Zespół LUF, czyli zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka jajnikowego

Zespół LUF, czyli zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka jajnikowego to rodzaj zaburzenie cyklu menstruacyjnego, które polega na braku uwolnienia komórki jajowej z dojrzałego pęcherzyka jajnikowego. Prowadzi to do kłopotów z zajściem w ciążę. Jakie są przyczyn i objawy zespołu LUF? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Zespół LUF a cykl jajnikowy
2. Przyczyny zespołu LUF
3. Diagnostyka LUF-u
4. Macierzyństwo a LUF

Zespół LUF, czyli zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka jajnikowego to zaburzenie cyklu menstruacyjnego, polegające na braku uwolnienia dojrzałej komórki jajowej. W związku z tym nie ma możliwości zapłodnienia. Taka sytuacja może pojawiać się co miesiąc, ale zdarza się, że występuje okresowo, np. z częstością raz na trzy miesiące. Badania laboratoryjne nie odbiegają od normy, chyba że ma miejsce nałożenie się innej patologii. Leczenie jest trudne, wymaga cierpliwości i nie w każdej sytuacji wiąże się z sukcesem terapeutycznym. Największym problemem kobiet z LUF-em są trudności z zajściem w ciążę.

Zespół LUF a cykl jajnikowy

Aby zrozumieć patomechanizm LUF-u trzeba poznać przebieg prawidłowego cyklu jajnikowego. Przeciętnie u zdrowej kobiety cykl menstruacyjny trwa od 28-32 dni. Każde odchylenie od tej wartości jest wskazaniem do poszerzenia diagnostyki. Cały układ rozrodczy pozostaje pod wpływem nadrzędnej osi hormonalnej działającej na zasadzie sprzężeń zwrotnych – jest to oś podwzgórze-przysadka-jajniki. Wiodącym hormonem, determinującym pracę innych jest GnRH – gonadoliberyna, która następnie stymuluje przysadkę mózgową do produkcji hormonów działających bezpośrednio na gonady.

Cykl jajnikowy można umownie podzielić na dwie fazy. Pierwsza zależna od wpływu FSH (hormon folikulotropowy), rozpoczynająca się od krwawienia miesiączkowego, druga to faza lutealna, w której działa przede wszystkim hormon LH. Pomiędzy nimi ma miejsce owulacja, czyli pęknięcie dojrzałego pęcherzyka jajnikowego z uwolnieniem komórki jajowej zdolnej do zapłodnienia. Owulacja wiąże się ze szczytem wydzielania hormonu LH, co w mianownictwie określa się terminem pik LH. Pozostałe elementy pęcherzyka jajnikowego, ulegają przekształceniu w ciałko żółte, którego funkcja skupia się na produkcji progesteronu. Substancja ta warunkuje prawidłowe zagnieżdżenie zarodka na wczesnym etapie również i jego rozwój. Po około 14 dniach, jeżeli nie doszło do połączenia gamet ciałko żółte zanika, natomiast błona śluzowa macicy ulega złuszczeniu i zostaje ewakuowana z jamy macicy razem z kolejną miesiączką.W zespole LUF komórka jajowa dojrzewa w obrębie pęcherzyka jajnikowego poddanego prawidłowej stymulacji, ale nie dochodzi do uwolnienia oocytu, czyli dojrzałej gamety żeńskiej. Jest ona stale zamknięta w środku. Nie podlega wątpliwości, że ciąża w takim przypadku jest niemożliwa. Poziom hormonów odpowiedzialnych za prawidłowy przebieg każdej fazy jest zupełnie prawidłowy, tak więc przyczyna przyczyną problemu nie jest zaburzona gospodarka hormonalna.

Przyczyny zespołu LUF

Ustalenie ewidentnego czynnika sprawczego jest bardzo trudne, w związku z tym przyjmuje się wieloczynnikową etiologię. W literaturze można odnaleźć wzmianki na temat chociażby niewystarczającej ilości receptorów LH w pęcherzyku jajnikowym, nieadekwatnej do zapotrzebowania. Przypuszcza się, że problem może wynikać ze zmniejszonej aktywności enzymów zawieszonych w płynie pęcherzykowym, zaangażowanych w destrukcje ściany pęcherzyka. Inne teorie to:

• zbyt długo utrzymujący się podwyższony poziom estrogenów
• nieprawidłowa stymulacja w zakresie osi podwzgórze-przysadka- gamety
• stany zapalne w obrębie pęcherzyka jajnikowego
• endometrioza
• PCOS – zespół policystycznych jajników
• okresowy wzrost stężenia PRL – hiperprolaktynemia
• zrosty pozapalne w obrębie jajnika

Diagnostyka LUF-u

Rozpoznanie zespołu może być utrudnione, z uwagi na zupełnie prawidłowe stężenie hormonów płciowych. W związku z tym chyba najbardziej prawdopodobną diagnozę można postawić po laparoskopii diagnostycznej, rutynowo stosowanej chociażby w przypadku endometriozy. Ciałko żółte po pęknięciu komórki jajowej ma na swojej powierzchni niewielki ślad – stigmę, którą należy uwidocznić w badaniu laparoskopowym. Jest to niewielkie wgłębienie, swego rodzaju krater. Poza tym badaniem wskazane jest rutynowe oznaczenie gospodarki hormonalnej organizmu, nie zapominając o prolaktynie. Oczywiście zostaje jeszcze alternatywna metoda – obserwacja jajników w okresie okołoowulacyjnym w badaniu USG. Jeżeli podczas 36 h po piku LH, czyli szczytowym wydzielaniu nie obserwuje się pęknięcia pęcherzyka jajnikowego można rozpoznać LUF.

Macierzyństwo a LUF

Zespół LUF wiąże się ściśle z problemami z zajściem w ciążę, Jet to oczywiste, ponieważ nie dochodzi do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego i uwolnienia komórki jajowej, zdolnej do zapłodnienia. Pomimo poszukiwania nowych metod terapii, nadal nie udało się ustalić konsensusu dotyczącego leczenia. Zawsze należy starać się ustalić pierwotną przyczynę. Jeśli etiologia wiąże się z endometriozą czy zespołem policystycznych jajników, w pierwszej kolejności należy wyrównać zaburzoną gospodarkę hormonalną. Wskazane aby rozważyć możliwość terapii klomifenem czy gonadotropinami, co ma pomóc w stymulacji jajeczkowania.

miesięcznik "Zdrowie"