Ugryzienie pająka - objawy i leczenie. Które pająki gryzą?

Ugryzienie pająka może się zdarzyć każdemu z nas. W Polsce jest bowiem tylko kilka gatunków, które nie mają szczękoczułków. Na szczęście większość ugryzień pająków jest dla nas zupełnie niegroźna. Jak rozpoznać ugryzienie pająka i jak je leczyć? Które pająki występujące w Polsce mogą nas ugryźć?

Zobacz galerię 11 zdjęć

Na świecie żyje około 30 tysięcy gatunków pająków, z czego w Polsce występuje ponad 800 z nich. Co ciekawe, tylko trzy gatunki polskich pająków nie są w stanie ugryźć człowieka, bo są pozbawione gruczołów jadowych.

Reszta pająków jest jadowita, czyli w czasie ugryzienia wprowadza pod skórę człowieka swój jad wraz z enzymami trawiennymi. Na szczęście w naszym kraju ugryzienia pająka zdarzają się stosunkowo rzadko, bo tylko nieliczne pająki mieszkające w Polsce mają na tyle silne szczękoczułki, by przebić się przez naszą skórę, a ich jad nie jest w stanie zrobić krzywdy dorosłemu człowiekowi. Gorzej na ugryzienie pająka mogą zareagować małe dzieci oraz osoby starsze i schorowane, o obniżonej odporności, a także alergicy.

Spis treści

1. Dlaczego ugryzienie pająka może być niebezpieczne?
2. Ugryzienie pająka - jak wygląda?
3. Ugryzienie pająka - leczenie
4. Ugryzienie pająka egzotycznego
5. Które pająki w Polsce gryzą?
6. Pająk egzotyczny, który może nas ugryźć

Dlaczego ugryzienie pająka może być niebezpieczne?

Pająki niechętnie atakują ludzi, gdy widzą, z przeciwnikiem jakich rozmiarów mają do czynienia. Jednak gdy czują się zagrożone, w samoobronie mogą użyć swojej tajnej broni, czyli jadu. Do ugryzienia przez pająka może np. dojść, gdy odwiedzamy jaskinie i nieświadomie przytrzaśniemy pająka ręką lub gdy nocą wiercimy się w łóżku, w którym jest pająk.

Wyróżnia się 3 rodzaje jadu pająków:

• neurotoksyczny - powodujący paraliż ośrodkowego układu nerwowego,
• hemolityczny - uszkadzający czerwone krwinki, a w rezultacie naczynia krwionośne,
• cytotoksyczny - powodujący trudno gojące się rany, które mogą się skończyć przeszczepem skóry.

Na szczęście naukowcy wyliczyli, że tylko 3 proc. gatunków pająków posiada jad, który jest niebezpieczny dla człowieka. I żaden z nich nie żyje w Polsce. Jad polskich pająków ma przeciętnie moc porównywalną z jadem pszczoły. Za to wśród gatunków egzotycznych są takie, które łączą w sobie wszystkie rodzaje jadu. Najniebezpieczniejsze z nich są: ptaszniki, tarantule, czarne wdowy oraz pająki pustelniki.

Czytaj też: Jadowite pająki - cz w Polsce jest się czego bać?

Ugryzienie pająka - jak wygląda?

Wbrew pozorom trudno jest jednoznacznie rozpoznać ugryzienie pająka. Rzadko kiedy na skórze pojawiają się dwa wkłucia, które odwzorowywałyby szczękoczułki pająka. Częściej ślad po ugryzieniu pająka jest podobny do śladu po pszczole. W miejscu tym pojawiają się:

• silne zaczerwienienie,
• obrzęk,
• świąd,
• pieczenie,
• ból.

U osób szczególnie wrażliwych po ugryzieniu pająka może wystąpić odczyn alergiczny objawiający się dużą opuchlizną i zaczerwienieniem, a także osłabieniem, bólem głowy i stawów oraz wylewami podskórnymi.

W skrajnych przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego kończącego się śmiercią. Dlatego jeśli po ugryzieniu pająka czujemy silne duszności, nasza szyja jest opuchnięta i mamy napady suchego kaszlu, należy bezzwłocznie wezwać karetkę - to oznaka, że mamy alergię na jad pająka.

