Gorączka doliny Rift - przyczyny, objawy, leczenie

Gorączka doliny Rift to zakaźna, wirusowa choroba owiec, bydła i ludzi, która występuje głównie w Afryce Wschodniej. Gorączka doliny Rift zaliczana jest do grupy gorączek krwotocznych. Jak można zarazić się gorączką doliny Rift i jak się ją leczy?

Spis treści

1. Gorączka doliny Rift: objawy
2. Gorączka doliny Rift: rozpoznanie
3. Gorączka doliny Rift: leczenie
4. Gorączka doliny Rift: zapobieganie
5. Gorączka doliny Rift: epidemie

Wirus wywołujący gorączkę doliny Rift po raz pierwszy został wyizolowany w 1931 r. od owcy w dolinie Rift w Kenii. Wirusa Rift udało się wyizolować również od blisko 30 gatunków komarów i much. To właśnie owady przenoszą go na zwierzęta domowe. Niektórzy uczeni uważają, że nie ma dowodów, aby zakażenie przenosiło się drogą pokarmową, pomimo tego, że wirus został wyizolowany od eksperymentalnie zakażonej krowy. Transmisja wirusa na człowieka jest natomiast możliwa drogą wziewną poprzez inhalację powietrza zawierającego drobiny krwi chorych zwierząt (weterynarze, pracownicy rzeźni, personel laboratoriów). Zakażenie może być przeniesione na człowieka także przez ukąszenia komarów i much krwiopijnych. Chory człowiek może być zagrożeniem dla zwierząt domowych, ponieważ komary i muchy przeniosą wirusa z człowieka na zwierzęta.

Spis treści:

• Gorączka doliny Rift: objawy
• Gorączka doliny Rift: rozpoznanie
• Gorączka doliny Rift: leczenie
• Gorączka doliny Rift: zapobieganie
• Gorączka doliny Rift: epidemie

Gorączka doliny Rift: objawy

Okres inkubacji gorączki doliny Rift wynosi od 2 do 6 dni (niektóre źródła podają od 4 do 6 dni). Choroba ta występuje w wielu postaciach klinicznych:

• bezobjawowej,
• infekcji grypopodobnej - cechy: gwałtowny wzrost temperatury, ogólne osłabienie, bóle mięśni i bóle głowy, zawroty głowy i długi okres rekonwalescencji,
• ciężkiej.

Wśród ciężkich postaci choroby rozróżnia się 3 zespoły:

• Zespół oczny - występuje u 0,5–2% pacjentów. Chory ma zaburzenia widzenia, wybroczyny w siatkówce i obrzęk plamki żółtej. Najczęstszym powikłaniem tej postaci choroby jest wirusowe uszkodzenie siatkówki, w tym plamki żółtej. Często dochodzi także do utrwalonych ubytków widzenia centralnego.
• Zespół zapalenia mózgu i opon mózgowych - występuje u mniej niż 1% chorych. Objawy oponowe pojawiają się 5 do 15 dni po okresie gorączkowym. Dla 1% osób zakażonych ta postać choroby kończy się śmiercią; dotyczy to głównie osób niedożywionych, wyniszczonych przez inne choroby lub nieodpowiednio leczonych,
• Zespół gorączki krwotocznej - rozwija się u ok. 1% chorych. Po kilku dniach gorączki pojawia się żółtaczka, krwiste wymioty i smoliste stolce, krwawienia z dziąseł oraz petechiae, czyli wybroczyny. To małe czerwone, brązowe lub fioletowe plamki o średnicy ok. 3 mm, spowodowane wynaczynieniem krwi z naczyń kapilarnych do skóry lub błony śluzowe. Zmiany zwykle pojawiają się w grupach i mogą przypominać wysypkę). W badaniu sekcyjnym stwierdza się ogniska martwicze w wątrobie. Śmiertelność w tym zespole jest wysoka i dochodzi nawet do 50%.

Gorączka doliny Rift: rozpoznanie

Szczególnie użyteczny jest test ELISA, ponieważ pozwala wykryć przeciwciała klasy IgM. Także reakcja rt-PCR umożliwia rozpoznanie choroby we wczesnej fazie u zwierząt i ludzi.

Rozpoznanie gorączki doliny Rift u zwierząt może być również oparte na badaniu histopatologicznym wycinka pobranego z wątroby. W zmienionej chorobowo wątrobie dochodzi do patognomonicznych zmian – obecności martwicy i kwasochłonnych wtrętów wewnątrzjądrowych.

Gorączka doliny Rift: leczenie

Gdy choroba nie przybrała postaci powikłanej zazwyczaj wystarczające jest leczenie objawów. W ciężkich przypadkach uzasadnione może być dożylne podawanie rybawiryny, której skuteczność wykazano u myszy, kotów i małp. Uważa się także za korzystne podawanie immunizowanego osocza i terapię interferonem.

Gorączka doliny Rift: zapobieganie

Zapobieganie gorączce doliny Rift polega na ograniczeniu kontaktów z chorymi zwierzętami i ich wydalinami. Trzeba chronić się przed ukąszeniami komarów i much poprzez noszenie ubrania z długimi rękawami i nogawkami oraz stosowanie środków odstraszających owady. Podróżując do Afryki nie chodzimy boso w miejscach, gdzie mogą być odchody zwierząt domowych. Osoby pracujące przy obsłudze zwierząt lub w rzeźniach, a także w laboratoriach muszą przestrzegać zasad bezpieczeństwa. Pomimo braku dostatecznych dowodów na transmisję zakażenia drogą pokarmową zaleca się unikanie jedzenia, które nie jest poddane obróbce termicznej. Dotyczy to także mleka i pokarmów zawierających w swoim składzie mięso lub krew zwierząt chorych.

Ważnym elementem zapobiegania gorączki doliny Rift są szczepienia wykonywane zwierzętom. W Polsce takich szczepień się nie prowadzi.

Gorączka doliny Rift: epidemie

Od 1931 roku, kiedy wirus został wyizolowany od owcy w dolinie Rift w Kenii, kilkukrotnie, w nieregularnych odstępach czasu dochodziło do epizootii (pomór, zaraza), czyli zwierzęcego odpowiednika występującej wśród ludzi epidemii. Najpoważniejszy był epizod w Republice Południowej Afryki latem 1950-1951, podczas którego padło ok. 100 tys. sztuk owiec i bydła, a także odnotowano 20 tys. zachorowań u ludzi.W latach 1974-1976 obserwowano kolejny znaczy wzrost zachorowań u zwierząt domowych i ludzi na tym terenie.

Aż do 1977 choroba ograniczona była do krajów na południe od Sahary. W 2000 roku choroba rozprzestrzeniła się poza Afrykę. Jej przypadki opisywano m. in. w Jemenie (ponad tysiąc podejrzeń choroby, 121 zgonów) i w Arabii Saudyjskiej (882 potwierdzone przypadki, 124 zgony).

Epidemie gorączki doliny Rift pojawiają się zazwyczaj w porze deszczowej, ponieważ w takich warunkach szybko rozmnażają się owady przenoszące wirusa.

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Anna Jarosz