PCOS zaburza metabolizm

Zespół policystycznych jajników uprzykrza życie wielu kobietom, ale także zagraża ich zdrowiu, powodując groźne zaburzenia metaboliczne.

Spis treści

1. PCOS a otyłość brzuszna
2. PCOS a insulinooporość i hiperinsulinemia
3. PCOS a zaburzenia lipidowe
4. PCOS a nadciśnienie tętnicze
5. PCOS a zespół metaboliczny
6. Mikrobiota jelitowa a zespół metaboliczny

U kobiet z PCOS upośledzenie tolerancji glukozy i zespół metaboliczny występują prawie dwukrotnie częściej, a cukrzyca typu 2 nawet pięciokrotnie częściej niż u kobiet bez tego schorzenia. PCOS predysponuje także do zaburzeń lipidowych oraz nadciśnienia tętniczego. Są to poważne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, które stanowią najczęstszą przyczynę zgonów w Polsce.

PCOS a otyłość brzuszna

Przyczyną PCOS jest nadmiar androgenów, który sprzyja odkładaniu tkanki tłuszczowej, szczególnie wokół brzucha, powodując tzw. otyłość brzuszną. Problem w tym, że tkanka tłuszczowa odkłada się nie tylko pod skórą, ale także wokół narządów, a to pociąga za sobą ryzyko poważnych komplikacji zdrowotnych. Dzieje się tak dlatego, że komórki tłuszczowe produkują szereg substancji, które mają negatywny wpływ na zdrowie. To substancje o działaniu prozapalnym m.in. cytokiny i adipokiny oraz hormony zaburzające równowagę hormonalną organizmu.

PCOS a insulinooporość i hiperinsulinemia

Substancje prozapalne uszkadzają m.in. receptory insulinowe znajdujące się w tkance tłuszczowej, w mięśniach szkieletowych i wątrobie. Uszkodzenie receptora insulinowego powoduje, że insulina nie może wprowadzać glukozy do wnętrza komórki, gdzie powinna być ona metabolizowana. Konsekwencją insulinooporności jest hiperinsulinemia, czyli wydzielanie przez trzustkę zwiększonych ilości insuliny. W ten sposób organizm próbuje skompensować problem z metabolizmem glukozy i „wtłoczyć” glukozę do komórki. Niestety zwiększone wydzielanie insuliny napędza apetyt. Chora je więcej, ma coraz więcej tkanki tłuszczowej i coraz wyższe stężenie insuliny. Wysokie stężenie insuliny pobudza również produkcję androgenów, co pogłębia problemy hormonalne charakterystyczne dla PCOS. Powstaje błędne koło, które trudno przerwać.

Trzustka tylko przez pewien czas jest w stanie produkować zwiększone ilości insuliny aby ratować organizm przed hiperglikemią (nadmiernym stężeniem glukozy we krwi będącym następstwem jej upośledzonego metabolizmu). W pewnym momencie nawet zwiększona produkcja insuliny nie jest w stanie powstrzymać hiperglikemii. Wówczas jedynym sposobem na obniżenie glikemii (hiperglikemia jest groźna dla zdrowia) jest regularne wstrzykiwanie insuliny. W ten sposób pogłębiająca się insulinooporność prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2.

PCOS a zaburzenia lipidowe

PCOS wiąże się z podwyższonym ryzykiem hiperlipidemii, czyli podwyższonego stężenia cholesteroli i triglicerydów w surowicy krwi. Ma to związek z insulinoopornością. Komórki tkanki tłuszczowej, które przestają przyjmować glukozę (z powodu uszkodzenia receptora insulinowego) ulegają lipolizie i uwalniają do krwi wolne kwasy tłuszczowe. Nie jest to obojętne dla zdrowia! Wolne kwasy tłuszczowe wraz z krwią docierają do wątroby i powodują jej stłuszczenie. Także hepatocyty (komórki wątroby), które już nie są w stanie pomieścić większej ilości tłuszczów, zaczynają uwalniać lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości (VLDL), które zamieniają się w triglicerydy. Ich wysoki poziom nasila zmiany miażdżycowe i prowadzi do choroby wieńcowej.

PCOS a nadciśnienie tętnicze

Zwiększone ryzyko nadciśnienia u kobiet cierpiących na PCOS jest związane przede wszystkim z ogólnoustrojowym stanem zapalnym, którego źródłem jest nadmiar tkanki tłuszczowej. Podwyższone parametry zapalne mogą być także skutkiem dyzbiozy, czyli zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej. Zarówno komórki tłuszczowe, jak i patogenne bakterie jelitowe produkują cytokiny prozapalne, które przedostają się do krwioobiegu.

Zarówno krążące we krwi cytokiny, jak i nadmiar glukozy przyczyniają się do uszkodzenie śródbłonka naczyń, a to z kolei prowadzi do nadciśnienia. Dodatkowo insulinooporność zwiększa aktywność współczulnego układu nerwowego, co również przekłada się na wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

PCOS a zespół metaboliczny

Nie u każdej kobiety cierpiącej na PCOS muszą wystąpić wszystkie opisane wyżej zaburzenia metaboliczne. Ich konfiguracja i nasilenie mogą być różne. Jednak obecność co najmniej trzech z poniższej listy świadczy o tzw. zespole metabolicznym:

• otyłość brzuszna (obwód talii przekraczający 80 cm u kobiet);
• nadciśnienie tętnicze (powyzej130/85 mm Hg);
• stężenie glukozy na czczo powyżej 100 mg/dl;
• triglicerydy powyżej 150 mg/dl;
• stężenie cholesterolu HDL poniżej 50 mg/dl u kobiet.

Zdiagnozowanie zespołu metabolicznego wiąże się ze wzrostem ryzyka miażdżycy, cukrzycy typu 2 oraz powikłań sercowo-naczyniowych.

Mikrobiota jelitowa a zespół metaboliczny

W ostatnich latach coraz częściej mówi się o roli mikrobioty jelitowej w rozwoju zaburzeń metabolicznych. Badania potwierdzają, że ludzie otyli mają inny skład mikrobioty bakteryjnej niż szczupli – uboższy, jeśli chodzi o liczbę gatunków, z przewagą bakterii Firmicutes i Mollicutes, które wywierają niekorzystny wpływ na metabolizm. Warto zdać sobie sprawę z tego, że dysbioza jelitowa może nie tylko napędzać stan zapalny, ale także sprzyjać tyciu. Okazuje się, że niektóre bakterie jelitowe zwiększają zdolność rozkładania zalegających w przewodzie pokarmowym resztek polisacharydowych, które w normalnych warunkach są usuwane wraz z kałem. Dzięki temu organizm może pozyskiwać w ciągu doby 80-200 dodatkowych kcal. W skali roku to może oznaczać kilka dodatkowych kilogramów.

Na szczęście niekorzystne zmiany w mikrobiocie można korygować poprzez stosowanie probiotyków i dietę bogatą w błonnik. Wiele badań naukowych podkreśla, że dla kobiet z PCOS korzystne są bakterie z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus (np. obecne w preparacie Sanprobi Super Formuła). Ich działanie polega m.in. na:

• wspomaganiu utraty wagi,
• obniżeniu parametrów insulinooporności,
• obniżeniu stężenia triglicerydów,
• poprawie parametrów homeostazy glukozy,
• poprawie wskaźników hormonalnych,
• zmniejszeniu stanu zapalnego.

Dlatego w leczeniu zaburzeń metabolicznych, oprócz przyjmowania zaleconych przez lekarza leków, stosowania zbilansowanej diety i zwiększenia aktywności fizycznej, warto wykorzystać także potencjał probiotykoterapii.