Laserowe leczenie chorób oczu

Bez lasera trudno wyobrazić sobie współczesną okulistykę. Urządzenia te są niezwykle precyzyjne, sterylne i bardzo szybkie. Wykorzystuje się je do korygowania wad wzroku, leczenia schorzeń siatkówki, zaćmy, jaskry. Jak przebiega laserowe leczenie chorób oczu?

Spis treści

1. Laserowe usuwanie zaćmy
2. Laserowe leczenie jaskry
3. Jaskra - co powinieneś o niej wiedzieć?
4. Laser leczy schorzenia siatkówki
5. Laser rozbija męty
6. Laser ratuje wzrok wcześniakom z retinopatią
7. Laser oczyszcza naczynia
8. Laser uwalnia od okularów

Laserowe leczenie chorób oczu jest możliwe od niedawna. Powszechne stosowanie laserów w okulistyce to początek lat 80. ubiegłego stulecia. Jednak pierwsze próby wykorzystania jego możliwości pojawiły się na początku lat 60. Polska była jednym z pierwszych krajów w Europie, które stosowały lasery w okulistyce. Przyczynił się do tego zespół naukowców z Katedry Podstaw Radiotechniki WAT, prowadzony przez prof. dr. inż. Zbigniewa Puzewicza, który w 1963 r. uruchomił pierwszy w Polsce laser na ciele stałym (rubinowy). Stał się on podstawą do zbudowanego dwa lata później koagulatora okulistycznego. Współcześni okuliści wykorzystują kilka rodzajów laserów, a wybór urządzenia zależy od rodzaju zabiegu i części oka, która ma być poddana leczeniu. Chociaż może to brzmieć paradoksalnie – lasery leczą przez niszczenie. Upraszczając problem, lasery szybko i precyzyjnie likwidują komórki, w które zostały wycelowane, a laserowana tkanka odparowuje.

Laserowe usuwanie zaćmy

Wykorzystuje się do tego lasery yagowe, które pracują jak nóż chirurgiczny. Podczas operacji usuwa się zniszczoną soczewkę, ale pozostawia jej "opakowanie", czyli torbę soczewki. W to miejsce wszczepia się sztuczną soczewkę. Z czasem owa torba może mętnieć. Aby usunąć zmętnienia, stosuje się laser yagowy, czyli taki, który ma możliwość przecięcia torby soczewki w środku oka, bez konieczności jego otwierania. W ciągu kilku miesięcy enzymy oczne wchłoną wyciętą torbę i pacjent odzyskuje dobre widzenie.

Laserowe leczenie jaskry

Jeśli nie udaje się jej opanować przez stosowanie kropli obniżających ciśnienie w oku, laser może poszerzyć przestrzenie w kącie przesączania, a co za tym idzie – poprawić odpływ cieczy z oka. Lasera (yagowego) używa się też w przypadku ostrego ataku jaskry, aby wytworzyć wiele małych otworów, które umożliwią swobodny przepływ cieczy w oku.

Jaskra - co powinieneś o niej wiedzieć?

Laser leczy schorzenia siatkówki

Wykorzystuje się do tego tzw. lasery argonowe lub zielone, które mają długość fali 532 nm (nm – nanometr; jeden nanometr to jedna miliardowa metra lub inaczej jedna milionowa milimetra). Lasera używa się po to, by dotrzeć do nabłonka barwnikowego siatkówki i wytworzyć miejscowy stan zapalny, który gojąc się, już po kilku dniach wytwarza bliznę. Laserowanie siatkówki wykonuje się przy jej przedarciach lub odwarstwieniach. Wiązka lasera łączy z sobą brzegi siatkówki, jakby spawa je, co zapobiega odwarstwieniu siatkówki.

Laser rozbija męty

Męty, paprochy, latające muszki – tak często mówimy o zjawisku widzenia dziwnych kształtów. Męty to zanieczyszczenia znajdujące się w ciele szklistym oka. Jeśli znajdują się blisko środka pola widzenia, mogą rozpraszać. Najczęściej zauważamy je na jasnym tle, np. na śniegu, suficie, niebie, na tle monitora komputerowego. W jasne dni męty widoczne są też przy zamkniętych oczach. Zwykle nie są one zagrożeniem dla osoby widzącej je, ale mogą być przyczyną znacznego dyskomfortu. Laserem rozbija się paprochy na maleńkie kawałki, których nie dostrzegamy. Męty pozostają w oku, ale już nie przeszkadzają.

