Najczęstsze choroby oczu i wady wzroku [PRZEGLĄD]

Choroby oczu i wady wzroku dotykają coraz więcej osób. Nawet błahe z pozoru problemy ze wzrokiem mogą zwiastować schorzenia układu krążenia, cukrzycę czy miażdżycę albo choroby oczu, takie jak jaskra, zaćma, retinopatia cukrzycowa bądź różne zwyrodnienia. Poznaj przyczyny i  objawy najczęstszych chorób oczu i sposoby ich leczenia.

Spis treści

1. Nadwzroczność - wada wzroku
2. Krótkowzroczność - wada wzroku
3. Presbiopia (starczowzroczność)
4. Zespół suchego oka
5. Jaskra
6. Zaćma (katarakta)
7. Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)
8. Zwyrodnienie ciała szklistego (męty ciała szklistego)
9. Zwyrodnienie siatkówki
10. Retinopatia cukrzycowa
11. Retinopatia barwnikowa (retinitis pigmentosa)
12. Odwarstwienie siatkówki
13. Zapalenie spojówek

Choroby oczu często rozwijają się powoli, a pacjenci lekceważą błahe z pozoru problemy ze wzrokiem, zapominając, że mogą one sygnalizować nie tylko poważne choroby oczu, ale i choroby ogólnoustrojowe.

Pierwsze sygnały, że ze wzrokiem dzieje się coś niedobrego, pojawiają się po czterdziestce. Odsuwamy gazetę, bo litery rozmazują się, gdy trzymamy ją blisko. Oczy bolą nas i pieką. Z czasem dołączają się bóle głowy. Objawy te bagatelizujemy, przypisując je zmęczeniu albo "wiekowi".

To prawda, że wiele kłopotów ze wzrokiem pojawia się w miarę starzenia organizmu. Ale nie wolno ich lekceważyć i liczyć na to, że same przejdą. Szczególnie niebezpieczne są schorzenia układu krążenia, miażdżyca naczyń i cukrzyca, ponieważ mogą doprowadzić do nieodwracalnych zmian w oku. Dlatego gdy zaobserwujesz, że wzrok ci szwankuje, nie zwlekaj z wizytą u okulisty, żeby ustalić, co ci dolega. Metoda leczenia zależy od rodzaju problemu. Czasem wystarczą okulary. Innym razem potrzebna jest operacja.

Poniżej przedstawiamy przegląd najczęściej występujących wad wzroku i chorób oczu.

Nadwzroczność - wada wzroku

Objawy nadwzroczności. Z bliska widzisz niewyraźnie. Masz kłopot z nawleczeniem igły. Ale gdy odsuniesz ją od oczu, widzisz dobrze.

Przyczyny nadwzroczności. Stopniowo maleje elastyczność mięśni akomodacyjnych, a soczewka twardniejąc, traci zdolność do zaokrąglania się. Przy patrzeniu z bliska staje się jakby za płaska, więc źle załamuje promienie. W efekcie skupiają się one nie na siatkówce, tylko poza nią.

Leczenie nadwzroczności: problem rozwiążą okulary plusowe. Jeśli nosisz okulary do dali, teraz potrzebna będzie druga para do pracy z bliska. W takiej sytuacji wygodne są szkła dwuogniskowe albo progresywne. Można sięgnąć też po soczewki lub zdecydować się na laserową korekcję wady.

Przeczytaj także: Dalekowzroczność (nadwzroczność): przyczyny, objawy, leczenie

Krótkowzroczność - wada wzroku

Objawy krótkowzroczności. Dobrze widzisz z bliska, jednak odległe przedmioty są niewyraźne, rozmazane. Im bardziej zaawansowana choroba, tym odległość, przy której chorzy widzą wyraźnie się zmniejsza. Poza zaburzeniami widzenia mogą pojawić się również bóle głowy a także uczucie napięcia, zmęczenia gałek ocznych.

