Nicienie czyli robaki obłe - rodzaje, objawy i leczenie zakażenia

Robaki obłe (inaczej nicienie) to pasożyty należące do tych, które najczęściej wywołują choroby u ludzi. Drogi zarażenia i objawy zależą od tego, z którym gatunkiem mamy do czynienia. Jakie są objawy zarażenia nicieniami i jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Nicienie pasożytujące w jelitach
2. Nicienie pasożytujące w tkankach
3. Nicienie - inwazje larw różnych gatunków nicieni
4. Larwa wędrująca skórna
5. Larwa wędrująca trzewna

Nicienie czyli robaki obłe w większości występują w krajach o ciepłym i wilgotnym klimacie, między innymi w Azji, Afryce oraz Ameryce Południowej i Środkowej, chociaż niektóre gatunki spotykane są na całym świecie.

Człowiek może zarazić się nicieniami w różny sposób, zależnie od gatunku pasożyta. Wśród głównych dróg zarażenia nicieniami wyróżnia się spożycie zanieczyszczonej postaciami inwazyjnymi pasożyta wody, warzyw i owoców oraz surowego lub niedogotowanego mięsa.

Ponadto, niektórymi nicieniami zarazić się można nawet poprzez chodzenie bez obuwia po zanieczyszczonym podłożu. W zależności od środowiska w jakim pasożytują wyróżnia się 2 główne grupy: nicienie jelitowe oraz nicienie pasożytujące w tkankach.

Nicienie pasożytujące w jelitach

• Glista ludzka

Glista ludzka (łac. Ascaris lumbricoides) jest nicieniem pasożytującym w jelicie cienkim człowieka, a czas jej życia wynosi około 12-18 miesięcy. Wywołuje chorobę nazywaną glistnicą lub askariozą. Człowiek jest jej jedynym żywicielem.

Glista ludzka występuje na całym świecie, ale najwięcej zakażeń obserwuje się na terenie krajów o klimacie tropikalnym, Azji Południowo-Wschodniej, Afryki oraz Ameryki Południowej i Środkowej.

Glista ludzka jest nicieniem o cielistej barwie i wydłużonym ciele. Dorosły pasożyt osiąga długość 15-40 cm (samice są dłuższe i większe niż samce) i ok. 0,5 cm średnicy.

• Drogi zakażenia

Człowiek zaraża się glistą ludzką najczęściej poprzez spożycie inwazyjnych jaj pasożyta wraz z pożywieniem, niedokładnie umytymi warzywami, ziemią lub skażoną wodą pitną.

• Objawy zakażenia

Zakażenie glistą ludzką w wielu przypadkach jest bezobjawowe. W trakcie intensywnych inwazji pasożyta zwracają uwagę niepokojące objawy ze strony układu oddechowego, silny suchy kaszel, krwotoki, uczucie duszności i podwyższona temperatura ciała.

Ponadto, niektórzy pacjenci zgłaszają dolegliwości bólowe brzucha, nudności, wymioty, a także biegunkę.

U dzieci chorujących na glistnicę, obecność pasożyta w jelicie może doprowadzić do niedoboru witamin oraz niedożywienia, a w konsekwencji zahamowania rozwoju fizycznego i umysłowego.

• Diagnozowanie zakażenie

Można wykonać badanie kału, wymiocin lub testy serologiczne na obecność pasożytów. o inwazji może świadczyć też podwyższona ilość eozynofili w krwi obwodowej.

• Leczenie zakażenia

Zazwyczaj w terapii stosowane są leki przeciwpasożytnicze - pyrantel, mebendazol oraz albendazol, podawane doustnie w jednorazowej dawce (powtórnie po 2-3 tygodniach).

• Tęgoryjce

Tęgoryjec dwunastnicy (łac. Ancylostoma duodenale) oraz Necator americans są nicieniami pasożytującymi w jelicie cienkim człowieka, zazwyczaj w jego początkowym odcinku czyli dwunastnicy, gdzie postacie dorosłe mogą żyć nawet do 15 lat. Wywołują odpowiednio ankylostomozę oraz nekatorozę.

