Szyjka macicy: budowa, funkcje, choroby

Możesz wcale nie wiedzieć, że masz jakiś problem z szyjką macicy, bo jej schorzenia nie zawsze dają objawy. Dlatego pamiętaj o regularnej kontroli u ginekologa. Najczęstsze choroby szyjki macicy to: nadżerka, stan zapalny, torbiele i rak szyjki macicy. Na czym polega i jak przebiega badanie szyjki macicy?

Spis treści:

1. Szyjka macicy - budowa
2. Szyjka macicy - rodzaje nabłonków
3. Szyjka macicy - funkcje
4. Szyjka macicy - choroby
• Szyjka macicy - nadżerka szyjki macicy
• Szyjka macicy - stan zapalny szyjki macicy
• Szyjka macicy - torbiele szyjki macicy (gruczoły Nabotha)
• Szyjka macicy - rak szyjki macicy

Szyjka macicy stanowi dolny odcinek narządu płciowego żeńskiego. Jej codziennym zadaniem jest ochrona macicy przed zakażeniami zewnętrznymi. Od święta pełni istotną rolę w trakcie ciąży - podtrzymuje ciężarną macicę oraz w mechanizmie porodu - gdzie jej rozwarcie ułatwia dziecku przyjście na świat.

Szyjka macicy - budowa

Szyjka macicy składa się z części pochwowej i części brzusznej. Zbudowana jest z tkanki łącznej i mięśniowej, jej część pochwowa pokryta jest wielowarstwowym nabłonkiem płaskim, natomiast wnętrze kanału szyjki macicy wyścieła nabłonek jednowarstwowy gruczołowy.

Szyjka macicy jest wąską dolną częścią macicy, która wpukla się do sklepienia pochwy. Jest zbudowana z tkanki łącznej i mięśniowej, wyścielona błoną śluzową i ma około 3 cm długości oraz średnicą około 2,5 cm. U dorosłej kobiety jest wygięta w kierunku dolno-tylnym. U nieródki ma kształt beczułkowaty, zmienia kształt w ciąży i po menopauzie.

Przez szyjkę przechodzi kanał szyjki, który od góry łączy się z trzonem macicy (w miejscu zwanym cieśnią), a w dolnej części uchodzi do pochwy w miejscu zwanym ujściem zewnętrznym. Kształt ujścia zewnętrznego jest różny w zależności od faz życia kobiety. U nieródki jest to mały okrągły otwór. Po porodzie, przybiera kształt szczeliny. Po menopauzie może ulec zmniejszeniu prawie do rozmiarów główki od szpilki. Zmienia się również w trakcie cyklu.

Szyjka macicy - rodzaje nabłonków

Endocervix zawiera kanał szyjki na odcinku od ujścia wewnętrznego (cieśń) do ectocervix. Jest on wyścielony przez pofałdowany, jednowarstwowy, śluzotwórczy nabłonek gruczołowy (walcowaty), który wnika do podścieliska, tworząc gruczoły.

Ectocervix zajmuje odcinek od miejsca połączenia nabłonków (gruczołowego i wielowarstwowego płaskiego) do sklepienia pochwy. Jest on wyścielony hormonowrażliwym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym.

Na najbardziej zewnętrznej jej części w pochwie znajduje się granica między dwoma typami nabłonków: gruczołowym, wyścielającym jamę macicy i kanał szyjki oraz płaskim, pokrywającym część pochwową szyjki i pochwę.

Miejsce połączenia nabłonków (wielowarstwowego płaskiego i gruczołowego) przemieszcza się w czasie życia kobiety w następstwie metaplazji nabłonka gruczołowego. Przed pokwitaniem miejscem tym jest zwykle ujście zewnętrzne, po porodzie może się znajdować w ectocervix, po menopauzie jest ono na ogół w obrębie kanału szyjki.

Miejsce połączenia tych dwóch typów nabłonków zwane jest strefą transformacji. W strefie transformacji znajdują się zmiany metaplastyczne. Jest to bardzo ważne miejsce, ponieważ komórki strefy transformacji są bardzo podatne na działanie czynników onkogennych i większość nowotworów szyjki macicy powstaje właśnie w tym miejscu.

