Leiszmanioza: przyczyny, objawy, leczenie

Leiszmanioza jest chorobą pasożytniczą wywoływaną przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania, przenoszone przez moskity z rodzaju Phlebotomus, rozpowszechnioną w strefie tropikalnej i subtropikalnej, omijając Australię i Oceanię. Jakie są objawy leiszmaniozy? Jak przebiega jej leczenie?

Spis treści

1. Leiszmanioza: przebieg zakażenia, objawy
2. Leiszmanioza: diagnostyka
3. Leiszmanioza: leczenie
4. Leiszmanioza: profilaktyka

Leiszmanioza (łac. i ang. leishmaniasis) to grupa chorób, wywoływanych przez świdrowce, które wnikają do organizmu człowieka, powodując około 2 mln zachorowań rocznie, z wysokim odsetkiem śmiertelności.

W zależności od rozmieszczenia geograficznego, leiszmanioza ma nieco inny przebieg i zakres: od postaci skórnych lub śluzówkowo-skórnych do trzewnych (najbardziej niebezpiecznych).

Najgroźniejsza postać narządowa (trzewna), charakteryzuje się najczęstszym występowaniem na terenie Indii, Brazylii i Sudanu. Postać skórna tej choroby dotyka najczęściej mieszkańców Iranu, Afganistanu, Brazylii, Peru, Boliwii.

W Europie w basenie morza Śródziemnego zdarzają się zachorowania na leiszmaniozę skórną i trzewną.

W Polsce choroba może wystąpić jedynie w przypadku zawleczenia przez migrantów lub podróżnych z krajów endemicznego jej występowania, zwykle z państw basenu Morza Śródziemnego.

Leiszmanioza: przebieg zakażenia, objawy

Do zarażenia dochodzi poprzez ukłucie komara-wektora, lub jego zabicie i wtarcie komara w okolicę rany, możliwą drogą zakażenia jest także krew (wkłucia dożylne zakażoną igłą, transfuzje, drogą wertykalną matka-płód).

Pierwotniaki powodują zaburzenia odporności poprzez atak na białe krwinki gospodarza, a następnie narządy miąższowe – m.in. wątrobę, śledzionę oraz szpik kostny.

Choroba rozwija się często powoli, wiele miesięcy nierozpoznana, choć może przebiegać w sposób piorunujący, nagły, po okresie inkubacji wynoszącym 3-6mcy.

Pierwsze objawy są nieswoiste, występują:

• poty
• zmęczenie
• utrata masy ciała
• gorączka

Następnie dochodzi do:

• powiększenia wątroby
• powiększenia śledziony

Pojawiają się:

• obrzęki
• wodobrzusze
• krwawienia z nosa
• krwawienia z dziąseł
• łatwe siniaczenie się

Rozwija się niedokrwistość i zaburzenia odporności. Często dochodzi do wtórnego zakażenia wirusowego lub bakteryjnego będącego bezpośrednią przyczyną zgonu chorego.

Postać o przebiegu skórnym jest łatwiej rozpoznawalna, rozwija się kilka tygodni lub miesięcy, powstają niegojące się owrzodzenia zwykle na kończynach lub twarzy, czyli częściach nieosłoniętych.

Zwykle ulegają samoistnemu wyleczeniu w okresie kilku miesięcy, pozostawiając szpecące blizny. Tej postaci często towarzyszy powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

W postaci śluzówkowo-skórnej początkowo pojawiają się jedynie zmiany skórne, po wielu latach jednak można zaobserwować owrzodzenia na śluzówkach górnych dróg oddechowych. Może to prowadzić do destrukcji struktur kostnych i chrzęstnych prowadząc do deformacji i kalectwa.

Leiszmanioza: diagnostyka

W przypadku podejrzenia wystąpienia Leiszmaniozy wskazana jest pilna wizyta w Oddziale lub Poradni specjalistycznej Chorób zakaźnych lub Medycyny Tropikalnej.

Tam w celu potwierdzenia zakażenia pobiera się wycinek ze zmian (postać skórna) i poszukuje obecności pierwotniaków w preparacie przy użyciu mikroskopu.

W postaci trzewnej należy potwierdzić obecność pasożytów w aspiracie szpiku kostnego, w niektórych ośrodkach poszukuje się ich w aspiracie śledziony, możliwe jest też wykrycie DNA pierwotniaka przeprowadzając badanie metodą PCR materiału biologicznego od pacjenta.

Istnieją także dwa rodzaje testów serologicznych wykrywających przeciwciała przeciwko leiszmaniozie, natomiast nie są one powszechnie stosowane, gdyż są obarczone dużym ryzykiem błędu.

Leiszmanioza: leczenie

W przypadku postaci skórnej leczenie jest jedynie miejscowe (leki przeciwgrzybicze), natomiast w skórno-śluzówkowej i trzewnej podaje się leki ogólnoustrojowo (doustnie, dożylnie) oraz stosuje leczenie objawowe: intensyfikację żywienia, leczenie wtórnych zakażeń bakteryjnych i wirusowych.

Stosuje się antybiotykoterapię (Amfoterycyna B, Paromomycyna – postać śluzówkowo-skórna), i leczenie antymonoglukonianem sodu (związki antymonu ze względu na toksyczność są coraz rzadziej stosowane).

W niektórych krajach stosuje się połączenie obu tych grup leków.

Obserwuje się reaktywację zakażenia przy spadkach odporności organizmu, stąd brak pewności czy stosowane leczenie powoduje trwałe pozbycie się choroby. Pacjent powinien pozostawać pod stałą, regularną kontrolą lekarską przez wiele miesięcy.

Leiszmanioza: profilaktyka

Przeciwdziałanie zakażeniom polega przede wszystkim na stosowaniu szczelnej odzieży ochronnej, moskitier w pomieszczeniach i spray’ów przeciw komarom oraz izolacji zakażonych zwierząt.