Gruźlica prosówkowa: przyczyny, objawy, leczenie

Gruźlica prosówkowa to choroba, która wskazuje na ostre lub podostre uogólnione zakażenie gruźlicze w organizmie człowieka. Zazwyczaj gruźlica prosówkowa rozwija się rok po gruźlicy pierwotnej, dlatego dotyczy głównie dzieci, ale nie jest też rzadka wśród dorosłych. Jakie są objawy gruźlicy prosówkowej i jak przebiega jej leczenie?

Spis treści

1. Gruźlica prosówkowa - przyczyny
2. Gruźlica prosówkowa - objawy
3. Gruźlica prosówkowa - diagnostyka
4. Gruźlica prosówkowa - leczenie
5. Gruźlica prosówkowa - rokowania
6. Gruźlica - jak się chronić

Gruźlica prosówkowa ma bardzo charakterystyczną cechę - obejmuje cały organizm, ponieważ prątki gruźlicy roznoszone są z krwią po całym organizmie. Prątki zwykle pochodzą z pierwotnego (pierwsze zetknięcie się z prątkami) bądź popierwotnego ogniska gruźlicy, czyli zakażenia, które miało miejsce w przeszłości.

Zmiany chorobowe w przebiegu gruźlicy prosówkowej pojawiają się w różnych narządach. Przybierają one postać guzków, które mogą się rozwinąć w płucach, w śledzionie, oponach mózgowych, otrzewnej, nerkach, szpiku kostnym, a także w kościach.

Gruźlica prosówkowa - przyczyny

Za przyczynę gruźlicy prosówkowej uważa się bakterię z rodzaju Mycobacterium, która występuje w ponad 70 gatunkach. Jest obecna w powietrzu, glebie, wodzie oraz u zwierząt.

Dla ludzi zagrożeniem jest tylko kilka gatunków tej bakterii, a ich rozprzestrzenianie odbywa się np. podczas zabiegów chirurgicznych narządu dotkniętego chorobą.

Ryzyko choroby jest podwyższone u dzieci, które nie były szczepione, u osób z obniżoną odpornością lub takich, które przed długi czas przyjmowały leki hamujące właściwości obronne organizmu.

Gruźlica prosówkowa - objawy

Nazwa choroby pochodzi od jej istoty. W narządach tworzą się drobne ogniska gruźlicze i liczne gruzełki, które wielkością i kształtem przypominają ziarna prosa. Wysiew ognisk gruźliczych najczęściej obserwuje się w płucach. Gdy do tego dojdzie, stan chorego jest bardzo ciężki, niekiedy nawet na granicy sepsy.

Do najczęściej występujących objawów towarzyszących należy:
duszność

• sinica
• kaszel
• przyspieszony, ale płytki oddech
• apatia
• pomroczność
• objawy przypominające zatrucie
• gorączka
• systematyczny spadek masy ciała

Osoba, która nadmiernie się poci w nocy, chudnie bez powodu oraz nie ma apetytu i jest osłabiona powinna jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, najlepiej ze specjalistą od chorób zakaźnych, bo takie objawy mogą sygnalizować początek gruźlicy prosówkowej.

Gruźlica prosówkowa - diagnostyka

Podstawowym badaniem, które pozwala rozpoznać gruźlicę prosówkową jest badanie radiologiczne, które ujawnia zmiany rozsiane i symetryczne o wyglądzie drobnych, jednakowej wielkości guzków. Guzki te mają nieostre brzegi, co radiolodzy opisując zdjęcia w zaawansowanej postaci choroby nazywają zjawiskiem zamieci śnieżnej. W początkowej fazie choroby narządy wewnętrzne nie odbiegają od normy.

Kolejnym bardzo ważnym badaniem są badania bakteriologiczne. Prątki gruźlicy można stwierdzić w wątrobie, szpiku kostnym, plwocinie lub płucach po wykonaniu biopsji. Prątki mogą też znajdować się we krwi i moczu pacjenta.

W przypadku podejrzenia gruźlicy prosówkowej komplet badań powinien przewidywać:

• tomografię komputerową mózgu oraz klatki piersiowej
• badania krwi
• RTG klatki piersiowej
• badanie EKG
• badania narządów wewnętrznych np. USG
• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pobranego z lędźwi

Nawet przy klasycznych objawach gruźlicy prosówkowej, przeprowadzenie badań jest niezbędne i tylko na tej podstawie można postawić właściwą diagnozę.

Gruźlica prosówkowa - leczenie

Pacjent, u którego rozpoznano gruźlicę prosówkową musi być leczony w szpitalu i przyjmować, pod nadzorem specjalistów, odpowiednie dawki leków przeciwprątkowych. Chory powinien dużo odpoczywać i dostosować się do innych zaleceń lekarza. Jeżeli pojawi się krwioplucie może być konieczne usunięcie płuca.

W bardzo ciężkich postaciach gruźlicy prosówkowej usuwa się znaczny fragment lub nawet całe płuco. Wtedy konieczne jest założenie sztucznej odmy opłucnowej lub drenażu.

Warto dodać, że nieleczona gruźlica prosówkowa prowadzi do ubytków w tkance płuc i bywa przyczyną serowaciejącego zapalenia płuc. Oba schorzenia, w większości przypadków, prowadzą do śmierci

Gruźlica prosówkowa - rokowania

Częstość występowania gruźlicy prosówkowej spadła w ostatnich latach, a i metody leczenia są coraz skuteczniejsze.

W przeszłości gruźlica prosówkowa w blisko 100% była chorobą śmiertelną. Obecnie, dzięki szybkiemu wdrożeniu odpowiedniego leczenia można zmniejszyć śmiertelność o 10%. Największa śmiertelność dotyczy osób, u których leczenie zostało rozpoczęte zbyt późno.

Na szczęście choroba bardzo rzadko przebiega bezobjawowo. Objawy, które występują skłaniają chorych do szybkiego kontaktu z lekarzem.

Według statystyk medycznych nawrót wyleczonej gruźlicy prosówkowej szacowany jest na ok. 4%. Jeżeli chory przestrzega zaleceń lekarza dotyczących przyjmowania leków i prowadzenia oszczędnego trybu życia, ryzyko ponownego zakażenia gruźlica jest niższe.

Gruźlica - jak się chronić

Każda postać gruźlicy przeciętnemu człowiekowi kojarzy się z biedą i niedożywieniem. To jednak przeszłość. Dziś wśród chorych są osoby dobrze wykształcone i zamożne. Powodem takich zmian jest niehigieniczny styl życia, jaki prowadzimy.

Gruźlica, w ogóle, którą uważaliśmy za problem minionych epok, obecnie znów staje się poważnym wyzwaniem dla lekarzy. Nowych przypadków jest coraz więcej.

A jak się chronić przed gruźlicą prosówkową?

Przede wszystkim na unikać bliskiego kontaktu z osobami, które mają objawy choroby płuc. Należy również pamiętać o dobrze zbilansowanej diecie, która podnosi odporność organizmu. Istotne jest również unikanie sytuacji, w których może dojść do znacznego wychłodzenia organizmu. Trzeba też być aktywnym fizycznie i - jeśli to możliwe - unikać pracy w trudnych warunkach.

Anna Jarosz