Tęgoryjce są pasożytami występującymi w krajach o tropikalnym i subtropikalnym klimacie.

Dorosły pasożyt osiąga niewielkie rozmiary (średnio ma 0,7-1,8 cm długości).

Cechą charakterystyczną tych nicieni jest obecność chitynowych elementów przypominających ząbki lub płytki tnące przy wejściu do torebki gębowej. Służą one do nacinania nabłonka jelita żywiciela.

Jaja tęgoryjca dwunastnicy mają owalny kształt, a pokrywa je przezroczysta skorupka.

Człowiek zarażany jest przez larwy inwazyjne, które dostają się organizmu przez nieuszkodzoną skórę do naczyń krwionośnych, a następnie do płuc, po czym kierują się w stronę tchawicy i gardła, skąd trafia do przewodu pokarmowego. W jelicie cienkim osiąga dorosłą postać i dojrzałość płciową.

• Drogi zakażenia

Człowiek zaraża się przede wszystkim poprzez chodzenie boso. Przypuszcza się, że istnieje możliwość zarażenia się poprzez zanieczyszczony pokarm lub wodę. Larwy mogą być przeniesione przez łożysko do płodu lub wraz z mlekiem matki.

• Objawy zakażenia

Zakażenie tęgoryjcami w wielu przypadkach jest bezobjawowe. W trakcie intensywnych inwazji pasożyta zwracają uwagę bóle brzucha, nudności, wymioty, utrata apetytu, spadek masy ciała oraz biegunka z domieszką krwi i czarne stolce. W trakcie migracji larw u wielu pacjentów stwierdza się silny kaszel oraz stany zapalne oskrzeli i płuc. Ponadto u wielu pacjentów stwierdza się niedokrwistość i hipoproteinemię.

• Diagnoza zakażenia

Wykonuje się badania kału, a także testy serologiczne na obecność swoistych przeciwciał. W morfologii krwi jest podwyższona ilość eozynofili.

• Leczenie zakażenia

Stosowane są leki przeciwpasożytnicze. Leczenie należy powtórzyć po 2-3 tygodniach.

• Węgorek jelitowy

Węgorek jelitowy (łac. Strongyloides stercoralis) jest nicieniem pasożytującym w jelicie cienkim człowieka. Wywołuje chorobę nazywaną węgorczycą lub strongyloidozą. Węgorek jelitowy występuje na całym świecie, nie tylko u ludzi, ale także u psów, kotów i małp.

Dorosły pasożyt osiąga niewielkie rozmiary, samice mają około 2-3 mm długości, a samce są mniejsze, mierzą około 0,9 mm.

Człowiek zarażany jest przez larwy inwazyjne, które dostają się organizmu przez nieuszkodzoną skórę do naczyń krwionośnych, a następnie do płuc, po czym kierują się w stronę tchawicy i gardła i dostają się do przewodu pokarmowego. W jelicie cienkim osiągają dorosłą postać i dojrzałość płciową.

• Drogi zarażenia

Zarażenie następuje przede wszystkim poprzez chodzenie bez obuwia po zanieczyszczonym podłożu. Istnieje możliwość przeniesienia larw pasożyta wraz z mlekiem matki, jak również możliwość samozarażenia.

• Objawy zarażenia

Objawy kliniczne towarzyszące zakażeniu węgorkiem jelitowym obejmują nie tylko zmiany skórne (głównie zaczerwienienie, bolesność, świąd, obrzęk w miejscu wniknięcia larwy) oraz dolegliwości ze strony układu oddechowego w postaci silnego kaszlu i zapalenia płuc, ale także dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego w postaci między innymi zapalenia jelit, ból brzucha, obecność biegunek z domieszką krwi, nudności, czy wymiotów.

• Diagnoza zarażenia

Rozpoznanie stawia się na podstawie badania kału lub treści pokarmowej pobranej bezpośrednio z dwunastnicy, jak również przy pomocy testów serologicznych badających obecność swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom pasożyta.

• Leczenie zarażenia

Zazwyczaj w terapii stosowane są leki przeciwpasożytnicze - mebendazol, albendazol oraz iwermektyna (lek pierwszego rzutu).

