Zapalenie piersi: przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie piersi to zapalenie gruczołu mlekowego brodawki sutkowej i/lub gruczołów sutkowych. Specjaliści wyróżniają połogowe zapalenie sutka, pozapołogowe zapalenie sutka i noworodkowe zapalenie sutków. Jakie są przyczyny i objawy zapalenia piersi? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Połogowe zapalenie piersi: przyczyny, objawy, leczenie
2. Pozapołogowe zapalenie piersi: przyczyny, objawy, leczenie
3. Zapalenie piersi noworodków: przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie piersi (zapalenie sutka) w większości kojarzy się z karmieniem piersią, bo aż 95 procent przypadków tej choroby to połogowe zapalenie sutka (mastitis puerperalis). Pozostałe 5 procent to pozapołogowe zapalenie sutka (mastitis nonpuerperalis), noworodkowe zapalenie sutka (mastitis neonatorum) i ropień Montgomery'ego. Zapalenie piersi może przyjmować postać zapalenia brodawki sutkowej (thelitis) lub/i zapalenia gruczołów sutkowych (mastitis). Pierwsze objawy, wskazujące na zapalenie piersi to bolesność piersi, zaczerwienienie, obrzęk i zwiększone miejscowe ucieplenie skóry. Zapalenie piersi u mężczyzn występuje bardzo rzadko. Jeżeli leczenie jest nieskuteczne, wykonuje się badanie histopatologiczne, aby wykluczyć raka piersi, a w przypadku zapalenia brodawki sutkowej - raka Pageta.

Połogowe zapalenie piersi: przyczyny, objawy, leczenie

Połogowe zapalenie piersi (połogowe zapalenie sutka, mastitis puerperalis) występuje zwykle między 2. a 6. tygodniem po porodzie, choć może się rozwinąć w każdym momencie laktacji. Połogowe zapalenie piersi trwa przeciętnie 3-4 dni, przy czym najtrudniejszy jest dzień drugi. Prawidłowe leczenie sprawia, że gorączka obniża się po około dobie, a ból i obrzmienie znikają w ciągu 48 godzin.

Połogowe zapalenie piersi wywołuje najczęściej gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), ale przyczyną może być również gronkowiec skórny (Staphylococcus epidermidis), paciorkowce β-hemolizujące z grupy A i B, pałeczki okrężnicy czyli E.coli, a także grzyby (drożdżaki). Jednak najpierw musi dojść do sytuacji, która otworzy im drogę i ułatwi kolonizację.

Co więc sprzyja rozwojowi stanu zapalnego? Przede wszystkim zastój pokarmu, niepełne opróżnianie piersi, zmniejszenie częstości karmień, uraz piersi, nadprodukcja pokarmu spowodowana niepotrzebnym odciąganiem, niewłaściwe odżywianie, uszkodzenia brodawek, nieprawidłowa technika karmienia, zmniejszona odporność organizmu, przebyte wcześniej stany zapalne piersi.

Wyróżnia się dwa rodzaje połogowego zapalenia piersi:

• adenitis – gdy po zatkaniu przewodu mlecznego lub w wyniku zastoju pokarmu dochodzi do zakażenia, przy czym jeśli dopuści się do otorbienia procesu zapalnego, powstanie ropień
• cellulitis – przez uszkodzą skórę brodawki dochodzi drogą krwionośną do zakażenia tkanki łącznej gruczołu piersiowego

Pierwsze objawy połogowego zapalenia sutka to najczęściej ból piersi (zlokalizowany w jednym miejscu), zaczerwienienie miejscowe skóry oraz stan podgorączkowy. Dodatkowo obszar objęty zakażeniem jest cieplejszy i wykazuje tkliwość oraz bolesność podczas badania palpacyjnego. Z czasem pojawia się wysoka gorączka, nasila się zaczerwienienie, obrzęk i ból, poza tym pojawiają się dreszcze, bóle kostne, ból głowy oraz przyspieszone bicie serca (tachykardia).

Połogowe zapalenie sutka najczęściej obejmuje zewnętrzny, górny kwadrant piersi, choć może rozszerzyć się na całą pierś.

Zgodnie z wytycznymi WHO, gdy po dwóch dniach empirycznej antybiotykoterapii (podania antybiotyku o szerokim spektrum działania) nie ma poprawy, zapalenie jest nawracające, czy też doszło do niego w szpitalu lub ma wyjątkowo ciężki przebieg, należy przebadać mleko i określić antybiogram.

