Potencjalnie śmiertelna, ale niezwykle rzadka. Gorączka Q - objawy i leczenie

Gorączka Q to potencjalnie śmiertelna odzwierzęca choroba zakaźna. Gorączka Q może doprowadzić do zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia mózgu czy zapalenia wątroby. Głównym źródłem zakażenia dla człowieka są zwierzęta  hodowlane – krowy, owce, kozy – oraz psy i koty. Jakie są przyczyny i objawy gorączki Q? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Gorączka Q - drogi zakażenia
2. Gorączka Q - objawy
3. Gorączka Q - diagnostyla
4. Gorączka Q - leczenie

Gorączka Q to ostra choroba zakaźna wywołana przez bakterie - riketsje Coxiella burneti. W Polsce choroba rozpoznawana u ludzi od 1956 r. Największa  w  Polsce  (i  jedna  z  największych  w  Europie)  epidemia  gorączki  Q  u bydła mlecznego i ludzi (ponad  1000  chorych) wystąpiła w ówczesnym województwie  zamojskim w 1983  r.

Gorączka Q - drogi zakażenia

Głównym źródłem zakażenia dla człowieka są zwierzęta  hodowlane – krowy,  owce,  kozy – oraz  psy i koty. Do zakażenia człowieka może dojść drogą ustną za pośrednictwem niepasteryzowanego mleka krów, owiec, kóz oraz  sporządzonych z niego serów.

Źródłami zakażenia mogą być m.in. zanieczyszczona wełna, mleko, odchody zakażonych zwierząt i ich mocz, kurz w pomieszczeniach, gdzie przebywają chore zwierzęta, zanieczyszczona woda oraz zwierzęta, takie jak koty w okresie okołoporodowym.

Do zakażenia może dojść także podczas dojenia, przy obróbce mięsa, podczas strzyży owiec oraz obróbki skór i wełny. Również zakażone zwierzęta w okresie okołoporodowym są zagrożeniem (do zakażenia dochodzi przez kontakt z poronionymi płodami, łożyskiem, wodami płodowymi lub śluzem  pochwowym zwierząt).

Innym źródłem Coxiella burnetii są kleszcze (w związku ze ssaniem krwi w okresie bakteriemii u zwierząt zakażonych), kał kleszczy i kał domowych przeżuwaczy, który po wyschnięciu jako pyłl ub aerozole z zarazkami wdychany jest przez zwierzęta lub człowieka.

Zakażenia  horyzontalne z człowieka na człowieka  występują bardzo rzadko, głównie w szpitalach, gdzie chorzy zarażają się wzajemnie poprzez plwocinę uwalniającą się podczas gwałtownego kaszlu. Istnieje również ryzyko zakażenia płodu od matki.

Wśród ludzi szczególnie narażone są osoby mające kontakt ze zwierzętami hodowlanymi lub ich produktami. Są to   rolnicy, służba weterynaryjna i zootechniczna, pracownicy rzeźni, zakładów przetwórstwa mięsnego, mleczarni, garbarni, przemysłu skórzanego i wełnianego.

Gorączka Q - objawy

U człowieka rozróżnia się gorączkę Q o ostrym lub przewlekłym przebiegu. Objawy w postaci o przebiegu ostrym  różnią się u poszczególnych pacjentów:

• podwyższenie temperatury ciała - występuje często (u ok. 90 proc. chorych)
• ból głowy (u ok. 50 proc. pacjentów)
• bóle mięśni (u 37 proc.) bóle stawów (u 27 proc.)
• kaszel (u 34 proc.)

Zaburzenia ze strony serca występują u 2 proc. pacjentów, którzy przechodzą gorączkę Q o ostrym przebiegu, w tym zapalenie mięśnia sercowego, które może prowadzić do śmierci.

Mogą pojawiać się objawy neurologiczne (zapalenie opon mózgowych i mózgu lub zapalenie mózgu), zwłaszcza jeżeli zakażenie ludzi pochodzi od kóz.

Jednym z najczęstszych powikłań jest atypowe zapalenie płuc, które nieleczone może z kolei doprowadzić do ostrego zespołu niewydolności oddechowej (ARDS)

Postać przewlekła gorączki Q u człowieka rozwija się w ciągu miesięcy, a nawet lat, licząc od momentu zakażenia. Efektem jest

• w 75 proc. przypadkach zapalenie wsierdzia. Schorzeniu towarzyszą zmiany patologiczne w zastawkach sercowych i/lub immunosupresja
• może rozwijać się zapalenie stawów i szpiku kostnego
• może rozwijać się przewlekłe zapalenie wątroby

W przypadku zakażenia ciężarnej kobiety C. burnetii umiejscawia  się w macicy i w gruczołach sutkowych, co  zagraża tak matce, jak też płodowi lub noworodkowi. Może nastąpić poronienie lub  przedwczesny poród z urodzeniem dziecka o niskim ciężarze ciała i niskiego stopnia żywotności.

Gorączka Q - diagnostyla

W przypadku podejrzenia gorączki Q wykonuje się test  immunofluorescencji  pośredniej (IFT), wykrywający   swoiste  przeciwciała  (IgM  i  IgG) przeciw antygenowi fazy I dominujące w przewlekłej fazie choroby oraz przeciwciała  przeciwko antygenowi fazy II, które występują w ostrym przebiegu gorączki Q.

Coraz  częściej w celu potwierdzenia zakażenia Coxiella burnetii wykonywane są badania z zakresu biologii molekularnej, m.in. re-akcja łańcuchowa polimerazy – PCR.

Gorączka Q - leczenie

leczenie gorączki Q opiera się na antybiotykoterapii (np. doksycykliną, ciprofloksacyną) przez 2–3 tygodnie oraz, w przypadku powikłań, na łączeniu odpowiednich antybiotyków i stosowaniu ich przez okres minimum 2–3 lat.

1. Truszczyński M., Gorączka Q, choroba zwierząt i zoonoza – aspekty praktyczne, "Życie Weterynaryjne" 2010

2. Galińska E. M., Żukiewicz-Sobczak W., Chmielewska-Badora J., Gorączka Q u ludzi – etiologia, diagnostyka, postacie kliniczne, "European Journal of Medical Technologies" 2014

Monika Majewska