Ugryzienie pająka - leczenie

Jeśli ugryzł nas nasz rodzimy pająk, zwykle nie ma powodu do niepokoju. Wystarczy zdezynfekować ranę (najlepiej preparatem na bazie oktenidyny, wodą utlenioną lub spirytusem). Aby zmniejszyć obrzęk i odczyn zapalny, warto zastosować żel chłodzący (taki jak po ugryzieniach innych owadów) albo okłady z sody oczyszczonej lub cebuli. Jeśli opuchlizna nie będzie się zmniejszała, a my będziemy się uskarżać na złe samopoczucie, ugryzienie pająka należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem.

Ugryzienie pająka egzotycznego

Najbardziej niebezpieczne dla człowieka jest ugryzienie przez pająka egzotycznego. Co ciekawe, może nam się to przydarzyć nie tylko w czasie wakacji w tropikach, ale też w Polsce. Wystarczy, że bardzo jadowity pająk ucieknie z terrarium albo w jakiś sposób przepłynie ocean między kiśćmi bananów. Jak udowodnili naukowcy, pająk może przetrwać bez jedzenia w warunkach chłodniczych nawet 8 miesięcy.

Po ugryzieniu pająka mogą wystąpić następujące objawy:

• ból brzucha
• wymioty
• gorączka
• duży obrzęk w miejscu ugryzienia
• bóle mięśni
• nadmierna potliwość

Leczenie ugryzienia przez pająka egzotycznego wymaga natychmiastowego podania surowicy lub antytoksyny, a czasem również szczepienia przeciwko tężcowi. Jeśli nie dostaniemy w porę substancji, która neutralizuje toksyny zawarte w jadzie, w miejscu ugryzienia mogą się pojawić:

• ciemne bąble wypełnione ropą
• silny ból
• postępująca martwica tkanek

W skrajnych przypadkach dochodzi do zakażenia całego organizmu (sepsy), a w rezultacie do śmierci.

Jeśli nie mamy pewności, jaki pająk nas ugryzł, lekarze nie będą też wiedzieli, jaką dokładnie surowicę nam podać. W takich sytuacjach zaleca się złapanie takiego pająka (lub zrobienie mu zdjęcia) i wezwanie karetki pogotowia.

By opóźnić wchłanianie się jadu, osobę pokąsaną należy ułożyć na ziemi (w tej pozycji krążenie krwi jest wolniejsze) i dać jej do picia coś ciepłego.

Opaskę uciskową na pokąsaną kończynę zakładamy (zawsze powyżej miejsca ukąszenia) tylko wtedy, jeśli dotarcie do lekarza w ciągu dwóch godzin jest niemożliwe. Po upływie tego czasu, gdy kończyna puchnie, rankę po ukąszeniu powinno się lekko naciąć, rozchylić, a następnie odessać jad np. za pomocą rozgrzanego i przyłożonego do skóry niewielkiego kieliszka (lub naczynia o niewielkiej średnicy).

Czytaj też:  

• Mrówki - czy są groźne dla człowieka? Które mrówki gryzą?
• Czy zaskroniec jest jadowity?

Które pająki w Polsce gryzą?

Sieciarz jaskiniowy (Meta menardi)

Sieciarz jaskiniowy uchodzi za najbardziej jadowitego pająka w Polsce. Uwielbia ciemne, wilgotne miejsca o stałej temperaturze ponad 7 stopni C. I choć jego głównym miejscem występowania są jaskinie, to nie możemy go tez spotkać w piwnicach, starych kopalniach, studniach oraz studzienkach kanalizacyjnych.

Sieciarz jaskiniowy jest rudobrązowy, ma ok. 5 cm długości i nie buduje klasycznej pajęczyny, lecz charakterystyczne kokony w kształcie łzy. Pająk ten żywi się głównie wijami, ślimakami i owadami oraz innymi pająkami.

Ugryzienie sieciarza jaskiniowego nie jest niebezpieczne dla człowieka, ale bardzo bolesne. Można je porównać do użądlenia szerszenia. W miejscu ukąszenia pojawia się silny odczyn zapalny i duża opuchlizna.

Krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus)

Występuje pospolicie w całej Polsce. Jego nazwa pochodzi od charakterystycznego białego krzyża na odwłoku. Samice pająka krzyżaka mogą mieć wielkość powyżej 2 cm, samce są nieco mniejsze. Jak sama nazwa wskazuje, krzyżak ogrodowy najbardziej lubi ogrody, zarośla, skraje lasów, łąki, ale też budynki gospodarcze i mieszkania, zwłaszcza te niezamieszkane.

Krzyżaki żywią się głównie owadami latającymi, takimi jak muchy czy osy. Swoją ofiarę chwytają w pajęczynę, po czym owijają ją swoją siecią i wstrzykują jej jad, który poraża układ nerwowy ofiary. Następnie pająki wysysają jej wnętrzności, zostawiając twardy pancerz.

Dawniej pająki krzyżaki bytujące blisko ludzi były wykorzystywane do przepowiadania pogody.

Ugryzienie krzyżaka ogrodowego jest zwykle niegroźne dla człowieka. W skrajnych przypadkach może dojść do powstania odczynu zapalnego, niewielkiej opuchlizny i lokalnej martwicy tkanek w postaci dwóch małych punkcików.

Kątnik domowy (Eratigena atrica)

Kątnik domowy to jeden z najczęściej spotykanych pająków w naszych domach. Niektóre egzemplarze mogą osiągać wielkość nawet 10 cm (wraz z odnóżami). Kątnik jest pająkiem o łagodnym usposobieniu, zdecydowanie unikającym ludzi. Jeśli jednak zostanie przyciśnięty gołą ręką, a czuje się mocno zagrożony, potrafi ugryźć człowieka. Na szczęście takie ugryzienia zdarzają się niezwykle rzadko, a jego jad jest dla nas całkowicie niegroźny. Co więcej, nie każdy osobnik ma aż tak silne szczękoczułki, by przegryźć ludzką skórę. Udaje się to jedynie bardzo dużym osobnikom.

Ślad po ugryzieniu kątnika domowego wygląda jak po ugryzieniu komara. Na skórze nie widać dwóch punkcików jak w przypadku innych pająków, gdyż zęby kątnika są zbyt małe i zlewają się w jeden punkt.

Ugryzienie kątnika może się objawiać krótkotrwałym bólem i miejscowym swędzeniem, nie zagraża jednak naszemu zdrowiu. Nieco gorzej ukąszenie kątnika mogą znieść alergicy, u których może wystąpić reakcja uczuleniowa, ale zwykle niegroźna.

Tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi)

Tygrzyk paskowany również żyje w dużej bliskości z ludźmi. Można go spotkać w ogrodach, na łąkach, na skraju lasów sosnowych - generalnie preferuje miejsca wilgotne i dobrze nasłonecznione. Co ciekawe, tygrzyki żyją w dosyć dużym zagęszczeniu - na 1 metrze kwadratowym mogą mieszkać nawet 3 pająki tego gatunku.

Wśród tygrzyków paskowanych dostrzegalna jest duża dysproporcja między rozmiarami samicy i samca. Samica może mierzyćnawet 25 mm długości, podczas gdy samiec - zaledwie 7. Nic więc dziwnego, że bardzo często pada on ofiarą samicy tuż po kopulacji.

Trudno pomylić tygrzyka z innymi pająkami, gdyż ma charakterystyczny paskowany odwłok w trzech kolorach: czarnym, białym i żółtym. Z daleka przypomina nieco odwłok osy albo umaszczenie tygrysa. Tygrzyk tworzy też bardzo nietypową pajęczynę z charakterystycznym zygzakiem umieszczonym w jej dolnej części. Zygzak jest utkany z nieco grubszych nici i ma za zadanie wzmacniać całą konstrukcję.

Pająki te mogą nas ukąsić tylko wtedy, gdy np. przypadkiem znajdą się za nogawką naszych spodni. Na co dzień mają bardzo łagodne usposobienie. Ugryzienie tygrzyka nie zagraża naszemu zdrowiu, ale może wywołać swędzenie i miejscowy stan zapalny. Niektórzy porównują je do ukąszenia przez osę.

Kolczak zbrojny (Cheiracanthium punctorium)

Kolczak zbrojny ma żółtobrązową barwę i kolce na przednich nogach, bo to właśnie są cechy charakterystyczne kolczaka.

