Zaburzenia miesiączkowania. Bolesne miesiączki, obfite krwawienia, zatrzymanie okresu - przyczyny i leczenie

Większość kobiet ma regularne miesiączki. Ale zdarza się, że cykl miesiączkowy zaczyna się rozregulowywać – staje się zbyt krótki lub zbyt długi, pojawiają się plamienia między miesiączkami, a krwawienie bywa wyjątkowo obfite albo przeciwnie – bardzo skąpe. Czasem okres zatrzymuje się zupełnie lub towarzyszy mu silny ból, który utrudnia normalne funkcjonowanie. Takie zaburzenia miesiączkowania są stosunkowo częste, ale nie należy ich bagatelizować. Nieprawidłowości w cyklu miesiączkowym mogą mieć wiele przyczyn – od przemęczenia czy stresu, po zaburzenia hormonalne i poważniejsze problemy zdrowotne. Kiedy warto udać się do lekarza? Jakie objawy powinny nas zaniepokoić i co mogą oznaczać?

Spis treści

1. Miesiączkowanie w ciąży i po ciąży 
2. Jak szybko kobieta miesiączkuje naturalnie po ciąży?
3. Zaburzenia miesiączkowanie: za krótkie i za długie cykle, długie miesiączki
4. Bolesne miesiączki
5. Objawy bolesnych miesiączek (dysmenorrhoea)
6. Przyczyny bolesnych miesiączek
7. Leczenie bolesnych miesiączek
8. Przyczyny braku miesiączki
9. Zaburzenia miesiączkowania: za obfite miesiączki
10. Zaburzenia miesiączkowania: podejrzane plamienie między miesiączkami
11. Zaburzenia miesiączkowania: zatrzymanie okresu

Miesiączkowanie w ciąży i po ciąży 

Zaburzenia miesiączkowania, czyli takie dolegliwości jak bolesne miesiączki, obfite krwawienia, plamienia, zatrzymanie okresu to problemy wielu kobiet.

Miesiączkujemy przez wiele lat naszego życia. Po raz pierwszy menstruacja zazwyczaj pojawia się między 11. a 14. rokiem życia. Może jednak wystąpić także w wieku już 9 lat albo dopiero po 16. roku życia. Co istotne, obserwuje się, że sukcesywnie obniża się wiek pierwszej miesiączki - statystycznie pierwsza miesiączka występuje obecnie już przed 12 r.ż. 

Niezależnie od tego, jak wcześnie (lub późno) miałaś pierwszy okres, po 2 latach od wystąpienia tego krwawienia aż do okresu premenopauzalnego miesiączki powinny być regularne. Jedynie okres ciąży powoduje w naturalny sposób zatrzymanie cyklu. Następnie po ciąży organizm potrzebuje czasu, aby miesiączki znów stały się regularne.

Jak szybko kobieta miesiączkuje naturalnie po ciąży?

Zależy to od wielu czynników począwszy m.in. od genetycznych predyspozycji, przez karmienie piersią (które - co ważne! - nie chroni przed zajściem w kolejną ciążę!), po ogólny stan zdrowia po ciąży. 

Niektóre kobiety utrzymują, że miały miesiączkę w ciąży. Jednak nie można mieć prawdziwej miesiączki w ciąży, aczkolwiek można mieć krwawienia, które przypominają miesiączkę, zwłaszcza na początku ciąży.

Dlaczego nie można mieć okresu w ciąży? Miesiączka to złuszczanie się błony śluzowej macicy (endometrium), które następuje, gdy nie doszło do zapłodnienia. W ciąży ta błona się utrzymuje, żeby odżywiać zarodek – więc naturalnie nie dochodzi do jej złuszczenia. Niektóre kobiety doświadczają krwawień w ciąży z różnych powodów, np.:

• krwawienie implantacyjne – lekkie plamienie, gdy zarodek zagnieżdża się w macicy (zwykle ok. 6–12 dni po zapłodnieniu)
• zmiany hormonalne
• podrażnienie szyjki macicy (np. po stosunku)
• ciąża pozamaciczna lub inne powikłania – niezbędna szybka konsultacja z lekarzem

Możesz mieć krwawienie podobne do miesiączki w ciąży, ale nie jest to prawdziwa miesiączka. Każde takie krwawienie warto skonsultować z lekarzem, żeby wykluczyć poważne przyczyny, które mogą potencjalnie zagrażać ciąży. 