• Włosogłówka ludzka

Włosogłówka ludzka (łac. Trichuris trichiura) jest nicieniem pasożytującym w jelicie grubym człowieka oraz małp. Wywołuje chorobę nazywaną włosogłówczycą lub trichuriozą.

Włosogłówka ludzka jest pasożytem występującym na całym świecie, najczęściej występuje w krajach o ciepłym, wilgotnym klimacie i niskim poziomie higieny. Najczęściej włosogłówczyca diagnozowana jest u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.Dorosły osobnik włosogłówki osiąga około 3-5 cm długości, żyje przez kilka lat i charakteryzuje się nietypowym kształtem ciała, który przypomina bicz. W ciągu doby samice są w stanie złożyć od 2000 do 14000 jaj.

Po dostaniu się jaj do organizmu, w jelitach człowieka wylęgają się inwazyjne larwy pasożyta. Na kilka dni zakotwiczają się w błonie śluzowej jelita (faza histotropowa) i odżywiają się krwią żywiciela. Następnie z powrotem wracają do światła jelita, gdzie osiągają dojrzałość płciową. W ciele człowieka włosogłówka może przeżyć nawet 5 lat.

• Drogi zarażenia

Człowiek zaraża się włosogłówką ludzką, podobnie jak glistą ludzką, najczęściej poprzez spożycie inwazyjnych jaj pasożyta wraz z pożywieniem, niedokładnie umytymi warzywami, ziemią lub skażoną wodą pitną.

• Objawy zarażenia

Zakażenie włosogłówką ludzką w wielu przypadkach jest bezobjawowe. W trakcie intensywnych inwazji pojawia się podwyższona temperatura ciała oraz niepokojące objawy ze strony układu pokarmowego, dolegliwości bólowe brzucha, nudności, wymioty, biegunka, a także niedokrwistość oraz nieżytowe lub krwotoczne zapalenia jelita grubego.

• Diagnostyka zarażenia

Rozpoznanie trichuriozy ustala się na podstawie obecności jaj pasożyta w rozmazach kału badanych pod mikroskopem.

• Leczenie zarażenia

Zazwyczaj w terapii stosowane są leki przeciwpasożytnicze - mebendazol, albendazol oraz oksantel. Leki podaje się doustnie przeważnie przez 3 dni.

• Owsik ludzki

Owsik ludzki (łac. Enterobius vermicularis) jest nicieniem pasożytującym w jelicie grubym człowieka. Wywołuje chorobę nazywaną owsicą lub enterobiozą.Owsik ludzki występuje na całym świecie, w krajach wszystkich stref klimatycznych. Jedynym żywicielem tego nicienia jest człowiek. Zdecydowanie najwięcej zakażeń obserwuje się u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. W Polsce owsica jest uznawana za najczęstszą chorobę pasożytniczą przewodu pokarmowego.

Owsiki są niewielkimi, białymi nicieniami o walcowatym i wydłużonym ciele. Dorosły pasożyt osiąga około 1 cm długości, samice są większe (8-13 mm) a samce mniejsze (2-5 mm).

Jaja owsików są bezbarwne, owalne, pokryte kleistą substancją i wytrzymałe na wysychanie, a w środowisku zewnętrznym zachowują zdolność do zarażenia żywiciela przez okres około 2-3 tygodni.

Owsiki bytują na błonie śluzowej jelita grubego, tam też dochodzi do kopulacji, po której samce giną. Samice przemieszczają się w okolicę odbytu, przechodzą przez zwieracz zewnętrzny odbytu i składają jaja pokryte lepką wydzieliną, która powoduje, że przyklejają się do skóry.

Niekiedy, w przypadku dużej ilości pasożytów, możliwe jest zaobserwowanie białych, ruchliwych nicieni na powierzchni stolca. 

• Drogi zarażenia

Człowiek zaraża się owsikiem ludzkim najczęściej poprzez spożycie inwazyjnych larw pasożyta wraz z pożywieniem, obecnych na zanieczyszczonych zabawkach lub w wyniku przeniesienia larw na palcach do ust z okolicy odbytu.

