Bartoneloza - objawy, diagnostyka, leczenie

Bartoneloza to grupa chorób zakaźnych wywołanych przez bakterie z rodzaju Bartonella. Przenoszone one są na człowieka przez owady - komary, pchły czy kleszcze - a także przez zwierzęta, takie jak koty i psy. Jakie są objawy bartonelozy? Jak przebiega diagnostyka? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Bartoneloza - drogi zakażenia
2. Bartoneloza - objawy
3. Bartoneloza - diagnostyka
4. Bartoneloza - leczenie

Bartoneloza to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie z rodzaju Bartonella. Obecnie znane są 24 gatunki bakterii, które należą do rodzaju Bartonella, a blisko połowa z nich jest patogenna dla człowieka.

Bartoneloza - drogi zakażenia

Bartoneloza jest chorobą, która dotyczy ludzi mających kontakt z domowymi oraz dzikimi zwierzętami, będącymi  rezerwuarem tego patogenu.

Najpowszechniej występującą bartonelozą jest choroba kociego pazura.

Przenosicielami tych drobnoustrojów są żywiące się krwią stawonogi (m. in. kleszcze, pchły, moskity oraz wszy odzieżowe). Do zakażenia może dojść także bezpośrednio, w wyniku podrapania lub pokąsania przez zakażone zwierzę.

Po dostaniu się do organizmu bakterie namnażają się i utrzymują w krwinkach czerwonych (erytrocytach). Bakterie po wniknięciu do organizmu gospodarza są rozsiewane i krążą w jego krwiobiegu przez ok. 3–4 dni, po czym zajmują komórki śródbłonka naczyń krwionośnych. Po kilku dniach przedostają się do erytrocytów, gdzie się namnażają.

Szczególnie podatne na zakażenia są osoby o obniżonej odporności (zakażeni HIV, chorzy po przeszczepach, z nowotworami, osoby leczone lekami immunosupresyjnymi, itp.). Jednak zakażenia występują również u osób w pełni zdrowe.

Bartoneloza - objawy

Objawy bartonelozy zależą od konkretnego rodzaju bakterii Bartonella:

• choroba kociego pazura - wywołana jest przez bakterię Bartonella clarridgeiae, którą przenoszą pchły kocie. Choroba może się rozwinąć także wyniku ugryzienia lub podrapania przez zakażonego kota. W miejscu podrapania lub pokąsania przez kota po 3–10 dni pojawia się grudka, która po pewnym czasie zmienia się w pęcherzyk surowiczy, a następnie w strup. Po około 1–3 tygodni dochodzi do jednostronnego powiększenia okolicznych węzłów chłonnych

• choroba Carrion’a - która wywoływana jest przez bakterię Bartonella bacilliformis, przebiega w dwóch fazach:

- w pierwszej, zwanej gorączką Oroya, pojawia się wysoka gorączka i niedokrwistość hemolityczna. Bakterie wykrywane są prawie we wszystkich erytrocytach, które w 80 proc. pegają hemolizie. Objawami towarzyszącymi są: powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych. Śmiertelność przy braku leczenia sięga 40 proc. zakażonych

- w fazie przewlekłej, zwanej brodawczakowatością peruwiańską, na skórze zakażonego (głównie w okolicach głowy, szyi i kończyn) pojawiają się twarde, naczyniowe guzki. Zwykle choroba pega samowyleczeniu i nie jest śmiertelna

• gorączka okopowa (gorączka wołyńska, gorączka pięciodniowa) - wywołana jest przez bakterię Bartonella quintana, którą przenoszą pchły kocie, kleszcze i wszy. Charakteryzuje się nawracającą gorączką. Choroba objawia się gorączką trwającą 1–3 dni, towarzyszą jej bóle i zawroty głowy oraz bolesność goleni - to część dolnej kończyny, zawarta między kolanem a stopą. Nawroty objawów mają miejsce co 4–6 dni, a ich nasilenie maleje w miarę trwania choroby. Obecnie schorzenie występuje głownie wśród bezdomnych i alkoholików w dużych skupiskach miejskich oraz osób przebywających w obozach dla uciekinierów i schroniskach dla bezdomnych, gdzie związana jest z nieprzestrzeganiem zasad higieny
• bakteryjna naczyniakowatość - po raz pierwszy opisana została u pacjentów z AIDS, ale może występować również u chorych po przeszczepach i osób z obniżoną odpornością. Najczęstszą formą naczyniakowatości wywołanej przez bakterie z rodzaju Bartonella jest postać skórna, spowodowana warstwową proliferacją komórek śródbłonka naczyń krwionośnych

Poza tym bakterie z grupy Bartonella mogą doprowadzić do:

• zapalenia wsierdzia
• zapalenie mięśnia sercowego
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• plamicy wątrobowej
• zapalenie siatkówki i nerwu wzrokowego (bartoneloza oczna) - u  pacjentów mających bliski kontakt z kotem, u których występuje postępująca gorączka i utrata ostrości widzenia należy podejrzewać oczną bartonelozę

Bartoneloza - diagnostyka

Wśród metod serologicznych można wyróżnić następujące techniki: immunofluorescencja (IFA), metoda immunoenzymatyczna (ELISA) i Western blot. Komercyjne testy są jednak przygotowywane głównie z antygenami B. henselae i B. quintana, brak jest testów pozwalających na stwierdzenie obecności przeciwciał dla pozostałych gatunków należących do rodzaju Bartonella.

Metodami biologii molekularnej z wykorzystaniem techniki reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) można wykrywać DNA patogenu we krwi, tkankach (wycinki z węzłów chłonnych, serca, skóry, wątroby), a nawet z preparatów w formalinie i parafinie.

Bartoneloza - leczenie

Do leczenia zakażeń powodowanych przez bakterie z rodzaju Bartonella stosowane są antybiotyki - tetracykliny (doksycyklina, tertracyklina), fluorochinolony (levofloksacyna, ofloksacyna, ciprofloksacyna) oraz rifampicyna.

Monika Majewska