Zaburzenia miesiączkowanie: za krótkie i za długie cykle, długie miesiączki

Podczas miesiączki kobieta traci ok. 3–6 łyżeczek krwi (najwięcej w pierwszej połowie okresu). Przeciętna ilość krwi traconej podczas miesiączki to około 30–80 ml na cały cykl. Tę ilość znacznie zwiększają resztki śluzu oraz fragmenty złuszczającej się podczas menstruacji błony śluzowej wyściełającej wnętrze macicy.

To złuszczanie jest stopniowe i dlatego miesiączka trwa kilka dni: zwykle 3–6. Gdy miesiączka przedłuża się ponad 8 dni, powinno cię to skłonić do wizyty u ginekologa.

Długość przeciętnego cyklu wynosi 28 dni (liczy się go od pierwszego dnia miesiączki do pierwszego dnia następnego krwawienia). Jeśli cykl trwa ponad 36 dni lub krócej niż 20 dni, a także wówczas, kiedy miesiączka często opóźnia się o więcej niż 10 dni – powinno to wzbudzić twój niepokój.

Przyczyną tych wahań są zazwyczaj zaburzenia hormonalne (w tym również zła praca tarczycy). Jednak powodem mogą być także np. zmiany chorobowe w obrębie macicy. Powinnaś zatem porozmawiać o tym z lekarzem i jak najszybciej wykonać zalecone przez niego badania.

Bolesne miesiączki

Czasem ostry ból w podbrzuszu dokucza tuż przed albo na samym początku miesiączki. Czasem towarzyszą mu jeszcze bóle głowy, nudności, zaparcia albo biegunka.

Przyczyną tych kłopotów jest pojawienie się w macicy hormonów – prostaglandyn. Są to związki chemiczne, które rozszerzają naczynia krwionośne i oddziałują na mięśnie gładkie jajowodów oraz macicy. I to właśnie wysokie stężenie prostaglandyn odpowiada za silne skurcze w podbrzuszu.

Objawy bolesnych miesiączek (dysmenorrhoea)

• Silny ból w podbrzuszu (często skurczowy)
• Promieniowanie bólu do dolnej części pleców lub ud
• Nudności, wymioty
• Bóle głowy
• Biegunka lub zaparcia
• Ogólne osłabienie
• Złe samopoczucie
• Drażliwość
• Problemy ze snem

Przyczyny bolesnych miesiączek

• Nadmiar prostaglandyn – hormonów wywołujących skurcze macicy
• Początek miesiączkowania (często u nastolatek)
• Endometrioza
• Mięśniaki macicy
• Stany zapalne narządów miednicy mniejszej
• Wady anatomiczne macicy
• Zrosty pooperacyjne
• Zespół policystycznych jajników (PCOS)

Leczenie bolesnych miesiączek

• Leki przeciwbólowe (np. ibuprofen, ketoprofen) – najlepiej przyjąć przed wystąpieniem silnego bólu
• Leki rozkurczowe (np. drotaweryna)
• Antykoncepcja hormonalna – reguluje cykl i zmniejsza produkcję prostaglandyn
• Ciepłe okłady na podbrzusze
• Aktywność fizyczna – delikatny ruch może złagodzić ból
• Techniki relaksacyjne – oddech, medytacja, joga
• Dieta przeciwzapalna – bogata w magnez, kwasy omega-3, witaminę B6
• Konsultacja ginekologiczna – jeśli ból jest silny, przewlekły lub towarzyszą mu inne objawy

Przyczyny braku miesiączki

Zobacz galerię 7 zdjęć

Innym powodem bólu menstruacyjnego może być wąski kanał szyjki macicy (podczas miesiączki napiera na niego wydostająca się wydzielina w postaci dużych skrzepów).

Takie dolegliwości mogą złagodzić środki przeciwbólowe, odpoczynek, ciepły okład na dół brzucha. Lekarz może zaś przepisać np. preparat antyprostaglandynowy.