• Objawy zarażenia

Zakażeniu owsikiem ludzkim towarzyszy przede wszystkim silny świąd okolicy odbytu, który jest dominującym objawem klinicznym choroby. Uczucie swędzenia nasila się w godzinach wieczornych i w nocy. Może ono prowadzić do zaburzeń nerwowych, spadku masy ciała, utraty apetytu, a nawet opóźnienia rozwoju. Dzieci chorujące na owsicę są zazwyczaj nadpobudliwe ruchowo, mają trudności w skupieniu uwagi, cierpią na bezsenność i zgrzytają zębami. W okolicy odbytu dochodzi do powstawania zmian skórnych w postaci przeczosów (powstają w wyniku drapania) i wyprysków, które mogą ulegać nadkażeniom bakteryjnym.

• Diagnostyka zarażenia

Zakażenie owsicą można podejrzewać na podstawie obecności dość charakterystycznych objawów klinicznych. Potwierdzenie rozpoznania umożliwia wykrycie osobników dorosłych na powierzchni kału bądź w okolicy odbytu, a także jaj pasożyta złożonych na skórze tej okolicy. Bardzo ważne jest, aby materiał do badania pobierać rano zaraz po przebudzeniu, przed poranną kąpielą i defekacją, oraz kilkukrotnie powtórzyć procedurę, ponieważ samice owsików nie składają jaj codziennie.

• Leczenie zarażenia

Zazwyczaj w terapii stosowane są leki przeciwpasożytnicze - pyrantel, mebendazol oraz albendazol, stosowane doustnie w jednej dawce. Warto zaznaczyć, że leczenie powinno być powtórzone kilkukrotnie (po upływie około 2 tygodni) oraz należy nim objąć wszystkich członków rodziny oraz osoby, które mogą być potencjalnymi nosicielami (np. dzieci w przedszkolu, internacie czy domu dziecka), aby zapobiec reinwazjom.

Nicienie pasożytujące w tkankach

• Filarie

Nicieniami odpowiedzialnymi za wywołanie grupy chorób nazywanych filariozami są Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, Brugia timori, Onchocerca volvulus oraz Loa loa.

Filariozy to choroby pasożytnicze wywołane przez nicienie żyjące w tkankach człowieka, przenoszone przez owady żywiące się krwią (zazwyczaj komary lub inne krwiopijne stawonogi). Zostały one podzielone na 3 grupy, w zależności od objawów klinicznych jakie wywołują poszczególne pasożyty. Są to:

• skórna postać filariozy (Loa loa, Onchocerca volvulus)
• postać limfatyczna filariozy (Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, Brugia timori)
• postać filariozy, w której przebiegu dominują objawy pochodzące z jam ciała (gatunki nicieni z grupy Mansonella)

Do zachorowania dochodzi najczęściej u osób zamieszkujących rejony podzwrotnikowe, a także u osób podróżujących w te części świata. Filarie typowo występują w Azji, zwłaszcza w Indiach i Chinach, Indonezji, Afryce oraz Ameryce Południowej i Środkowej.

W Polsce nicienie te w środowisku naturalnym nie występują.

Jedyną poznaną metodą zapobiegania zachorowaniu na filariozę jest skuteczna ochrona przed komarami i innymi owadami krwiopijnymi podczas pobytu w krajach tropikalnych.

Zaleca się stosowanie repelentów, moskitier oraz noszenie odzieży z długimi rękawami i nogawkami, zwłaszcza po zmroku.

• Robak medyński

Robak medyński, inaczej nazywany także robakiem gwinejskim (łac. Dracunculus medinensis) jest nicieniem pasożytującym w tkance podskórnej człowieka. Wywołuje chorobę nazywaną drakunkulozą.Robak medyński jest pasożytem występującym na terenie Azji oraz Afryki, zwłaszcza w krajach położonych na południe od Sahary. Zdecydowana większość zachorowań zgłaszana jest w Sudanie.Dojrzała samica przebija się przez tkanki i skórę człowieka. Tworzy się niewielka rana, zazwyczaj na kończynach dolnych, przez którą samica wysuwa część swojego ciała, aby móc uwolnić liczne larwy bezpośrednio do środowiska wodnego. Tam są połykane przez słodkowodne skorupiaki- oczliki, w których larwy pasożyta rozwijają się do postaci inwazyjnych (są więc one żywicielami pośrednimi).

