Toksokaroza - przyczyny, objawy i leczenie

Toksokaroza to jedna z najgroźniejszych odzwierzęcych chorób pasożytniczych. Larwy będące przyczyną choroby umiejscawiają się nie tylko w przewodzie pokarmowym, lecz także w różnych narządach, np. oku lub mózgu, doprowadzając do ich uszkodzenia. Jakie są przyczyny i objawy toksokarozy? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Toksokaroza - przyczyny
2. Toksokaroza - jak można się zarazić?
3. Toksokaroza - objawy
4. Toksokaroza - diagnoza
5. Toksokaroza - leczenie
6. Toksokaroza - jak zapobiec zakażeniu?

Toksokaroza to jedna z najczęściej diagnozowanych odzwierzęcych chorób pasożytniczych, która wywoływana jest przez larwy nicieni jelitowych z rodzaju Toxocara. Po dostaniu się do organizmu człowieka nie kończą one swojego rozwoju w przewodzie pokarmowym, jak np. tasiemiec, tylko wędrują po całym organizmie i przenikają do różnych narządów wewnętrznych i tkanek, doprowadzając ich uszkodzenia.

Toksokaroza - przyczyny

Przyczyną choroby są larwy nicieni jelitowych - glista psia (Toxocara canis) lub glista kocia (Toxocara cati). Samice pasożytów, które bytują w przewodach pokarmowych kotów i psów, składają nawet do 200 000 jaj na dobę, które dostają się do środowiska wraz z kałem psa lub kota, a następnie dojrzewają do postaci, która zawiera w środku larwy (jest to tzw. jajo inwazyjne). Odpowiednie warunki do ich rozwoju to wilgotna gleba oraz temperatura sięgająca 10-35 stopni. Jajo staje się zdolne do zakażenia po upływie 6 - 15 dni.

Toksokaroza - jak można się zarazić?

Pasożyty dostają się do organizmu człowieka drogą pokarmową. W związku z tym do inwazji może dojść w wyniku spożycia zanieczyszczonej żywności lub wody (np. owocu lub warzywa zabrudzonego jajami glist).

Przebywające w glebie jaja mogą zachowywać zdolność do zakażenia przez kilka lat, gdyż są odporne na niekorzystne warunki środowiska.

Możliwe jest także bezpośrednie przeniesienie jaj do ust za pomocą brudnych rąk - dotyczy to zwłaszcza dzieci, które bawią się w piaskownicy, na placach zabaw, terenach rekreacyjnych, trawnikach, skwerach i podwórkach. Do zakażenia może dojść także podczas zabawy z pupilem. Jaja pasożyta są małe i lepkie, dlatego łatwo przyczepiają się do futra zwierzęcia.

Toksokaroza - objawy

Po dostaniu się jaj do przewodu pokarmowego wylęgają się z nich larwy, które początkowo przyczepiają się do ścian jelita cienkiego, a następnie wędrują z krwią do wątroby. Większość z nich pozostaje w tym narządzie. Jednak niektóre larwy wydostają się z wątroby i wędrują dalej - aż do płuc, skąd tylko nieliczne trafiają z krwią do tzw. organów końcowych - ośrodkowego układu nerwowego (mózg, rdzeń kręgowy czy móżdżek), na dno oka, mięśnia sercowego czy mięśnia szkieletowego. W związku z tym objawy chorobowe zależą od umiejscowienia się larw w organizmie, a także od intensywności inwazji i reakcji układu odpornościowego osoby zakażonej.

• toksokaroza utajona - wywołuje zespół niecharakterystycznych objawów, takich jak: zmniejszenie apetytu, ogólne osłabienie, bezsenność, bóle brzucha i głowy, mdłości, kaszel, niekiedy powiększenie wątroby, niecharakterystyczne wysypki skórne, nadpobudliwość emocjonalną;

Pomimo mechanizmów obronnych żywiciela, pasożyty mogą przeżyć w organizmie człowieka, tj. zachować zdolność do dalszych wędrówek, nawet przez 10 lat!

• toksokaroza uogólniona (zespół larwy trzewnej wędrującej) - ogólne osłabienie i złe samopoczucie, gorączka, powiększenie wątroby, kaszel i duszności przypominające napad astmy oskrzelowej, bóle stawów i mięśni, drgawki, wysypka o charakterze pokrzywki, powiększenie węzłów chłonnych w różnych rejonach ciała (rzadko). Sporadycznie obserwuje się przypadki zapalenia mięśnia sercowego, mózgu oraz stawów. Postać ta ma  burzliwy przebieg i prawdopodobnie jest następstwem zarażenia się dużą dawką jaj inwazyjnych;
• toksokaroza oczna (larwa wędrująca oczna) - pojawiają się objawy ze strony zajętej gałki ocznej, spowodowane tworzeniem się zmiany guzowatej, czyli ziarniniaka, wokół larwy osiadłej na dnie oka - tzw. leukokoria, czyli objaw białej źrenicy. Pojawiają się także zaburzenia widzenia, które wynikają z odwarstwienia siatkówki oraz zmiany wysiękowe i zapalne w obrębie siatkówki, naczyniówki oraz samego nerwu wzrokowego. Rzadko występują objawy ogólne, takie jak złe samopoczucie i ogólne osłabienie, gorączka, kaszel, bóle brzucha;
• toksokaroza ośrodkowego układu nerwowego (neurotoksokaroza) - dominujące są objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Rzadko obserwuje się zaburzenia świadomości, napady drgawek, zaburzenia chodu, czucia oraz osłabienie siły mięśniowej;

Toksokaroza - diagnoza

W celu zdiagnozowania choroby przeprowadza się badania krwi. W przypadku toksokarozy dochodzi do podwyższenia stężenia immunoglobulin klasy IgG, IgM oraz IgE (poszukuje się ich w surowicy krwi i/lub w płynie mózgowo-rdzeniowym, a nawet w płynie pochodzącym z komory przedniej oka - jeśli jest taka potrzeba), eozynofilów (granulocytów kwasochłonnych) oraz białych krwinek (12,0–80,0 x 109/l).

Badaniem potwierdzającym rozpoznanie jest badanie serologiczne w kierunku zakażenia Toxocara cati za pomocą odczynu immunoenzymatycznego ELISA.

Toksokaroza - leczenie

Pacjentowi podaje się leki przeciwpasożytnicze, takie jak dietylkarbamazyna, fluoromebendazol, tiabendazol, mebendazol, lewamizol czy albendazol. Czas trwania kuracji waha się od 7 do 28 dni.

Leczenie toksokarozy jest bardzo trudne, czasami kurację należy powtarzać, ponieważ stosowane leki przeciwpasożytnicze z trudem przedostają się do otorbionych larw.

Monika Majewska