Niestety, ostre bóle miesiączkowe mogą sygnalizować również poważniejsze nieprawidłowości, np. zaburzenia hormonalne, obecność mięśniaków w macicy, stany zapalne jajników. Wtedy pomóc może już tylko kuracja, którą zaleci ci ginekolog.

Zaburzenia miesiączkowania: za obfite miesiączki

Jeśli zużywasz więcej niż 10 podpasek w ciągu dnia i gdy zauważysz, że kolejne miesiączki są coraz bardziej obfite, nie zwlekaj, tylko zgłoś się do lekarza. Nadmierne krwawienie może bowiem świadczyć np. o mięśniakach macicy, torbielach jajnika albo stanach zapalnych narządu rodnego.

Ponieważ duża utrata krwi grozi rozwojem anemii, lekarz zazwyczaj zleca morfologię krwi i zapisuje preparaty krwiotwórcze – żelazo, witaminę B₁₂. Przy obfitych miesiączkach musisz ograniczyć zażywanie środków przeciwbólowych z kwasem acetylosalicylowym (obniża krzepliwość krwi).

Unikaj także nadmiernego wysiłku, picia mocnej kawy, coli i alkoholu. Nie wolno ci również ogrzewać podbrzusza (np. termoforem, by złagodzić ból), bo ciepło rozszerza naczynia krwionośne i możesz nasilić krwawienie.

Jeśli kobieta traci więcej niż 80 ml krwi w czasie jednego okresu (czyli musi zmieniać podpaskę czy tampon co 1–2 godziny przez kilka dni), może to świadczyć o menorrhagii, czyli nadmiernym krwawieniu miesiączkowym. To warto skonsultować z ginekologiem – może być objawem np. mięśniaków macicy, endometriozy, zaburzeń hormonalnych lub problemów z krzepliwością.

Nie da się dokładnie policzyć mililitrów „na oko”, ale są specjalne kubeczki menstruacyjne z podziałką, które pozwalają mniej więcej ocenić ilość utraconej krwi.

Zaburzenia miesiączkowania: podejrzane plamienie między miesiączkami

Jeżeli skąpe plamienie występuje mniej więcej w połowie cyklu, najczęściej jest to oznaka jajeczkowania. Właśnie w tym momencie cyklu następuje spadek poziomu estrogenów – błona śluzowa macicy lekko się złuszcza i może pojawić się plamienie.

Czasem się zdarza, że towarzyszy mu ból zwany owulacyjnym. Krwawienia między miesiączkami mogą być wywoływane także przez spiralę domaciczną lub tabletki antykoncepcyjne, które składają się z samych progestagenów (tzw. minipigułki).

W takim przypadku powinnaś razem z ginekologiem zastanowić się nad zmianą środka antykoncepcyjnego. Jeśli takie krwawienia między miesiączkami są przy tym dość obfite, nie wolno ci odwlekać wizyty u ginekologa.

Mogą bowiem zwiastować one groźne choroby: od zaburzeń hormonalnych, endometriozy, zapalenia jajników, po mięśniaki i polipy, nowotwory jajników lub szyjki macicy.

Zaburzenia miesiączkowania: zatrzymanie okresu

Wcale nie musi być związane z ciążą. Przyczyną mogą być np. silne przeżycia psychiczne, intensywna kuracja odchudzająca, radykalna zmiana klimatu, odstawienie pigułek antykoncepcyjnych, a nawet długotrwały wysiłek fizyczny.

Jeśli podejrzewasz, że jesteś w ciąży, możesz w domu zrobić prosty test ciążowy (próbkę moczu nanosi się na tester). Gdy wypadnie ujemnie, a okres nie pojawia się przez ok. 2 tygodnie, zgłoś się do ginekologa – ustali przyczynę dolegliwości i zaordynuje kurację.

Odrębną przyczyną zatrzymania menstruacji jest menopauza. Poprzedza ją kilkuletni okres, w którym stopniowo maleje ilość wydzielanych estrogenów. Oznaką tego są coraz mniej regularne cykle. Warto wtedy porozmawiać z ginekologiem o terapii, która pomoże złagodzić dolegliwości okresu przekwitania.

Katarzyna Głuszak

Joanna Gniadek

Konsultacja: dr n. med. Jacek Tulimowski