Człowiek zaraża się robakiem medyńskim poprzez spożycie zainfekowanej oczlikami wody. Inwazyjne larwy nicienia trafiają do przewodu pokarmowego, przebijają ścianę jelita i dostają do tkanki łącznej. Dojrzałe pasożyty najczęściej przemieszczają się do powierzchownych warstw skóry kończyn dolnych, zwłaszcza stóp.

• Drogi zakażenia

Człowiek zaraża się robakiem medyńskim najczęściej poprzez spożycie wody zanieczyszczonej oczlikami. Są to niewielkie skorupiaki słodkowodne, które są żywicielami pośrednimi nicienia, w nich rozwijają się inwazyjne larwy pasożyta.

• Objawy zakażenia

Zakażenie robakiem medyńskim zazwyczaj jest bezobjawowe. Pierwsze objawy zakażenia pojawiają się w momencie przemieszczania się pasożyta w kierunku powierzchownej warstwy skóry kończyny dolnej, któremu towarzyszy znaczne obrzmienie kończyny. Objawy ogólne, do których zalicza się gorączkę, dolegliwości bólowe, nudności nie są specyficzne, ale często towarzyszą przebijaniu skóry przez samicę nicienia. Charakterystycznym obrazem choroby jest czerwona i napięta skóra oraz obrzęk tkanki podskórnej kończyny, na której po pewnym czasie powstaje pęcherz, a następnie niewielkie owrzodzenie.

• Diagnostyka zakażenia

Rozpoznanie zakażenia robakiem medyńskim ustala się zazwyczaj na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych- obrzęku kończyny dolnej oraz tworzącego się owrzodzenia.

• Leczenie zakażenia

Leki przeciwpasożytnicze wykazują małą skuteczność w leczeniu drakunkulozy, dlatego nie zaleca się ich stosowania. Leczeniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie samicy nicienia z tkanki podskórnej. W krajach Afryki praktykowane jest samodzielne, mechaniczne usuwanie pasożyta. W tym celu nakręca się wystający fragment nicienia z rany, po kilka centymetrów dziennie na zapałkę lub niewielki patyk.

• Zapobieganie zakażeniu

Aby zapobiegać zakażeniom robakiem medyńskim należy unikać spożywania wody ze zbiorników wodnych, które mogą być zanieczyszczone pasożytem.

• Włosień kręty

Włosień kręty (łac. Trichinella spiralis) jest nicieniem pasożytującym zarówno w układzie pokarmowym (postacie dorosłe), jak i tkance mięśniowej (larwy) człowieka. Wywołuje chorobę nazywaną trychinelozą.Włosień kręty jest pasożytem występującym na całym świecie, szczególnie często na terenach leśnych, zamieszkiwanych przez zwierzęta mięsożerne. Wśród jego żywicieli oprócz człowieka, wyróżnia się ptaki drapieżne i inne ssaki np. świnia domowa, dzik, szczur, pies czy lis pospolity. Dorosły pasożyt osiąga długość 1-4mm, samce około 1-2mm, natomiast samice są średnio dwa razy dłuższe- osiągają około 2-4mm długości. Samice rodzą żywe larwy, które umiejscawiają się w mięśniach żywiciela. Cechą charakterystyczną larw włośnia krętego jest zdolność do ulegania otorbieniu w mięśniach.Po spożyciu mięsa zawierającego otorbione larwy włośnia krętego, uwalniają się one z otoczek pod wpływem działania soku żołądkowego. Następnie wnikają do komórek nabłonka jelita. Po czterokrotnym linieniu osiągają postać dorosłą i dojrzałość płciową. Samice składają żywe larwy do warstwy podśluzówkowej jelita, skąd drogą naczyń limfatycznych i krwionośnych dostają się do różnych tkanek i narządów człowieka. W mięśniach prążkowanych larwy wnikają komórek mięśniowych i ulegają otorbieniu. Jest to proces który zazwyczaj trwa 4-6 tygodni. Wraz z upływem czasu torebka otaczająca larwę może ulegać wapnieniu, przez co larwy przez długi czas (nawet do 30 lat!) mogą pozostawać żywe.

