Polio - choroba Heinego-Medina - przyczyny, objawy i leczenie

Polio (choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana wirusem polio, dotykająca głównie dzieci. Polio może prowadzić do paraliżu ciała, w następstwie którego dochodzi do trwałej niepełnosprawności lub śmierci. Kres epidemii polio położyło wynalezienie szczepionki. Obecnie trwa walka o całkowite wygaszenie polio na świecie. Jakie są przyczyny polio i na czym polega leczenie? Co warto wiedzieć o szczepieniu na polio?

Spis treści

1. Polio - co to jest?
2. Polio - przyczyny
3. Polio - objawy
4. Polio - postaci choroby
5. Polio - leczenie
6. Polio - szczepienie
7. Polio w Polsce

Polio - co to jest?

Polio, czyli choroba Heinego-Medina (poliomyelitis anterior acuta), to choroba wywoływana przez trzy typy wirusa polio, który przenosi się drogą pokarmową lub wziewną.

W 2001 roku WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) uznała, że mieszkańcom Europy nie zagraża wirus polio - wszystko dzięki powszechnym, obowiązkowym szczepieniom przeciwko chorobie. Jednak wirus polio wciąż jest obecny w ubogich krajach Afryki i Azji (głównie Indiach, Pakistanie, Afganistanie i Nigerii), a co gorsza - mutuje.

Polio - przyczyny

Przyczyną polio (choroby Heinego- Medina jest) wirus RNA z rodziny Picornaviridae. Wirus polio występuje pod trzema postaciami, spośród których typ 1 jest najgroźniejszy, ponieważ doprowadza do pojawienia się ciężkich postaci porażennych.

Okres od zakażenia wirusem do wystąpienia objawów chorobowych wynosi przeważenie 7-14 dni (w niektórych przypadkach nawet 21 dni i dłużej).

Polio - objawy

Objawy polio (choroby Heinego-Medina) zależą od postaci choroby.

W 90-95% polio przebiega bezobjawowo. Z kolei zakażenia poronne stanowią 4-8%. Przy porażeniu poronnym, czyli takim, które organizm chorego potrafi zwalczyć samodzielnie, po kilku godzinach lub dniach od zakażenia mogą pojawić się gorączka, biegunka, ból gardła i dolegliwości grypopodobne.

Najcięższe stadium choroby, czyli postać porażenna, to zaledwie 0,5% zachorowań. Wówczas wirus, po dostaniu się do przewodu pokarmowego, poprzez krwioobieg przedostaje się do przednich rogów rdzenia kręgowego, gdzie niszczy neurony ruchowe, doprowadzając w ten sposób do trwałego porażenia ciała. Cały proces trwa krócej niż 48 godzin.

Objawy postaci porażennej to przede wszystkim nieodwracalne, niesymetryczne porażenie wiotkie mięśni. Najczęściej porażeniu ulegają kończyny dolne, rzadziej górne, co z czasem doprowadza do ich zaniku oraz deformacji danej okolicy ciała.

Objawy współtowarzyszące polio to:

• gorączka
• niewydolność dróg oddechowych
• bóle głowy
• objawy podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych, które pojawiają się po 7-14 dniach

W skrajnych przypadkach może dojść do porażenia mięśni oddechowych, co stanowi zagrożenie życia chorego. Niezwykle rzadko infekcja obejmuje mózg, powodując zgon.

U niektórych zakażonych może się pojawić zespół post-polio, który objawia się porażeniem mięśni występującym wiele lat (nawet 20-30) po zakażeniu.

Polio - postaci choroby

Ze względu na umiejscowienie zmian chorobowych rozróżnia się 3 najczęstsze postacie porażenia: rdzeniową, mózgową i opuszkową.

Postać rdzeniowa polio

Niesymetryczne porażenia najczęściej obejmują mięśnie kończyn dolnych, rzadziej górnych, mięśni tułowia i mięśnie oddechowe. Porażenia te są wiotkie, co wiąże się z osłabieniem siły mięśniowej (mogą to być zarówno lekkie niedowłady, jak i porażenia całkowite).

Postać mózgowa polio

Postać mózgowa objawia się gorączką, wzmożoną pobudliwością ruchową lub senność, zaburzeniami świadomości, sztywnością mięśni, drżeniem mięśniowym, drgawkami, czasem afazją i ataksją.

Postać opuszkowa polio

Porażone zostają ośrodki rdzenia przedłużonego (opuszki, w których skupione są ośrodki nerwowe odpowiedzialne za funkcje odruchowe), układ oddechowy, układ krążenia i nerwy czaszkowe. Ponadto występują liczne powikłania, takie jak zapalenie mięśnia sercowego, obrzęk płuc i zaburzenia psychiczne. Okres leczenia trwa przeciętnie około 2 lat. W tym przypadku śmiertelność wynosi 30%.

Polio - leczenie

Niemożliwe jest leczenie przyczynowe. Celem leczenia polio jest jedynie złagodzenie dokuczliwych objawów. W związku z tym jednym z głównych elementów leczenia choroby Heinego-Medina jest rehabilitacja, która ma na celu zapobieganie zesztywnieniu porażonych  mięśni.

Aby podtrzymać stawy, w okolicach których mięśnie są bardzo słabe, można zastosować specjalne aparaty ortopedyczne. Gdy jest to niezbędne (np. przy zapadnięciu kręgosłupa), stosuje się zabiegi operacyjne. Jeśli porażone są mięśnie odpowiadające za oddychanie, konieczny może być respirator.

Przeczytaj także: Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM)

Polio - szczepienie

W Polsce szczepienie przeciwko wirusowi polio należy do grupy szczepień obowiązkowych (refundacja w ramach NFZ). Szczepionkę podaje się w kilku dawkach.

Polio - szczepionka IPV

Pierwsza - szczepionka inaktywowana (IPV) - składa się z zabitych komórek wirusa, które należy podać domięśniowo lub przezskórnie na przełomie 3. i 4. miesiąca życia dziecka. Prowadzi ona do produkcji przeciwciał igG, które chronią przed zajęciem neuronów motorocznych.

Polio - szczepionka OPV

Z kolei druga i trzecia dawka podawane są doustnie i składają się z żywych, atenuowanych (pozbawionych zjadliwości) komórek wirusa. Szczepionki żywe (OPV) podaje się od 16. do 18. miesiąca życia. Jedna dawka szczepionki chroni przed chorobą tylko 10 lat. Szczepionka przeciwko wirusowi polio jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobie Heinego-Medina.

Polio w Polsce

Na szczęście dzięki szczepieniom ochronnym w Polsce od ponad 40 lat nie odnotowuje się zachorowań na polio. Szczepienia zostały wprowadzone w latach 50. i od tego czasu udało się zwalczyć chorobę. Polio jednak wciąż występuje w innych krajach, dlatego nie należy rezygnować z programu szczepień. 

Monika Majewska

Katarzyna Stańczyk