Laser ratuje wzrok wcześniakom z retinopatią

U dzieci, które urodziły się przed czasem, siatkówka oka od strony skroni jest niedojrzała, niedostatecznie wykształcona, brakuje w niej naczyń krwionośnych. Efektem tego jest niedotlenienie siatkówki. W takiej sytuacji organizm wytwarza substancje, które powodują proliferację, czyli rozpoczynają wytwarzanie dodatkowych naczyń krwionośnych. Naczynia te jednak nie rozwijają się poziomo, tak jak zdrowe naczynia, ale przerastają siatkówkę w kierunku środka oka, czyli do ciała szklistego. To sprawia, że ciało szkliste przemieszcza się, a ruchy te przerywają końce naczyń krwionośnych. Następstwem są powtarzające się wylewy – przyczyna nieoperacyjnego odwarstwienia siatkówki. Aby tego uniknąć, u wcześniaków laseruje się niedokrwiony obszar siatkówki, czyli niszczy się obszar pozbawiony naczyń krwionośnych, żeby nie odbierał tlenu zdrowym częściom siatkówki. Celem takiego zabiegu jest ochrona przed proliferacją, procesem, który prowadzi do odwarstwienia siatkówki. Dzięki temu dziecko zachowuje dobry wzrok – bez zabiegu nie będzie widziało.

Laser oczyszcza naczynia

Najczęstszymi schorzeniami oczu są dolegliwości występujące w przebiegu cukrzycy oraz zakrzepu żyły środkowej siatkówki. Laserem niszczy się obwodową część siatkówki, która nie widzi, ale nadal potrzebuje substancji odżywczych i tlenu. Jeśli te fragmenty siatkówki zostaną zniszczone laserem, to substancje odżywcze i tlen zostaną przekazane do centralnej części siatkówki, czyli tej, która widzi. Dla osób chorujących na cukrzycę, u których doszło do powikłań ocznych, laserowanie siatkówki jest jedyną szansą na zachowanie widzenia.

Laser uwalnia od okularów

Najczęściej laser jest wykorzystywany do likwidowania krótkowzroczności, dalekowzroczności i astygmatyzmu. Istotą zabiegów jest wymodelowanie za pomocą lasera rogówki, czyli najbardziej zewnętrznej, przezroczystej warstwy oka.

Zabieg uwalnia pacjenta od noszenia okularów i soczewek kontaktowych, ale nie u każdego można go przeprowadzić. Kwalifikację poprzedza seria badań, która potwierdza dobry stan zdrowia. Pacjent musi mieć skończone 21 lat oraz nie mieć innych chorób oczu.Jak przebiega zabieg? Końcówka lasera przysysa się do rogówki, spłaszczając ją.

Następnie laser sam odcina nabłonek rogówki, pozostawiając niewielki fragment nienaruszony (jak to robimy przy otwieraniu konserwy). Chirurg wchodzi specjalną szpatułką pod nacięcie i odkłada na bok nabłonek (czynność tę można porównać do składania naleśnika na pół). Na odsłonięte głębsze warstwy rogówki działa laser, który modeluje ją tak, aby pozbyć się wady wzroku. Po skorygowaniu powierzchni rogówki nabłonek wraca na swoje miejsce.

Najnowocześniejszym urządzeniem stosowanym do korekcji wad wzroku jest laser femtosekundowy, który umożliwia bardzo precyzyjne nacięcie rogówki bez użycia innych narzędzi. Każdy, kto poddał się laserowej korekcji wzroku powinien zachować na przyszłość komplet badań. Gdy konieczna będzie inna operacja oczu, np. wymiana soczewki z powodu zaćmy, pozwolą one dobrać najwłaściwszą metodę.

Przeciwwskazaniem do laserowej korekty wzroku jest zbyt cienka rogówka, jaskra, zaćma, schorzenia siatkówki czy zmiany zwyrodnieniowe w naczyniach oka. Zabiegów nie wykonuje się u osób z powtarzającymi się zapaleniami spojówek, cierpiących z powodu suchego oka, ze skłonnością do opryszczki. Nie robi się ich też u chorych na cukrzycę, przyjmujących niektóre leki, mających wszczepiony rozrusznik serca, ani u kobiet w ciąży.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Piotr Fryczkowski