• Drogi zakażenia

Człowiek zaraża się włośniem krętym poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa (zazwyczaj wieprzowiny lub dziczyzny), w którym znajdują się inwazyjne larwy pasożyta. Z tego powodu nie zaleca się jeść na surowo mięsa wieprzowego lub mięsa dzika np. w postaci tatara.

• Objawy zakażenia

Zakażenie włośniem krętym w wielu przypadkach jest początkowo bezobjawowe. Pojawienie się pierwszych objawów klinicznych i ciężkość przebiegu choroby zależą w głównej mierze od intensywności inwazji pasożyta oraz od tempa jego rozmnażania. Wyróżnia się 2 główne fazy inwazji: jelitową i pozajelitową.

Faza jelitowa trwa zazwyczaj około tygodnia. U niektórych pacjentów przebiega bezobjawowo, inni natomiast zgłaszają podwyższenie temperatury ciała, dolegliwości bólowe brzucha, nudności, wymioty, a także biegunkę.

Faza pozajelitowa choroby rozpoczyna się zazwyczaj po siedmiu dniach od spożycia zanieczyszczonego larwami mięsa i trwa około 1 do 6 tygodni. Niepokojące objawy kliniczne występujące u pacjentów dotyczą najczęściej układu mięśniowo-szkieletowego, układu oddechowego oraz skóry. Zaliczają się do nich zesztywnienie oraz dolegliwości bólowe mięśni, uczucie duszności i trudności w oddychaniu, gorączka a także wysypka skórna.

W niektórych przypadkach zakażenie włośniem krętym może zostać powikłane i stanowić zagrożenie życia człowieka, szczególnie gdy rozwinie się zapalenie opon mózgowo rdzeniowych, czy zapalenie mięśnia sercowego. Włośnica rzadko jest chorobą śmiertelną, w większości przypadków dochodzi do całkowitego wyleczenia.

• Diagnostyka zakażenia

Rozpoznanie włośnicy ustala się na podstawie obecności larw w bioptatach mięśni (wycinek pobiera się z mięśnia naramiennego), a także przy pomocy testów serologicznych badających obecność swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom pasożyta.

W badaniach laboratoryjnych krwi obwodowej uwagę powinny zwrócić eozynofilia (czyli podwyższone wartości kwasochłonnych granulocytów), leukocytoza oraz podwyższona aktywność dehydrogenazy mleczanowej, miokinazy i fosfokinazy keratynowej w surowicy krwi. W badaniu laboratoryjnym moczu uwagę zwraca kreatynuria.

• Leczenie zakażenia

Zazwyczaj w terapii stosowane są leki przeciwpasożytnicze- mebendazol oraz albendazol (najbardziej skuteczny), podawane w połączeniu z prednizolonem.

• Zapobieganie zakażeniu

Do najważniejszych metod zapobiegania włośnicy należy prawidłowa obróbka cieplna mięsa pochodzącego ze sprawdzonego źródła oraz przebadanego weterynaryjnie (szczególnie ważne jest ostrożne spożywanie wieprzowiny i dziczyzny!). Larwy Trichinella spiralis są wrażliwe na działanie wysokich temperatur (powyżej 80 stopni C) i szybko giną podczas gotowania czy smażenia mięsa. Natomiast są odporne nie tylko na suszenie i peklowanie, ale także na działanie dosyć niskich temperatur- giną jedynie w trakcie głębokiego zamrażania mięsa (do -25 stopni C) przez 10-20 dni. Warto także pamiętać, aby nie karmić zwierząt domowych oraz trzody chlewnej surowymi odpadkami mięsnymi.