Przyczyny krótkowzroczności. Krótkowzroczność może być dziedziczona, jednak uważa się, że w jej powstawaniu prym wiodą czynniki środowiskowe. Za główną przyczynę choroby uważa się pracę wzrokową z bliska, na przykład czytanie, pisanie i praca na komputerze, gdy w wyniku nadmiernego "przeciążania" oczu dochodzi do kompensacyjnego wydłużania gałki ocznej.

Leczenie krótkowzroczności. Najprostszym rozwiązaniem są okulary lub soczewki kontaktowe. Można zastosować ortokorekcję lub korekcję laserową.

Przeczytaj także: Krótkowzroczność: przyczyny, objawy, leczenie

Presbiopia (starczowzroczność)

Objawy presbiopii. Niemal z dnia na dzień kontury liter czytanej gazety czy książki zaczynają się rozmywać. W restauracyjnej karcie szczegółowe opisy potraw wydrukowane drobniejszą czcionką stają się niewyraźne, za to menu podglądane przez ramię partnera daje się czytać bez problemu.Przyczyny presbiopii. Starczowzroczność to nie jest wada wzroku i nie należy jej mylić z nadwzrocznością. Na starość dotyka nieuchronnie każdego. Dzieje się tak dlatego, że na starość soczewka stopniowo staje się mniej elastyczna, traci zdolność akomodacji, czyli dobrego widzenia obiektów dalekich oraz bliskich. Leczenie presbiopii. Rozwiązaniem są okulary. Osoby, które wcześniej musiały je nosić ze względu na jakąś wadę wzroku, w momencie pojawienia się presbiopii są zmuszone używać zamiennie dwóch par okularów. Można wybrać okulary dwuogniskowe lub laserową korekcję.

Przeczytaj także: Presbiopia - wszystko, co musisz wiedzieć

Zespół suchego oka

Objawy zespołu suchego oka. Chorzy mają stale podrażnione oczy, piekące, suche, odczuwają zmęczenie i ciężkość powiek.

Przyczyny zespołu suchego oka. Dolegliwość ma związek z niedostatecznym nawilżeniem oczu lub nieprawidłowym składem łez. Przyczyną dolegliwości jest zwykle przemęczenie oczu, ale dotyczy ona także osób chorujących np. na reumatoidalne zapalenie stawów.

Leczenie zespołu suchego oka. Zwykle wystarczy stosować krople nawilżające, tzw. sztuczne łzy. Należy też pamiętać, aby często mrugać, pracując przy komputerze. Warto jednak iść do okulisty, aby lekarz sprawdził, czy oczy wydzielają dość łez. To proste badanie, które polega na włożeniu pod dolne powieki specjalnej bibuły (test Schirmera). Jeśli łez jest mało, lekarz założy do kanalików łzowych specjalne koreczki. Taki zabieg doskonale poprawia komfort widzenia

Przeczytaj także: Zespół suchego oka (ZSO): gdy oczy pieką i są suche

Jaskra

Objawy jaskry. Brakuje skrajnych części obrazu, pojawiają się mroczki lub jasne obwódki wokół źródeł światła, masz trudności z adaptacją do widzenia w ciemności, boli cię głowa. Istotą choroby jest zwykle podwyższone ciśnienie śródgałkowe, spowodowane nadmierną produkcją cieczy wodnistej albo zaburzeniem jej odpływu z gałki ocznej. Nieprawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe prowadzi do zmian w nerwie wzrokowym.

Przyczyny jaskry. Nie są do końca poznane, wiadomo jednak, że sprzyja jej wiek powyżej 35. roku życia, krótkowzroczność większa niż 4 dioptrie, niskie ciśnienie tętnicze, migreny i stres, a także skłonności genetyczne. Na rozwój jaskry mają też wpływ zmiany w naczyniach wywołane przez miażdżycę lub cukrzycę. Częściej atakuje kobiety. Zwykle rozwija się w obu oczach.