Szyjka macicy - funkcje

Szyjka macicy odgrywa kluczową rolę w ochronie macicy, jajowodów oraz jajników przed zakażeniem wstępującym (przez pochwę). W jej kanale znajduje się gęsty śluz, który stanowi barierę dla flory bakteryjnej.

Zdrowa szyjka jest potrzebna do zajścia w ciążę, donoszenia jej i porodu. Jest kanałem dla plemników, który umożliwia im drogę z pochwy do macicy, w czasie ciąży działa jak zwieracz zamykający jamę macicy, natomiast przy porodzie, wygładzając się, sprzyja wydostawaniu się płodu na zewnątrz.

Zanim jednak dojdzie do zapłodnienia i rozwoju dziecka, szyjka macicy pod wpływem hormonów podlega zmianom w cyklu miesiączkowym. W fazie niepłodnej jest twarda, sucha i zamknięta. W miarę zbliżania się owulacji ujście szyjki otwiera się, odcinek pochwowy staje się bardziej miękki i unosi się. W tym czasie gruczoły znajdujące się w szyjce wytwarzają śluz płodny (rozciągliwy, śliski), który odżywia plemniki i ułatwia im drogę do macicy.

Po jajeczkowaniu szyjka wraca do stanu sprzed owulacji. Obserwacje położenia szyjki macicy oraz śluzu szyjkowego pozwalają określić płodne i niepłodne fazy cyklu miesiączkowego i są wykorzystywane w naturalnych metodach planowania rodziny.

Szyjka macicy - choroby

Najczęstsze choroby szyjki macicy to nadżerka, stan zapalny, torbiele i rak szyjki macicy. Sprawdź, co powinnaś wiedzieć o każdej z tych chorób.

Szyjka macicy - nadżerka szyjki macicy

Tą nazwą - nadżerka - często błędnie określa się wszelkie zaczerwienienia na części pochwowej szyjki macicy (fachowo nazywane erytroplakią). Ale pojęcie nadżerka prawdziwa zarezerwowane jest tylko dla ubytków nabłonka szyjki macicy.

Natomiast większość "na oko" rozpoznawanych nadżerek to ektopia, przemieszczenie się nabłonka walcowatego z kanału szyjki na tarczę części pochwowej. Nadżerki prawdziwe najczęściej występują u aktywnych seksualnie kobiet w wieku 25-35 lat. Mogą być następstwem zapalenia szyjki macicy lub zapalenia pochwy, urazu mechanicznego (np. w czasie porodu, poronienia).

Objawy nadżerki szyjki macicy: Zwykle nie występują. Niekiedy przed miesiączką pojawiają się białe, żółte lub zielonkawe upławy o przykrym zapachu. Mogą wystąpić plamienia między miesiączkami lub po stosunku, bóle w dole brzucha.

Badania nadżerki szyjki macicy: Zmianę można wykryć podczas badania ginekologicznego. Aby postawić prawidłową diagnozę, konieczne jest wykonanie cytologii (wymaz) lub kolposkopii (badanie mikroskopowe).

Leczenie nadżerki szyjki macicy: Stosuje się leczenie farmakologiczne, a jeśli nie przyniesie ono poprawy, zmianę smaruje się specjalnym preparatem, wypala prądem, zamraża ciekłym azotem lub usuwa falami świetlnymi. W wyjątkowych sytuacjach wykonuje się zabiegi bardziej inwazyjne, jak wycięcie fragmentu szyjki macicy (konizacja).

Warto wiedzieć: Nadżerka prawdziwa może być objawem stanów przedrakowych i rakowych szyjki.

Szyjka macicy - stan zapalny szyjki macicy

Stan zapalny szyjki macicy rozwija się na skutek zakażenia pierwotniakami (np. rzęsistkiem pochwowym), bakteriami (np. Chlamydią, dwoinkami rzeżączki), wirusami lub grzybami. Infekcji sprzyjają mechaniczne uszkodzenia szyjki macicy, a także częsta zmiana partnerów seksualnych.