Nicienie - inwazje larw różnych gatunków nicieni

Larwa wędrująca skórna

Zespół larwy wędrującej skórnej (łac. larva migrans externa, ang. cutaneous larva migrans CLM) jest chorobą pasożytniczą wywoływaną zazwyczaj przez larwy nicieni z grupy tęgoryjców (rodzaj Strongyloides), które zazwyczaj żerują na zwierzętach (zwłaszcza psach i kotach - rodzaj Ancylostoma braziliense, Ancylostoma caninum), a człowiek zainfekował się przypadkowo.

• Drogi zakażenia

Inwazyjne larwy pasożytów z gatunku tęgoryjców znajdują się w glebie. Wnikają one przez skórę człowieka w miejscach, które mają bezpośredni kontakt z zanieczyszczoną ziemią, zazwyczaj są to stopy bądź ręce.

• Objawy zakażenia

Zakażenie inwazyjnymi larwami wędrującymi skórnymi powoduje silne swędzenie, stan zapalny oraz powstawanie grudek w miejscu wniknięcia pasożyta przez skórę. Wędrują one przez skórę właściwą tworząc w niej liczne, kręte korytarze długości około 1cm, natomiast warto zaznaczyć, że nie przechodzą one na inne narządy. W skórze larwy żyją zazwyczaj kilka tygodni, po czym giną, nie osiągając w organizmie człowieka postaci dorosłej.

• Diagnostyka zakażenia

Rozpoznanie zespołu larwy skórnej wędrującej ustala się zazwyczaj na podstawie prezentowanych objawów klinicznych oraz obecności licznych krętych korytarzy w skórze właściwej.

• Leczenie zakażenia

Zazwyczaj w terapii stosowane są przede wszystkim leki przeciwpasożytnicze działające miejscowo w postaci maści (tiabendazol). Niekiedy stosowany jest także chlorek etylu, którym zamraża się istniejące korytarze oraz leczenie doustne albendazolem lub iwermektyną.

• Zapobieganie zakażeniu

Aby zapobiegać zakażeniom larwy wędrującej skórnej należy pamiętać o konieczności  noszenia odpowiedniego obuwia i nie chodzić bez niego po glebie, która może być zanieczyszczona larwami (np. plaże!).

Larwa wędrująca trzewna

Zespół larwy wędrującej trzewnej (łac. larva migrans interna, ang. visceral larva migrans VLM) jest chorobą pasożytniczą wywoływaną zazwyczaj przez larwy nicieni, które żerują na zwierzętach.

Toxocara canis (czyli glista psia) pasożytuje na psach, wilkach i lisach, Toxocara cati (glista kocia) na kotach, natomiast larwy nicieni Anisakidae pasożytują na organizmach ssaków morskich.

W organizmie człowieka larwy wędrują do narządów wewnętrznych, np. ośrodkowego układu nerwowego, wątroby, płuc czy narządu wzroku, i mogą powodować ich niewydolność. Najczęstszymi chorobami wywoływanymi przez larwy wędrujące trzewne są toksokaroza oraz anisakioza.

• Toxocara

Nicienie Toxocara występują na całym świecie, szczególnie często na terenach leśnych. Wśród jego naturalnych żywicieli wyróżnia się przede wszystkim psy, koty oraz lisy. Człowiek jest przypadkowym żywicielem tego pasożyta.Nicienie Toxocara pasożytują w jelicie cienkim zwierząt. Tylko w ich organizmach odbywa pełny cykl życiowy i osiąga dojrzałość płciową. W jajach wydalonych do środowiska zewnętrznego rozwijają się larwy inwazyjne, którymi zaraża się człowiek poprzez przypadkowe połknięcie jaj inwazyjnych.

W przewodzie pokarmowym człowieka larwy uwalniają się z jaj, przebijają ścianę jelita cienkiego i dostają się do naczyń krwionośnych. Wraz z krwią wędrują do różnych narządów wewnętrznych, szczególnie wątroby, ośrodkowego układu nerwowego płuc i gałki ocznej.

W większości narządów larwy ulegają otorbieniu i w takiej postaci mogą żyć wiele lat. Warto zaznaczyć, że człowiek jest żywicielem nieswoistym dla tych pasożytów, dlatego w jego organizmie nie osiągają one nigdy postaci dorosłej i przez wiele lat migrują w tkankach i narządach wewnętrznych w postaci larwalnej, która nie osiąga dojrzałości płciowej.

