Zespół hiperstymulacji jajników: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół hiperstymulacji jajników to schorzenie, które może pojawić się u pacjentek przygotowywanych do zabiegu in vitro. Gdy proces stymulacji jajników wymyka się spod kontroli, może dojść do licznych zaburzeń, które zagrażają życiu kobiety. Na czym polega zespół hiperstymulacji jajników? Jakie są jego przyczyny i objawy? Jak przebiega leczenie tego schorzenia?

Spis treści

1. Zespół hiperstymulacji jajników: przyczyny
2. Zespół hiperstymulacji jajników: czynniki ryzyka
3. Zespół hiperstymulacji jajników: objawy
4. Zespół hiperstymulacji jajników: diagnostyka
5. Zespół hiperstymulacji jajników: leczenie

Zespół hiperstymulacji jajników (OHSS - ovarian hyperstimulation syndrome) to powikłanie po leczeniu niepłodności i przygotowaniach do zabiegu in vitro. Jeśli w trakcie którejś z tych terapii doszło do nadmiernej stymulacji jajeczkowania, mogą pojawić się liczne zaburzenia, które zagrażają życiu kobiety.

Zespół hiperstymulacji jajników: przyczyny

Przyczyną zespołu hiperstymulacji jajników jest nadmierne pobudzanie owulacji za pomocą różnych hormonalnych preparatów (m.in. gonadotropin). W trakcie leczenia niepłodności i przygotowań do zabiegu in vitro, pacjentka otrzymuje leki, które mają na celu uzyskanie w jednym cyklu wielu dużych pęcherzyków, z których uwalnia się podczas owulacji komórka jajowa. O zespole hiperstymulacji jajników można mówić, gdy w wyniku terapii produkcja jajeczek jest większa od spodziewanej: pęcherzyków jest bardzo dużo (nawet ok. 20-30, przy czym prawidłowa liczba to 5-10), każdy produkuje hormony, a jajniki powiększają się do nienaturalnych rozmiarów (nawet 12 cm).

Zespół hiperstymulacji jajników: czynniki ryzyka

Ryzyko pojawienia się zespołu hiperstymulacji jajników wzrasta, jeżeli w celu stymulacji stosuje się ludzką gonadotropinę kosmówkową (hCG). Preparat ten prowadzi do zwiększenia produkcji estrogenu. Warto wiedzieć, że prawdopodobieństwo wystąpienia objawów OHSS zmniejsza się w przypadku podawania cytrynianu klomifenu.

Ponadto czynnikami ryzyka są:

• wiek pacjentki (więcej niż 30 lat)
• zaburzenia miesiączkowania
• zespół policystycznych jajników
• powtarzalność zabiegów przygotowujących do in vitro

Zespół hiperstymulacji jajników: objawy

Pierwsze objawy zespołu hiperstymulacji jajników występują zazwyczaj po kilku dniach od pobrani komórek jajowych do zapłodnienia in vitro. W zależności od nasilenia objawów, wyróżnia się postać łagodną, umiarkowaną, ciężką oraz krytyczną, przy czym zdecydowaną większość przypadków OHSS można zakwalifikować do dwóch pierwszych typów.

• postać łagodna: wzdęcia, niewielki ból brzucha (wynikający z powiększenia jajników)
• postać umiarkowana: umiarkowany ból brzucha, nudności i wymioty, wodobrzusze, które jest widoczne na USG
• postać ciężka: wodobrzusze i problemy z oddychaniem (spowodowane nagromadzeniem się dużej ilości płynu wysiękowego w otrzewnej, opłucnej i osierdziu), skąpomocz, zagęszczenie krwi, hipoproteinemia
• postać krytyczna: intensywne wodobrzusze, gromadzeni się dużej ilości płynu wysiękowego w otrzewnej, opłucnej i osierdziu, duże zagęszczenie krwi (hematokryt> 55%), bezmocz, problemy zakrzepowo-zatorowe, zespół ostrej niewydolności oddechowej. Wówczas może dojść do wstrząsu hipowolemicznego (który jest wynikiem zmniejszenia się objętości krwi krążącej) oraz niewydolności nerek, a w konsekwencji do śmierci.

Zespół hiperstymulacji jajników: diagnostyka

W celu rozpoznania choroby wykonuje się badanie ultrasonograficzne oceniające wielkość jajników oraz obecność płynu w jamie otrzewnej. Wykonuje się także badania laboratoryjne oraz RTG klatki piersiowej.

Zespół hiperstymulacji jajników: leczenie

W przypadku łagodnego przebiegu choroby, stosuje się jedynie leczenie zachowawcze, ponieważ stężenie gonadotropiny spada samoistnie po ok. 7 dniach u kobiety niebędącej w ciąży i po 10-20 dniach u ciężarnej.

Postać umiarkowana i ciężka wymaga hospitalizacji.

Monika Majewska