Leczenie jaskry. Podaje się krople obniżające ciśnienie w oku, a także leki poprawiające ukrwienie nerwu wzrokowego. W przewlekłej chorobie z zablokowaniem kąta przesączania (miejsce odpływu cieczy) wykonuje się zabiegi laserowe likwidujące "zaporę". Czasem konieczna jest operacja, która polega na wycięciu części tkanek i utworzeniu nowych dróg odpływu.

Przeczytaj także: Jaskra - jakie są przyczyny, objawy i rodzaje jaskry?

Zaćma (katarakta)

Objawy zaćmy. Oczy łzawią, widzisz za mgłą lub podwójnie albo w kolorowych otoczkach. W końcu rozróżniasz jasne lub ciemne plamy albo masz tylko poczucie światła. Charakteryzuje ją zmętnienie soczewki.

Przyczyny zaćmy. Lekarze uważają to za naturalny przejaw starzenia się organizmu. Z wiekiem naczynia sztywnieją i przekazują do soczewki mniej pożywienia. Na skutek tego traci ona swą elastyczność i przezroczystość. Do oka wpada mniej światła i przez to widzimy gorzej. Proces mętnienia zwykle zaczyna się około sześćdziesiątki, przebiega powoli, występuje w jednym albo w obu oczach. Są nim zagrożone osoby z cukrzycą, przewlekłym zapaleniem oka, palacze. Obserwuje się też skłonności dziedziczne.

Leczenie zaćmy. Nie wynaleziono jeszcze leku, który zatrzymałby albo cofnął chorobę. Zwykle na początku podaje się krople do oczu zwalniające jej rozwój, ale i tak wcześniej czy później konieczna jest operacja polegająca na zastąpieniu zmętniałej soczewki sztuczną. Wykonuje się ją w znieczuleniu miejscowym. Trwa około pół godziny. W zależności od rodzaju wstawionej soczewki po trzech miesiącach dobiera się okulary do patrzenia w dal lub do czytania. Soczewki najnowszej generacji umożliwiają patrzenie w dal i z bliska bez okularów.

Przeczytaj także: ZAĆMA: objawy. Metody usuwania katarakty

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)

Objawy AMD. Masz rozmyty obraz z pofałdowanymi krawędziami przedmiotów. W centrum pola widzenia pojawia się ciemna plama, dlatego musisz patrzeć bokiem.

Przyczyny AMD. Przyczyny choroby nie są jeszcze do końca poznane. Atakuje w starszym wieku, ale może też wystąpić u młodych. Częściej dotyka palaczy. Sprzyjają jej zaburzenia przemiany materii i wzrost ilości wolnych rodników w organizmie, które uszkadzają naczynia krwionośne oka oraz niszczą światłoczułe receptory siatkówki. Ale plamkę może uszkodzić na trwałe ostre światło, np. promień słońca odbity od lusterka.

Leczenie AMD. Zależy od rodzaju schorzenia. Przy odmianie suchej (nie ma wysięków krwi do plamki), która rozwija się powoli i prowadzi do częściowej utraty wzroku, stosuje się leki poprawiające krążenie oraz preparaty zawierające witaminy o działaniu antyoksydacyjnym (A, C, E) i luteinę, które spowalniają rozwój choroby. W przypadku rzadziej spotykanej postaci wysiękowej (rozwija się szybko i stanowi poważne zagrożenie dla wzroku) pomocna jest terapia fotodynamiczna. Podaje się dożylnie specjalny preparat, a następnie za pomocą promieni lasera niszczy się zwyrodniałe naczynia krwionośne. Proces utraty wzroku można zatrzymać, jeśli terapię zastosuje się we wczesnym stadium choroby.