• Drogi zakażenia

Człowiek zaraża się toksokarozą poprzez przypadkowe spożycie jaj inwazyjnych, które znajdują się w zanieczyszczonej odchodami zwierząt glebie (m.in. piaskownice, ogródki przydomowe, parki). Szczególnie często są to małe dzieci bawiące się na placach zabaw, które wkładają brudne ręce i zabawki do ust, a także osoby spożywające niemyte owoce i warzywa (zwłaszcza z przydomowych ogródków).

• Objawy zakażenia

Toksokaroza jest chorobą pasożytniczą, która zazwyczaj przebiega formie jednego z 4 zespołów: bezobjawowo, w postaci zespołu larwy trzewnej wędrującej, postaci ukrytej lub postaci zlokalizowanej z zajęciem narządu wzroku lub ośrodkowego układu nerwowego. Pojawienie się pierwszych objawów klinicznych i ciężkość przebiegu choroby zależą w głównej mierze od lokalizacji i stopnia zmian patologicznych.

Wśród symptomów zgłaszanych przez chorych wyróżnia się przede wszystkim podwyższenie temperatury ciała, dolegliwości bólowe brzucha, nudności, wymioty, biegunkę, uczucie duszności oraz zaburzenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza drgawki i porażenia. Nicienie

Toxocara mogą także wywoływać objawy związane z inwazją pasożytniczą narządu wzroku (zespół larwy trzewnej wędrującej ocznej), do których należą między innymi ziarniniakowe zapalenie siatkówki i naczyniówki, wewnątrzgałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, wysięk ropny w przedniej komorze oka oraz zmętnienie ciała szklistego.

• Diagnostyka zakażenia

Rozpoznanie toksokarozy ustala się na przy pomocy testów serologicznych badających obecność swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom pasożyta. Ważne jest także przeprowadzenie dokładnego wywiadu epidemiologicznego, który może naprowadzić lekarza na wła sciwe rozpoznanie. Nie ma możliwości badania obecności jaj nicienia w kale pacjenta, ponieważ nie osiąga on w organizmie człowieka postaci dorosłej i dojrzałości płciowej. W badaniach laboratoryjnych krwi obwodowej uwagę powinny zwrócić eozynofilia (czyli podwyższone wartości kwasochłonnych granulocytów) oraz leukocytoza (czyli podwyższona ilość leukocytów- białych krwinek). Warto także pamiętać o wykonaniu badania okulistycznego i badań obrazowych celem wykluczenia postaci zlokalizowanej choroby.

• Leczenie zakażenia

Zazwyczaj w terapii stosowany jest lek przeciwpasożytniczy - albendazol. W toksoplazmozie ocznej dodatkowo stosowane są glikokortykosteroidy oraz leczenie operacyjne.

• Zapobieganie zakażeniu

Aby zapobiegać zakażeniom nicieniami Toxocara należy przestrzegać zasad higieny osobistej i pamiętać o częstym myciu rąk oraz warzyw i owoców. Szczególnie ważne jest także regularne odrobaczanie zwierząt domowych, zwłaszcza szczeniąt i kociąt. Ponadto, należy pamiętać o ochronie parków, placów zabaw i piaskownic przed zanieczyszczeniem ziemi odchodami zwierząt, ze względu na duże ryzyko zarażenia się małych dzieci.

• Anisakis

Anisakis są rodzajem nicieni których żywicielami są z reguły morskie ssaki oraz ptaki. Człowiek zaraża się nimi poprzez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa chorego zwierzęcia. Wśród głównych objawów zgłaszanych przez chorych na anisakiozę należą dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, z powodu tworzących się ziarniniaków żołądka i jelit. Skutecznym sposobem zapobiegania zarażeniu się nicieniami Anisakis jest poddawanie mięsa obróbce termicznej przed spożyciem a także ich zamrażanie (przez około 24 godziny w temperaturze minimum -20 stopni C).