Szczepienia na meningokoki – to musisz wiedzieć! Wszystko o szczepieniach przeciw meningokokom

Czy szczepienia przeciwko meningokokom mają sens? Meningokoki budzą strach i panikę. I słusznie, bo są bardzo zjadliwe i mogą wywołać szybki rozwój wielu chorób, w tym inwazyjnej choroby meningokokowej, przebiegającej pod postacią sepsy lub sepsy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, W związku z tym warto szczepić przeciw meningokokom. Sprawdź, jakie są dostępne w Polsce szczepionki, które chronią przed chorobami wywołanymi przez te groźne bakterie.

Spis treści

1. Szczepienia przeciwko meningokokom - dlaczego warto? 
2. Szczepienia przeciwko meningokokom - wskazania
3. Szczepienia przeciwko meningokokom - rodzaje szczepionek

Szczepienia przeciwko meningokokom - dlaczego warto? 

Szczepienia przeciw meningokokom są niezwykle ważne, ponieważ mogą pomóc w ochronie naszego zdrowia i życia. Meningokoki są bardzo zjadliwe i mogą wywołać szybki rozwój wielu chorób, wśród których są m.in. zapalenie gardła, zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie osierdzia, zapalenie wsierdzia, zapalenie stawów i innych narządów.

Meningokoki to bakterie, które powodują inwazyjną chorobę meningokokową, przebiegającą jako sepsa lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Spośród 5 rodzajów meningokoków (A, B, C, Y i W-135) wywołujących najwięcej zachorowań na świecie, w Polsce dominują meningokoki serogrupy B, C i W-135 według danych KOROUN. Najwięcej zakażeń meningokokowych odnotowuje się wśród niemowląt. 

Inwazyjna choroba meningokokowa szczególnie zagraża najmłodszym dzieciom – 8 na 10 przypadków IChM u dzieci w 1. roku życia jest wywoływana przez serogrupę B. Dziecko może się zakazić meningokokami w wyniku kontaktu z bezobjawowym nosicielem tych mikrobów, rzadziej z osobą chorą. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową i poprzez bliski, bezpośredni kontakt z wydzieliną z górnych dróg oddechowych nosiciela lub chorego.¹

Inwazyjna choroba meningokokowa może doprowadzić do zgonu w ciągu zaledwie kilku godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Okres wylęgania bakterii wynosi od 2 do 10 dni (zazwyczaj od 3 do 4 dni). IChM przebiega bardzo szybko, objawy są mylące, a czas na reakcję i pomoc lekarza bardzo krótki.

Często pierwsze objawy inwazyjnej choroby meningokokowej, przypominają grypę i leczone są domowymi sposobami. Niestety, rozwój zakażenia postępuje błyskawicznie i w ciągu nawet 24 godzin może doprowadzić do zgonu. Zazwyczaj pacjenci trafiają do szpitala już w ciężkim stanie, kiedy, mimo podjęcia leczenia, choroba może spowodować u dziecka poważne i trwałe następstwa.

Możliwe objawy IChM, na które szczególnie warto zwrócić uwagę to:

• gorączka;
• zmęczenie;
• wymioty;
• zimne dłonie i stopy;
• zimne dreszcze;
• silne bóle mięśni, stawów, klatki piersiowej i jamy brzusznej;
• szybki oddech;
• biegunka.

O rokowaniu decyduje szybkość postawienia diagnozy i podanie antybiotyków. Opóźnienie rozpoczęcia leczenia nawet o kilkadziesiąt minut może być fatalne w skutkach.

Mimo intensywnego leczenia szpitalnego IChM może pozostawić trwałe następstwa, takie jak np. niedosłuch, uszkodzenia mózgu czy amputacje kończyn.

Inwazyjna choroba meningokokowa budzi respekt u każdego, kto miał do czynienia z chorym dotkniętym tym zakażeniem. Ważne, by wiedzieć i pamiętać, że przyczyną sepsy mogą być właśnie meningokoki. 

Szczepienia przeciwko meningokokom - wskazania

Szczepionka przeciw meningokokom jest skuteczną i bezpieczną metodą ochrony przed chorobami wywołanymi przez te groźne bakterie. 