Objawy stanu zapalnego szyjki macicy: Zapalenie może przebiegać bezobjawowo, częściej jednak występują upławy, czasem krwawienia między miesiączkami.

Badania stanu zapalnego szyjki macicy: Wykonuje się badanie ginekologiczne oraz pobiera wydzielinę z szyjki macicy na posiew, by zidentyfikować drobnoustroje, które wywołały stan zapalny.

Terapia stan zapalny szyjki macicy: Stosuje się dopochwowe leki przeciwzapalne, antybiotyki (miejscowo lub ogólnie), niekiedy preparaty hormonalne.

Warto wiedzieć: Nieleczone zapalenie może rozprzestrzenić się na dalsze odcinki dróg rodnych.

Szyjka macicy - torbiele szyjki macicy (gruczoły Nabotha)

Torbiele szyjki macicy (torbiele Nabotha) to niewielkie pojedyncze lub mnogie pęcherzyki wypełnione treścią śluzową albo śluzowo-ropną (gdy towarzyszy im stan zapalny). Powstają wskutek zamknięcia ujścia gruczołów śluzowych szyjki macicy przez narastający nabłonek, najczęściej w trakcie gojenia się nadżerki. Występują u kobiet w wieku rozrodczym, szczególnie u tych, które już rodziły.

Objawy torbieli szyjki macicy: nie występują żadne dolegliwości.

Badania torbieli szyjki macicy: Wykonuje się badanie ginekologiczne i cytologię.

Terapia torbieli szyjki macicy: Jeśli lekarz zdecyduje o konieczności usunięcia torbieli, zmianę nakłuwa się, usuwa jej zawartość, a opróżniony gruczoł przymraża się ciekłym azotem lub wypala za pomocą lasera albo prądu.

Warto wiedzieć: Nieleczone gruczoły Nabotha na ogół znikają po pewnym czasie, ale mają tendencję do nawrotów.

Szyjka macicy - rak szyjki macicy

Rak szyjki macicy zajmuje pierwsze miejsce pod względem częstości występowania wśród nowotworów narządu rodnego. Raka szyjki macicy wykrywa się najczęściej u kobiet w wieku 40-55 lat, ale zachorowalność wzrasta już od 25 roku życia.

Za powstawanie nowotworu odpowiedzialne są niektóre typy wirusa brodawczaka ludzkiego - Human Papillomavirus (HPV), przenoszone drogą płciową.

Objawy raka szyjki macicy: Zmiany przedrakowe lub wczesny rak nie powodują dolegliwości. W miarę rozwoju choroby mogą pojawić się nietypowe krwawienia (między miesiączkami, po stosunku, po menopauzie), obfite upławy, ból w podbrzuszu podczas stosunku lub przy oddawaniu moczu, obrzęki nóg. Miesiączki trwają dłużej i są bardziej obfite.

Badania raka szyjki macicy: Wykonuje się cytologię i kolposkopię, a następnie pobiera materiał do badania histopatologicznego.

Terapia raka szyjki macicy: Leczenie uzależnione jest od stadium choroby. Zmiany przedrakowe leczy się farmakologicznie. Jeśli jest to rak przedinwazyjny, stosuje się chirurgię laserową, kriochirurgię lub chirurgiczną konizację. W stadium inwazyjnym trzeba usunąć macicę (histerektomia), leczeniem uzupełniającym jest radioterapia. W przypadku przerzutów do innych narządów stosuje się chemioterapię.

Warto wiedzieć: Co roku ponad 3,5 tys. Polek dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy, a codziennie umiera 5 kobiet. Ale nowotworowi można skutecznie zapobiegać przez właściwą profilaktykę i wczesną diagnostykę. Cennym badaniem jest cytologia (pierwszy raz należy ją wykonać po rozpoczęciu współżycia, potem regularnie co rok). Bronią przeciw wirusowi HPV są też szczepionki (można je podawać od 12. roku życia).

miesięcznik "Zdrowie"