W początkowym stadium (pierwsza doba od wystąpienia objawów) wystarczy niekiedy prawidłowe, regularne przystawianie dziecka do piersi (lub używanie laktatora, jeśli dziecko ssie zbyt słabo), zimne okłady na pierś, duża ilość płynów i odpoczynek. Jednak jeśli w ciągu 24 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, nie nastąpi znacząca poprawa, należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza.

Jeśli nie chcesz pogorszyć swojego stanu, nie masuj i nie ugniataj piersi, nie stosuj też gorących okładów.

Zwykle szybkie podanie antybiotyku, leków przeciwbólowych wskazanych przez lekarza, regularne przystawianie dziecka do piersi i okłady z zimnej kapusty szybko rozwiązują problem. W leczeniu połogowego zapalenia piersi można stosować leki hamujące wydzielanie prolaktyny, a co za tym idzie hamujące laktację, takie jak bromokryptyna. Jeśli jednak chcesz nadal karmić, po konsultacji z lekarzem i doradcą laktacyjnym możesz z nich zrezygnować.

W trakcie leczenia połogowego zapalenia piersi należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza, by uniknąć nawrotów, które są najczęstszym powikłaniem tej dolegliwości. Nie mniej często może dojść do zmniejszenia ilości pokarmu, dlatego warto skorzystać ze wsparcia doradcy laktacyjnego.Najpoważniejszym powikłaniem połogowego zapalenia piersi jest ropień piersi.

Pozapołogowe zapalenie piersi: przyczyny, objawy, leczenie

Pozapołogowe zapalenie piersi (mastitis nonpuerperalis) nie ma związku z karmieniem piersią i występuje zdecydowanie rzadziej niż połogowe zapalenie sutka. Występowanie tego rodzaju zapalenia piersi jest ściśle skorelowane z wiekiem - specjaliści zaobserwowali dwa szczyty zachorowań - pierwszy obejmuje kobiety do 30. roku życia, drugi - między 50. a 60. rokiem życia.

U kobiet młodszych mamy zwykle do czynienia z okołoprzewodowym zapaleniem sutka, którego najważniejszym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów. Poza tym wśród głównych przyczyn pozapołogowego zapalenia piersi wymieniane są:

• hiperprolaktynemia
• zaburzenia czynności tarczycy
• leki na nadciśnienie
• implanty silikonowe piersi
• piercing sutków
• urazy
• zakażenie gruczołów łojowych i potowych
• choroby bakteryjne takie jak: gruźlica, kiła, promienica

Pod wpływem zaburzeń hormonalnych gruczoły mleczne produkują wydzielinę, która, jeśli nie znajdzie ujścia, łatwo ulega nadkażeniu bakteryjnemu. Implanty silikonowe i piercing powodują przewlekający się stan zapalny, a ich założenie wymaga przerwania ciągłości powłok, co otwiera drogę drobnoustrojom. Zmiany mastopatyczne (mastopatia), a właściwie ich powikłania, to również częsty powód zapalenia pozapołogowego piersi.

Objawy pozapołogowego zapalenia sutków to ból piersi niezwiązany z cyklem miesiączkowym, wciągnięcie brodawki, wyciek z brodawki. Jeśli ropień już zaczął się formować - wyczuwalny ruchomy guz pod skórą, a po jego pęknięciu - przetoka ropna.Podobnie, jak w przypadku połogowego zapalenia sutków, stosuje się antybiotykoterapię (pobiera się posiew i wykonuje antybiogram) i leki przeciwbólowe oraz okłady. Niestety, niepołogowe zapalenie piersi częściej kończy się nawrotami, jak również powstaniem ropnia i przetoki. niekiedy jedynym rozwiązaniem jest wycięcie loży po ropniu.W przypadku pozapołogowego zapalenia piersi i ropnia w jego przebiegu, wszystkie tkanki, które zostaną usunięte w trakcie leczenia, powinny być przebadane histopatologicznie, by wykluczyć podłoże nowotworowe.

Zapalenie piersi noworodków: przyczyny, objawy, leczenie

Wiele noworodków, w kilka dni po urodzeniu, ma powiększone gruczoły sutkowe - to normalny objaw, którego przyczyną są hormony matczyne, a który znika w 2-3 tygodnie po porodzie. Niestety, niekiedy dochodzi do nadkażenia powiększonych gruczołów, co kończy się noworodkowym zapaleniem sutków (mastitis neonatorum). Występuje rzadko, zwykle u noworodków urodzonych o czasie lub prawie o czasie, dwa razy częściej u noworodków płci żeńskiej niż męskiej. U około 50 procent dzieci z noworodkowym zapaleniem sutków stwierdza się ropień sutka.

Agnieszka Paculanka

Natasza Socha-Chyrzyński