Ugryźć może również kolczak zbrojny: jego ukąszenie wywołuje objawy zatrucia, dreszcze, ból, osłabienie, a w miejscu ugryzienia pojawia się stan zapalny, któremu towarzyszy piekący ból.

Jest jednym z nielicznych pająków występujących w Polsce, których ukąszenie wywołuje objawy zatrucia. Powoduje piekący ból i stan zapalny. Jad zawiera hemolizyny. Jest śmiertelny dla owadów, natomiast u człowieka powoduje długotrwałe bóle, osłabienie i dreszcze. Objawy ukąszenia mogą utrzymywać się do dwóch tygodni

Pomimo, że ugryzienie kolczaka jest bolesne, powoduje wymioty i bóle głowy, a ranka po ukąszeniu może puchnąć, to nic więcej nam nie grozi. Jad kolczaka nie jest dla nas śmiertelny. Jeśli nie chcemy narazić się na wyżej wymienione skutki ukąszenia, unikajmy pająków o żółtobrązowej barwie i kolcach na przednich nogach, bo to właśnie są cechy charakterystyczne kolczaka.

Jest jednym z nielicznych pająków występujących w Polsce, których ukąszenie wywołuje objawy zatrucia. Powoduje piekący ból i stan zapalny. Jad zawiera hemolizyny. Jest śmiertelny dla owadów, natomiast u człowieka powoduje długotrwałe bóle, osłabienie i dreszcze. Objawy ukąszenia mogą utrzymywać się do dwóch tygodni

Samce osiągają od 7,5 do 12 mm, a samice od 10 do 15 mm długości ciała

Tarantula ukraińska

Tarantula ukraińska zamieszkuje ciepłe i suche tereny, najchętniej łąki, pola, pastwiska i nieużytki. Ma charakterystyczne szaro-brązowe prążki i paski, przez co trudno ją pomylić z innym pająkiem. Tarantula osiąga dość pokaźne rozmiary (sam odwłok liczy nawet 6 cm!), dlatego jest największym pająkiem występującym w Europie Środkowej.

Co ciekawe, tarantula ukraińska ma aż 3 pary oczu i jest wyposażona w masywne szczękoczułki, którymi jest w stanie przegryźć skórę człowieka. Pozostaje po nich widoczny ślad, zaczerwienienie oraz silny ból. Co prawda jej jad nie jest w stanie zrobić krzywdy dorosłemu człowiekowi, ale dziecku czy osobie starszej - już tak. Uważać powinni też alergicy. 

Pająk topik

Jest to jedyny pająk, który praktycznie całe swoje życie spędza pod wodą, ale - co ciekawe - oddycha powietrzem atmosferycznym. Jest to możliwe dzięki temu, że po utkaniu pajęczyny wciąga ją pod wodę wraz z bańką powietrza, która zapewnia mu jego zapasy na długi czas.

Topik ma ciemnobrązową barwę i ciało pokryte włoskami. Możemy go spotkać w oczkach wodnych, jeziorach i strumieniach o niskim pH. Prowadzi nocny tryb życia, w dzień przebywa zwykle pod wodą. Pająk topik jest drapieżnikiem - poluje na owady wodne i ich larwy oraz skorupiaki.

Co ważne, ten niepozorny pająk ma mocny jad, który wywołuje u człowieka silny ból.  

Pająk egzotyczny, który może nas ugryźć

• Pustelnik brunatny

Jeśli chodzi o pająki egzotyczne, to w warunkach polskich możemy się sporadycznie natknąć na pustelnika brunatnego (Loxosceles reclusa). To on odpowiada za głośne przypadki ugryzień w sklepie (w czasie kupowania bananów), które były nagłaśniane przez media.

Pustelnik ma sześcioro oczu, brązową barwę i długie nogi porośnięte rzadką szczeciną. Choć jego jad nie jest w stanie zabić dorosłego człowieka, to wyróżnia go posiadanie cytotoksycznego jadu, który powoduje obumieranie tkanek. Ugryzienie pustelnika skutkuje powstaniem otwartej rany, którą bardzo trudno leczyć. Czasem konieczny jest przeszczep skóry, a nawet amputacja chorej kończyny.

Pustelnik brunatny jest aktywny głównie nocą, poluje na owady i inne pająki.