Przeczytaj także: AMD, czyli zwyrodnienie plamki żółtej - przyczyny i leczenie AMD

Zwyrodnienie ciała szklistego (męty ciała szklistego)

Objawy zwyrodnienia ciała szklistego. Masz zamazany obraz. Paprochy i latające "muszki" utrudniają ci widzenie. W przejrzystej substancji mogą powstać zmętnienia, które "pływają" w polu widzenia. Czasem dochodzi do wylewu krwi do ciała szklistego. Gdy nie zostanie ona całkowicie wchłonięta, w polu widzenia pozostaje przeszkoda.

Przyczyny zwyrodnienia ciała szklistego. Chorobie sprzyja cukrzyca, miażdżyca i wysokie ciśnienie, a także zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego kręgosłupa (uciski prowadzą do niedotlenienia oka) oraz stres (powoduje skurcz naczyń).

Leczenie zwyrodnienia ciała szklistego. Najczęściej polega na podawaniu kropli (Vitreolent), które częściowo rozpuszczają zmętnienia. Natomiast w ciężkich stanach wykonuje się zabieg operacyjny (witrektomię), polegający na usunięciu ciała szklistego i zastąpieniu go specjalnym preparatem.

Przeczytaj także: Męty ciała szklistego: przyczyny i leczenie zmętnienia ciała szklistego

Zwyrodnienie siatkówki

Objawy zwyrodnienia siatkówki. Masz dziwne "dziury" w widzianych obrazach. Przed oczami pojawiają się mroczki i pajączki.

Przyczyny zwyrodnienia siatkówki. Poza procesami starzenia i zmianami uwarunkowanymi genetycznie na stan siatkówki wpływają choroby ogólnoustrojowe (cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze). Prowadzą one do zmian w naczyniach tętniczych i żylnych. W efekcie dochodzi do niedotlenienia siatkówki. Czasem osłabione naczynia pękają, powodując wylewy krwi. Wchłania się ona powoli, pozostawiając blizny zakłócające widzenie. Najgroźniejsze są zatory i zakrzepy - mogą spowodować utratę wzroku.

Leczenie zwyrodnienia siatkówki. Trzeba leczyć chorobę, która wywołała zmiany zwyrodnieniowe siatkówki. Podawane są też leki poprawiające ukrwienie oraz witaminy.

Retinopatia cukrzycowa

Objawy retinopatii cukrzycowej. Obraz stopniowo zamazuje się, w polu widzenia pojawiają się "paprochy".

Przyczyny retinopatii cukrzycowej. To najczęstsze powikłanie cukrzycy. W wyniku choroby dochodzi do uszkodzenia najpierw naczyń włosowatych, potem receptorów i włókien nerwowych siatkówki. Osłabione ściany naczynia krwionośnego przepuszczają krew, co prowadzi do powstawania wybroczyn, obrzęków i wysięków. Zmienione naczynia nie dostarczają siatkówce wystarczającej ilości składników odżywczych. W zaawansowanej chorobie naczynia krwionośne zamykają się, natomiast nad siatkówką tworzą się nowe, które mogą wrastać w ciało szkliste. Czasem dochodzi do rozwarstwienia siatkówki.

Leczenie retinopatii cukrzycowej. Zwykle stosuje się fotokoagulację laserową. Dzięki zabiegowi można zniszczyć nieprawidłowe naczynia i ochronić siatkówkę przed rozprzestrzenianiem się zmian. Choroby całkowicie wyleczyć się nie da.

Przeczytaj także: Retinopatia cukrzycowa: przyczyny, objawy, leczenie

Retinopatia barwnikowa (retinitis pigmentosa)

Objawy retinopatii barwnikowej. Dochodzi do stopniowego pogorszenia widzenia w ciemności i przy złym oświetleniu. Zaburzeniu ulega widzenie obwodowe, co powoduje widzenie lunetowe, tzn. zostaje zachowane tylko widzenie centralne, co przypomina patrzenie przez dziurkę od klucza. U niektórych osób może okresowo pojawiać się ślepota nocna (nyktalopia).