Szczepienia przeciwko meningokokom są zalecane w Programie Szczepień Ochronnych. 

Już po ukończeniu 2. miesiąca życia można zaszczepić malucha przeciwko meningokokom serogrup B oraz C. Dlatego, że najwięcej zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową jest w 1. roku życia.

Jak wskazują eksperci, w przypadku szczepień przeciwko meningokokokom w Polsce to niemowlęta i małe dzieci powinny być w pierwszej kolejności szczepione przeciwko meningokokom grupy B.¹ Starsze dzieci, mające powyżej od 12 do24 miesięcy życia, można zaszczepić przeciwko czterem serogrupom meningokoków: A, C, W-135 oraz Y.

Poza tym szczepienie przeciwko meningokokom jest wskazana dla:²

• dzieci po ukończeniu 2. miesiąca życia z grup ryzyka zaburzeń odporności;
• nastolatków;
• osób powyżej 65. roku życia;
• dzieci i osób dorosłych narażonych na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej w wyniku bliskiego kontaktem z  chorym lub materiałem zakaźnym (personel  medyczny, pracownicy laboratorium) oraz przebywających w zbiorowiskach (przedszkolach, żłobkach, domach dziecka, domach studenckich,  internatach,  koszarach);
• osób z zachowaniem sprzyjającym zakażeniu (intymne kontakty z nosicielem lub osobą chorą, np. głęboki pocałunek),
• osób podróżujących;
• osób z wrodzonymi niedoborami  odporności: z anatomiczną lub czynnościową asplenią, zakażonym  wirusem HIV, nowotworem złośliwym, chorobą reumatyczną, przewlekłą chorobą nerek i wątroby,  leczonym ekulizumabem z powodu napadowej nocnej hemoglobinurii lub atypowego zespołu hemolityczno - mocznicowego;
• osób leczonych immunosupresyjnie. 

Szczepienie przeciwko meningokokom nie jest refundowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Oznacza to, że koszt szczepionki ponosi pacjent lub rodzic/opiekun dziecka.  

Szczepienia przeciwko meningokokom - rodzaje szczepionek

Na polskim rynku dostępne następujące trzy szczepionki przeciwko meningokokom, które zapewniają ochronę:

1. szczepionki przeciwko meningokokom grupy B (MenB), 
2. szczepionki skoniugowane przeciwko meningokokom grupy A, C, W, Y (MenACWY), 
3. szczepionki skoniugowane przeciwko meningokokom grupy C (MenC). 

Każda z tych szczepionek przeciw meningokokom ma formę zastrzyku, czyli podaje się ją domięśniowo. Rodzice, którzy chcą zaszczepić dziecko przeciw meningokokom, powinni się zapoznać z dodatkowymi informacjami i zaleceniami producenta danej szczepionki. Można znaleźć je w Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL). Podczas jednej wizyty należy podać szczepionki MenB i MenACWY (szczepienie po 8. tygodniu życia).

Według rekomendacji ekspertów warto dziecko zaszczepić w 1. półroczu życia dziecka szczepionkami przeciw MenACWY oraz MenB (odpowiednio po 6. lub 8. tygodniu życia).

Szczepienia MenB w 1. półroczu życia dziecka powinno przebiegać zgodnie ze schematem 2 + 1 lub schematem 3 + 1 u niemowląt, które zostały zaliczone do grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia inwazyjnej choroby meningokokowej.

Nastolatkowie i młodzi dorośli, szczególnie ci, którzy planują zamieszkać m.in. w akademikach, internatach lub wyjechać za granicę, mogą przyjąć szczepionkę MenACWY i MenB. 

Jak wynika z zaleceń ekspertów, szczepienie przeciw meningokokom pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka IChM, powinno odbyć się z jednoczesnym podaniem szczepionki MenACWY oraz MenB. Dawki przypominające szczepionek MenACWY i MenB mogą być stosowane u pacjentów najwyższego ryzyka zachorowania na inwazyjną chorobe meningokokową (powyżej 10. r.ż.).

Monika Majewska