Wodniak jajowodu: przyczyny, objawy, leczenie

Wodniak jajowodu to stosunkowo częste powikłanie stanów zapalnych w obrębie miednicy mniejszej. Zgodnie z definicją wodniak jajowodu jest poszerzeniem światła związanym z utrudnionym odpływem płynu z jego wnętrza. Przebieg procesu chorobowego bywa bezobjawowy, ale zdarza się, że wiąże się silnymi dolegliwościami bólowymi w obrębie miednicy. W ramach leczenia wykorzystuje się laparoskopię.

Spis treści

1. Przyczyny wodniaka jajowodu
2. Objawy wodniaka jajowodu
3. Rozpoznanie wodniaka jajowodu
4. Leczenie wodniaka jajowodu

Wodniak jajowodu, w mianownictwie łacińskim określany jako hydrosalpinx to częsta konsekwencja stanów zapalnych rozwijających się w obrębie narządów miednicy mniejszej. Nazwa opisywanej patologii wiąże się z zablokowanym odpływem z jajowodu płynnej treści, co powoduje jej nagromadzenie i jednocześnie obrzęk tej struktury. Warto podkreślić, że termin wodniak jajowodu używany jest tylko i wyłącznie w odniesieniu do zablokowanego odpływu treści płynnej, surowiczej. Jeżeli pojawia się treść ropna mówimy wówczas o ropniaku jajowodu, a gdy jest to krew – analogicznie o krwiaku. Obturacja jajowodu wyłącza jego podstawowe funkcje, czyli odprowadzanie zgromadzonej treści surowiczej. Niestety bywa to powodem problemów z płodnością.

Przyczyny wodniaka jajowodu

Główną przyczyną powstania wodniaka jajowodu jest rozwijający się proces zapalny w obrębie miednicy mniejszej, np. zapalenie przydatków. W niektórych sytuacjach źródłem procesu chorobowego są ogniska endometriozy.

Biorąc pod uwagę lokalizację źródła zakażenia wyróżnia się drogę zstępującą lub wstępującą wnikania patogenów chorobotwórczych. W pierwszym przypadku jest to proces zejściowy ze stanów zapalnych narządów jamy brzusznej, np. wyrostek robaczkowy. Dużo częściej transmisja bakterii odbywa się poprzez drogę wstępującą – wnikają one bezpośrednio przez pochwę, a następnie kolonizują jamę macicy, a w skrajnych sytuacjach obustronnie przydatki. Przekrój przez identyfikowane patogeny jest duży, ale zdecydowanie najczęściej jest to dwoinka rzeżączki czy chlamydia.

Objawy wodniaka jajowodu

Odczuwane dolegliwości u pacjentek cierpiących na wodniaka jajowodu mogą być różne i jest to kwestia indywidualna, często związana z progiem bólu. Na liście najczęściej wymienianych symptomów znajdują się:

• przebieg bezobjawowy, co zdecydowanie opóźnia wdrożenie postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. Wodniak jajowodu w takim przypadku wyrywany jest zupełnie przypadkowo, przy okazji rutynowego badania ultrasonograficznego, często wykonywanego z innego powodu.
• dolegliwości bólowe podbrzusza, często wyraźnie nasilone i utrudniające codzienne funkcjonowanie
• ostry stan zapalny będący konsekwencją nadkażenia bakteryjnego płynu zgromadzonego w poszerzonym jajowodzie, którego przejawem są: gorączka, silny ból brzucha, nudności i wymioty.

Konsekwencją wodniaka jajowodu może być niepłodność, zwłaszcza jeżeli procesem chorobowym objęte są oba jajowody. Zadaniem jajowodu w fizjologicznych warunkach jest transport zapłodnionej komórki jajowej do jamy macicy, gdzie ma miejsce implantacja zarodka. Stan zapalny tego narządu prowadzi przede wszystkim do destrukcji nabłonka wyścielającego wnętrze jajowodu, co uniemożliwia pełnienie jego funkcji. Szansą dla ewentualnej ciąży jest destrukcja tylko jednostronna, przy prawidłowo działającym jajowodzie po drugiej stronie. W przeciwnym razie konieczne będzie zapłodnienie iVF.

Rozpoznanie wodniaka jajowodu

Rozpoznanie wodniaka jajowodu opiera się przede wszystkim na wyniku badania ultrasonograficznego z wykorzystaniem głowicy przezpochwowej. Na ekranie aparatu USG uwidoczniony zostaje wówczas odcinkowo poszerzony jajowód, wyglądem przypominający "kiełbaskę", a hypoechogeiczne wnętrze sugeruje obecność płynnej treści. W niektórych sytuacjach, aby potwierdzić wstępne przypuszczenia ginekolog zaleca wykonanie badania HSG – histerosalpingografii. Do jamy macicy wprowadzony zostaje kontrast – środek cieniujący. Jednocześnie wykonywana jest seria zdjęć RTG, podczas których obserwuje się utrudniony przepływ substancji płynnej do jajowodów.

Ostatecznym narzędziem diagnostycznym jest laparoskopia. Badanie przeprowadza się w warunkach bloku operacyjnego, wprowadzając do wnętrza jamy brzusznej aparat optyczny oraz narzędzia służące do weryfikacji drożności jajowodów. Podobnie jak w HSG wprowadzany jest kontrast, a w sytuacji wodniaka jajowodu, czyli braku jego drożności na ekranie monitora nie uwidoczniony zostaje wypływ barwnika.

Leczenie wodniaka jajowodu

Leczenie wodniaka jajowodu podejmowane jest przede wszystkim w przypadku leczenia niepłodności. W wielu przypadkach konieczna jest operacja laparoskopowa udrażniająca zablokowany jajowód. Często przy tej okazji uwalniane są zrosty pozapalne w okolicy jajowodu. Dzięki temu zostaje odblokowany odpływ płynnej treści z wnętrza narządu. W przypadku znacznego poszerzenia całkowita ewakuacja patologicznie zgromadzonego płynu bywa niemożliwa, wówczas jedynym rozwiązaniem jest usunięcie chorobowo zmienionego odcinka jajowodu, co czasem przekreśla szansę na ciążę.

Niestety nawet skrupulatnie wykonany zabieg nie gwarantuje braku nawrotów, a z kolei w przypadku plastyki jajowodów pacjentka nie otrzymuje 100% pewności powrotu jego funkcji. Uszkodzony nabłonek nie jest w stanie skutecznie przetransportować zapłodnionej komórki jajowej.