Przyczyny retinopatii barwnikowej. Retinopatia barwnikowa, czyli barwnikowe zwyrodnienie siatkówki (retinitis pigmentosa), to choroba zwykle dziedziczna, której istotą jest odkładanie się barwnika w siatkówce oka.

Leczenie retinopatii barwnikowej. Zmiany powstałe w siatkówce oka są nieodwracalne, leczenie skupia się na rehabilitacji wzrokowej. Są próby leczenia lekami rozszerzającymi naczynia, dużymi dawkami witaminy A i E. Metody chirurgiczne, są obecnie w fazie badań eksperymentalnych, podobnie jak terapia genowa czy przeszczep komórek macierzystych.

Przeczytaj także: Retinopatia barwnikowa, czyli barwnikowe zwyrodnienie siatkówki (retinitis pigmentosa)

Odwarstwienie siatkówki

Objawy odwarstwienia siatkówki. Odklejeniu się światłoczułej tkanki od ściany gałki ocznej nie towarzyszą żadne dolegliwości bólowe. U chorego w polu widzenia pojawiają się "latające muszki", "czarny deszcz", kropki lub tzw. farfocle, potem znacznie się zmniejsza pole widzenia. Gdy zobaczymy błyski, to znak, że w oku doszło do pobudzenia siatkówki, co może być pierwszym sygnałem jej uszkodzenia, najczęściej przedarcia. Jeżeli przez to przedarcie dostanie się pod siatkówkę płyn i ją odwarstwi, nagle tracimy widzenie po przeciwnej stronie od odwarstwienia. Np. odwarstwienie siatkówki od góry sprawia, że nie widzimy od dołu. Każde nagłe zaniewidzenie to sygnał, że konieczna jest szybka pomoc lekarska.

Leczenie odwarstwienia siatkówki. Jeżeli leczenie rozpocznie się niedługo po zaobserwowaniu pierwszych symptomów choroby, można przywrócić dobrą ostrość widzenia. Jeżeli operacja będzie przeprowadzona z opóźnieniem, pacjentowi grozi całkowita utrata wzroku, bo siatkówka straci kontakt z naczyniami krwionośnymi, które ją odżywiają, i obumrze. Okulista dobiera metodę leczenia do rodzaju odwarstwienia. Osoba, która miała odwarstwienie siatkówki w jednym oku, musi 2-3 razy w roku dokładnie badać wzrok, ze względu na ryzyko wystąpienia schorzenia w drugim oku.

Przeczytaj także: Odwarstwienie siatkówki grozi utratą wzroku

Zapalenie spojówek

Objawy zapalenia spojówek. To przede wszystkim przekrwienie i pieczenie gałek ocznych. Przy ostrym zapaleniu oko jest bardzo przekrwione, spojówki obrzęknięte i wydziela się śluz lub ropa. Może wystąpić nasilone łzawienie, pieczenie, swędzenie, światłowstręt.

Przyczyny zapalenia spojówek. Może mieć formę ostrą, pojawiać się nagle, jako reakcja alergiczna lub nękać nas przez dłuższy czas. Choroba może mieć postać niezakaźną albo – jeśli wywołały ją bakterie lub wirusy – zakaźną.

Leczenie zapalenia spojówek. Jeżeli nie doszło do infekcji bakteryjnej, leczenie nie wymaga podania antybiotyku. Wystarczą krople odkażające i łagodzące przykre objawy. Gdy choroba ma podłoże alergiczne, podaje się leki przeciwhistaminowe doustnie i w kroplach do oczu. Jeśli zapalenie spojówek jest wywołane przez bakterie, gronkowca złocistego lub chlamydie, konieczne jest zastosowanie antybiotyku.

Przeczytaj także: Zapalenie spojówek - objawy i leczenie

Przy pisaniu tekstu wykorzystałam materiały autorstwa Magdaleny Moraszczyk i Anny Jarosz z archiwalnych numerów miesięcznika ZDROWIE.

qz-hzoA-XcYP-f7J4

Agnieszka Paculanka