebiegała falami. Pierwsza fala grypy hiszpanki przyszła wiosną 1918 roku. Liczba zachorowań była umiarkowana, a śmiertelność z powodu powikłań niewysoka. Większość chorych stanowili ludzie starsi.

Druga fala nadeszła jesienią 1918. Choroba zebrała niezwykle bogate żniwo. Wirus atakował przede wszystkim osoby między 20. a 40. rokiem życia. Zgony chorych z tej grupy wiekowej stanowiły prawie połowę zmarłych z powodu grypy w czasie pandemii.

Trzeci fala przypadła na początek 1919 roku. Była łagodniejsza, ale i tak niezwykle groźna. Najliczniejszą grupą chorych były osoby w wieku 5-14 lat. Najwyższą śmiertelność i zapadalność na zapalenie płuc odnotowano wśród osób w wieku 25-40 lat.

Hiszpanka i jej ofiary

W okresie pandemii liczba zgonów w poszczególnych krajach świata była różna. W USA z powodu komplikacji pogrypowych zmarło ok. 700 tys. osób. W Anglii hiszpanka uśmierciła 200 tys. osób, a w Indiach 5 mln. osób. Choroba nie ominęła nawet Alaski. W Nome zmarło 176 Eskimosów na 300 tam zamieszkałych. Nie ma danych, które pokazałyby, jakie żniwo hiszpanka zebrała w Polsce.

Pandemia hiszpanki jest uznawana za najgroźniejszą w historii, ponieważ charakteryzowała ją niezwykle wysoka śmiertelność wśród osób dorosłych. Choroba spowodowała także niewyobrażalne straty społeczne i ekonomiczne. Ale pandemia sprawiła także, że rozpoczęły się badania nad poznaniem etiologii grypy.

Rozszyfrowanie hiszpanki stało się możliwe dopiero w erze biologii molekularnej. Na Alaskę ruszyły ekspedycje naukowe, aby pobrać próbki tkanki płucnej z zamrożonych i przechowywanych ciał ofiar grypy. Badania dotyczące patologii molekularnej wirusa grypy hiszpanki zapoczątkował dr Jeffery Taubenberger wraz ze swoim zespołem z Zakładu Patologii Molekularnej Sił Zbrojnych Instytutu Patologii w Waszyngtonie.

Jedną z cech charakterystycznych dla pandemii z 1918 r była jej niezwykła wirulencja, czyli zjadliwość drobnoustrojów, zdolność wnikania, namnażania się i uszkadzania tkanek organizmu. Przez to przebieg choroby był cięższy i dawał więcej powikłań w postaci ciężkiego zapalenia płuc.

Badania nad hiszpanką były prowadzone w wielu krajach na świecie. Dowiodły one, że szczepy wirusa, który atakował w Londynie i na Alasce są w 99% do siebie podobne.

Historia się powtarza

Od końca XVI wieku zarejestrowano przynajmniej dziesięć pandemii wirusa grypy i wirusów grypopodobnych. Być może nie wszystkie były spowodowane przez grypę, jednak przynajmniej cztery z nich wystąpiły w XX wieku.

Istotną cechą wirusów grypy jest to, że co pewien czas w przyrodzie pojawiają się nowe podtypy o zupełnie innych niż dotychczas właściwościach antygenów powierzchniowych, przy czym te nowe podtypy wywołują pandemie grypy u człowieka.

W okresach pandemicznych, które następowały co 10-50 lat przez przynajmniej kilka stuleci, liczba zgonów dramatycznie przewyższała średnią. Ostatnio szacuje się (tylko dla USA), że wynikiem następnej pandemii grypy może być do 207 tys. zgonów, ponad 730 hospitalizacji, 42 miliony wizyt ambulatoryjnych oraz 47 milionów dodatkowych chorób. Skutki ekonomiczne szacowane są na 70-170 miliardów dolarów.

Obecnie trudno przewidzieć wystąpienie kolejnej pandemii, ale charakterystyka genetyczna i epidemiologiczna minionych pandemii może optymalnie ukierunkować zarówno nadzór, jak i badania.

To, że każdego roku wystąpi epidemia grypy, jest pewne. Stwierdzenie tego faktu zależy jedynie od sprawnego monitoringu zachorowań.

Jest również bardzo prawdopodobne, że okres zachorowań rozpocznie się późną zimą i będzie trwał miesiąc lub dwa.

Jednakże poza tymi ogólnymi zasadami przewidywanie dokładnego czasu wystąpienia grypy, rozmiaru i ciężkości zachorowań stanowi ogromne wyzwanie dla osób i instytucji odpowiedzialnych za stan zdrowia społeczeństwa.

Pandemia, którą wywołał koronawirus

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Anna Jarosz