Zakażenie clostridium difficile - przyczyny, objawy, leczenie

Clostridium difficile to bakteria, która u niektórych osób normalnie bytuje w jelitach. U zdrowych nosicieli nie powoduje żadnych problemów, jeśli jednak dojdzie do zaburzenia równowagi flory bakteryjnej w jelitach, doprowadza ona do biegunki, a nawet do zapalenia jelit. Jakie są drogi i objawy zakażenia Clostridium difficile? Na czym polega diagnostyka i leczenie zakażenia tą bakterią?

Spis treści

1. Czym jest clostridium difficile?
2. Przyczyny zakażenia clostridium difficile
3. Objawy zakażenia clostridium difficile
4. Diagnostyka zakażenia clostridium difficile
5. Leczenie zakażenia clostridium difficile
6. Jak zapobiec zakażeniu clostridium difficile?

Czym jest clostridium difficile?

Clostridium difficile to bakteria należąca do rodzaju Clostridium - beztlenowych bakterii Gram-dodatnich, które wytwarzają przetrwalniki, czyli formy umożliwiające tym bakteriom przetrwanie niekorzystnych dla nich warunków (m.in. intensywnego i skrupulatnego leczenia). Do tej grupy bakterii należą także laseczki zgorzeli gazowej (Cl. perfringens, Cl. histolyticum), laseczka jadu kiełbasianego (Cl. botulinum) i tężca (Cl. tetani).

Clostridium difficile normalnie występuje w jelicie grubym u ok. 2/3 niemowląt i dzieci i u ok. 3 proc. dorosłych. U osób zdrowych nie jest ona przyczyną żadnych problemów zdrowotnych, ponieważ jej wzrost hamowany jest przez naturalną florę jelitową organizmu (przez "dobre" bakterie jelitowe). Gdy jednak dojdzie do jej zaburzenia, bakteria Clostridium difficile może się namnażać i wytwarzać toksyny bakteryjne, które uszkadzają komórki ściany jelita i doprowadzają do zapalenia jelita.

Należy zaznaczyć, że poszczególne szczepy bakterii różnią się między sobą pod względem chorobotwórczości. Istnieją znaczne różnice ilościowe i z punktu widzenia rodzaju wytwarzanych toksyn, a także stopnia nasilenia objawów między poszczególnymi szczepami. Istnieją szczepy bakterii, które charakteryzują się wysoką odpornością na leczenie i wywołują ciężkie zakażenia przewodu pokarmowego, wiążące się z wysoką śmiertelnością.

Przyczyny zakażenia clostridium difficile

Przyczyną zakłócenia równowagi flory bakteryjnej w jelitach są najczęściej antybiotyki o szerokim spektrum działania, zwłaszcza te przyjmowane w większych ilościach (więcej niż jeden) i przez dłuższy czas (ponad 10 dni). Antybiotyki niszczą prawidłową florę jelitową, co sprzyja rozwojowi mniej wrażliwych gatunków bakterii, takich jak Clostridium difficile. Bakteria ta charakteryzuje się wysoką opornością na większość antybiotyków, dlatego może bez większych przeszkód rozwijać się w przewodzie pokarmowym osoby, która zażywa tego typu leki.

Innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko zakażenia są:

• częściowe lub pełne unieruchomienie
• leki zmniejszające odporność
• chemioterapia
• wiek - osoby powyżej 65. roku życia

Do zakażenia dochodzi u około 20 proc. pacjentów przebywających w szpitalu i u większości leczonych antybiotykami. Oznacza to, że ryzyko zakażenia rośnie proporcjonalnie do czasu trwania hospitalizacji.

Bakterie rozprzestrzeniają się przez przetrwalniki, które opuszczają organizm wraz z kałem zakażonej osoby. Mogą następnie zakazić otoczenie: toalety, pościel, skórę i ubranie. Mogą także przenosić się wraz z powietrzem (np. podczas ścielenia łóżka), w związku z tym nietrudno o zakażenie. W związku z tym pośrednią przyczyną zakażenia jest brak higieny.

Do zakażenia tą bakterią dochodzi najczęściej u pacjentów przyjmujących antybiotyki. Zakażenie szerzy się w szpitalach.

Objawy zakażenia clostridium difficile

Objawami zakażenia Clostridium difficile są:

• ostra, wodnista biegunka, bez domieszki krwi
• gorączka
• wzdęcia
• bóle brzucha

Ww. objawy mogą pojawić się od kilku dni do trzech tygodni po zakończeniu antybiotykoterapii.

Clostridium difficile jest przyczyną zapalenie jelita grubego, niekiedy o piorunującym przebiegu, zagrażającym życiu chorego. U 10-15 proc. chorych może dojść do niedrożności jelit.

Od zapalenia jelita grubego wywołanego przez tę bakterię należy odróżnić biegunkę poantybiotykową, która jest łagodnym stanem zależnym od innych drobnoustrojów.

Diagnostyka zakażenia clostridium difficile

Badaniem potwierdzającym diagnozę jest badanie stolca w kierunku obecności tych bakterii i ich toksyn. W niektórych przypadkach wykonuje się wziernikowanie jelita grubego (kolonoskopia), a u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do tego typu badania, wykonuje się tomografię komputerową.

Leczenie zakażenia clostridium difficile

Leczenie zakażenia Clostridium difficile polega na uzupełnieniu płynów i elektrolitów (pozajelitowo) oraz na ukierunkowanej antybiotykoterapii. Jednak ta nie zawsze się sprawdza, ponieważ bakterie coraz częściej są odporne na leki.

Jeśli doszło do rozszerzenia jelita grubego i jego niedrożności konieczne jest leczenie chirurgiczne, którego celem jest naprawienie uszkodzeń jelit.

Jak zapobiec zakażeniu clostridium difficile?

Przede wszystkim należy dbać o higienę, zwłaszcza jeśli odwiedza się szpitale i domy opieki społecznej. W tego typu miejscach lepiej nie siadać na łóżkach chorych, a po każdym wyjściu z sali chorych należy umyć ręce wodą z mydłem, zwłaszcza jeśli osoba, którą się odwiedza, przeszła lub przechodzi biegunkę. Lepiej także do tego typu miejsc nie zabierać małych dzieci.

Warto dodać, że naukowcy pracują również nad doustną szczepionką przeciwko zakażeniom C. difficile.

Monika Majewska