Cholera - objawy, leczenie, szczepionka

Cholera to choroba zakaźna wywoływana przez przecinkowca cholery. Cholera wywołana jest brakiem dostępu do czystej wody pitnej, dlatego największe zagrożenie cholerą jest w Afryce, a także południowej Azji i w Ameryce Łacińskiej. Nieleczona może nawet doprowadzić do zgonu. Jakie są objawy cholery? Na czym polega leczenie? Czy jest szczepionka przeciwko tej chorobie?

Spis treści

1. Cholera - drogi zakażenia
2. Cholera - objawy cholery
3. Cholera: diagnostyka
4. Cholera: leczenie
5. Szczepionka przeciw cholerze

Cholera (Cholerae) to choroba zakaźna, wywoływana przez gram-ujemne bakterie - przecinkowce cholery (Vibrio cholerae) wydzielające enterotoksynę.

Śmiertelność wśród chorych na cholerę leczonych prawidłowo wynosi od 1 do 20% zarażonych. Przy braku leczenia umiera połowa chorych na cholerę.

Największe zagrożenie cholerą jest w Afryce, południowej Azji i w Ameryce Łacińskiej - należy pamiętać, że na terenach, gdzie cholera występuje mieszka około 1,5 mld ludzi. Najgorsza sytuacja jest w Jemenie - kraj ten stoi w obliczu najpoważniejszej epidemii cholery na świecie - ostrzegła w poniedziałek Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF). Szacuje się, że codziennie zakażeniu ulega 5 tysięcy osób. Do tej pory (dane z lipca 2017 roku) na cholerę zmarło 1300 osób, a co czwarta ofiara śmiertelna to dziecko - informują WHO i UNICEF. Obie organizacje przewidują, że bilans ofiar wzrośnie.

Cholera - drogi zakażenia

Człowiek chory lub nosiciel (tzn. człowiek zakażony, ale nie wykazujący objawów choroby) wydala przecinkowce cholery wraz z kałem - który trafia do ścieków lub na miejsca, na które usuwane są ludzkie odchody. Od ścieków może ulec zakażeniu woda używana do picia, mycia i potrzeb gospodarczych, np. w rzekach,. studniach, przybrzeżnych wodach jezior, mórz itp. - w wodzie przecinkowce cholery mogą się utrzymywać długo - nawet tygodniami.

Do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej - głównie przez skażoną ludzkimi odchodami wodę. Do zakażenia może dojść także przez żywność - przede wszystkim owoce morza, a także owoce czy jarzyny. Rzadziej dochodzi do zakażenia przez styczność z chorą  osobą i jej otoczeniem, kiedy przecinkowce przenoszone są przez zanieczyszczone ręce. Okres wylęgania cholery trwa do 5 dni.

Na zakażenie szczególnie narażone są niedożywione dzieci poniżej piątego roku życia.

Cholera - objawy cholery

Typowa cholera charakteryzuje nagły i gwałtowny przebieg bez gorączki. W przebiegu choroby pojawiają się:

• wodnista biegunka o charakterystycznym białawym zabarwieniu (przypomina wodę po ugotowaniu ryżu) i słodkawym zapachu
• wymioty bez nudności, prowadzące do szybkiego odwodnienia i wyniszczenia chorego

Cholera w ciągu zaledwie kilku godzin może doprowadzić do śmierci z odwodnienia.

Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, pod wpływem zmian powodowanych przez enterotoksyny dochodzi do wypływu wody z komórek nabłonka jelit, co powoduje:

• zmarszczenie skóry (jak skóra rąk po myciu naczyń),
• zmianę głosu (vox cholerica),
• zapadnięcie oczu i wyostrzenie rysów twarzy (facies cholerica, inaczej tzw. twarz Hipokratesa).

Mogą też wystąpić zakażenia bezobjawowe. W skrajnie poważnych przypadkach dojść może do śpiączki. Brak pomocy medycznej często (około 50 procent przypadków) prowadzi do zgonu.

W tzw. postaci suchej, na skutek porażenia toksycznego czynności jelit, płyn zbiera się w świetle jelit, nie ma biegunki, a chory umiera wkrótce po zachorowaniu.

Cholera: diagnostyka

Podstawą rozpoznania jest znalezienie przecinkowców cholery w kale (badanie w mikroskopii świetlnej), a także metodą hodowli.

Cholera: leczenie

Cholera należy do chorób kwarantannowych — chorzy są izolowani, a osoby mające styczność z chorymi podlegają kilkudniowej kwarantannie.

Stosuje się leczenie objawowe cholery, polegające na wyrównywaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, przede wszystkim odwodnienia. W terapii stosuje się także antybiotyki, głównie tetracykliny.

Co ciekawe, bakteria wywołująca cholerę jest bardzo wrażliwa na kwas, normalnie występujący w żołądku. Zabija on zazwyczaj małe ilości bakterii zanim te zdołają się osiedlić. Jedynie w przypadku wniknięcia dużych ilości lub osłabienia odporności organizmu ryzyko pojawienia się objawów choroby jest znaczne.

Szczepionka przeciw cholerze

Na rynku dostępna jest szczepionka przeciw cholerze - doustna szczepionka inaktywowana. Szczepienie obejmuje podanie dwóch dawek w schemacie podstawowym u dorosłych i u dzieci powyżej 6. roku życia w odstępach 1-6 tygodni (w przypadku dzieci w wieku 2-6 lat podaje się trzy dawki szczepionki w odstępach 1-6 tygodni każda). Odporność utrzymuje się przez 2 lata u dorosłych i u dzieci powyżej 6. roku życia (u dzieci w wieku 2-6 lat: 6 miesięcy), po czym należy podać jedną dawkę przypominającą. Wszystkie dawki szczepionki należy przyjąć przynajmniej 1 tydzień przed planowanym wyjazdem.

Metody zapobiegania cholerze polegają głównie na ochronie ujęć wody i oczyszczaniu, gotowaniu wody pitnej, myciu rąk i owoców oraz gotowaniu owoców morza.

Szczegółowe badania farmakokinetyczne wykazały, że swoiste przeciwciała indukowane szczepionką przeciw cholerze neutralizują krzyżowo również enterotoksyczne szczepy Escherichia coli (ETEC), najczęstszy patogen biegunek podróżnych.

Szczepionka może być nieskuteczna przeciw niektórym nowszym szczepom cholery, takim jak odmiana Bengal - szczepowi wyizolowanemu w południowej Azji. Ponieważ w pozostałych przypadkach działanie szczepionki jest ograniczone (chroni mniej więcej w połowie przypadków) szczepienie powinni rozważyć tylko niektórzy podróżni udający się na tereny wysoce endemiczne czyli rejony gdzie cholera występuje wyjątkowo często. Jak wykazał przegląd najważniejszych badań, ogólna skuteczność szczepionki wynosi w pierwszym roku tylko 52%, a u dzieci poniżej piątego roku życia - zaledwie 38%.

Monika Majewska