O czym świadczą zaburzenia miesiączkowania? Groźne przyczyny możliwe w każdym wieku

To, że miesiączka traci swój rytm, nie musi zaraz oznaczać zaburzeń miesiączkowych. Nie jesteśmy szwajcarskimi zegarkami i na to, jak przebiega menstruacja, wpływa wiele czynników, w tym wiek kobiety. Jeśli jednak miesiączki wydają ci się za skąpe lub zbyt obfite, są bolesne, nieregularne, bardzo krótkie lub długie, porozmawiaj z ginekologiem.

Spis treści

1. Prawidłowe cykle miesiączkowe - jaka jest norma
2. Zaburzenia miesiączkowania u nastolatki
3. Zaburzenia miesiączkowania u kobiet 20-40-letnich
4. Zaburzenia miesiączkowania a menopauza

Najważniejsze - nie panikuj i pamiętaj, że w każdym wieku zmiany związane z menstruacją, jakieś nieprawidłowości, najlepiej wyjaśnić z lekarzem.

Zaburzenia miesiączkowania mogą oznaczać problemy zdrowotne, ale wcale nie muszą. Wizyta u lekarza powinna pomóc ci lepiej zrozumieć swoje ciało, odróżniać drobne odchylenia od normy i zmiany związane z fizjologią, hormonami, stylem życia od stanów faktycznie niepokojących. Nie ma więc wizyt niepotrzebnych.

Zaburzenia miesiączkowania najczęściej występują u bardzo młodych kobiet oraz tych zbliżających się do menopauzy, ale zdarzają się w każdym wieku. Ich powodem mogą być wady rozwojowe, choroby narządu rodnego, schorzenia ogólnoustrojowe. Chociaż najczęściej za nieprawidłowościami cyklu i miesiączki nie kryje się nic poważnego, lepiej pozbyć się wątpliwości lub po prostu rozwiązać problem nim stanie się groźniejszym, bardziej zaawansowanym.

Prawidłowe cykle miesiączkowe - jaka jest norma

Cykl 28-dniowy nieprzypadkowo nazywany jest "książkowym", bo w rzeczywistości wcale nie musi tyle trwać. Prawidłowe cykle miesiączkowe (liczone od pierwszego dnia okresu) trwają 26–32 dni, a odstępy pomiędzy nimi są stałe.

Różnice w długości poszczególnych cykli nieprzekraczające 4 dni wciąż mieszczą się w granicach normy. Bywa zresztą, że sięga tygodnia, a nawet cykl okazuje się pustym, bezowulacyjnym i nie ma wtedy miesiączki wcale. To wciąż nie musi oznaczać choroby, lekarz może nie znaleźć konkretnej przyczyny takiej sytuacji. Istotne jednak, żeby ewentualne problemy zdrowotne wykluczył.

Miesiączki zbyt obfite?

Według definicji miesiączka nie powinna trwać dłużej niż siedem dni, a objętość utraconej krwi nie przekraczać 80 ml. W praktyce trudno to zweryfikować, nawet z pomocą kubeczka menstruacyjnego. Prof. Marzena Dębska ma jednak zestaw pytań dodatkowych, które przybliżają do odpowiedzi, czy twoja miesiączka nie wiąże się z nadmierną utratą krwi:

• Czy zużywasz na godzinę więcej niż jeden tampon lub podpaskę o normalnej chłonności?
• Czy krew przesiąka na bieliznę?
• Czy po nocy zdarza się plama na pościeli?
• Czy zdarzają się skrzepy krwi w wydzielinie miesiączkowej?

Jeśli odpowiedzi są twierdzące, masz obfite miesiączki. Objawem obiektywnym jest też niewątpliwie anemia.

Na początku miesiączki możesz odczuwać niewielkie skurcze powodujące pewien dyskomfort i to jest naturalne. Pamiętaj jednak, że żadne "skręcanie się z bólu" nie jest fizjologią. Nie musisz cierpieć przez kobiecość i są skuteczne sposoby, żeby temu zaradzić.

Co z miesiączkami zbyt skąpymi? 

Jeśli stosujesz antykoncepcję hormonalną (np. pigułki antykoncepcyjne, wkładka wewnątrzmaciczna z hormonami), twoje krwawienia są bardziej skąpe, niż "normalnie", gdyż nie dochodzi do jajeczkowania, zatem nie masz "prawdziwej" miesiączki. Organizm nie przygotowuje się w pełni do ciąży, a potem nie ma potrzeby złuszczenia sporej ilości nabłonka macicy, by rozpocząć kolejny cykl. Zdarza się, że takie niby miesiączki w ogóle zanikają. By jednak upewnić się, że tak jest w twoim przypadku, skonsultuj się z ginekologiem.

Każde opóźnienie krwawienia (niezależnie od tego czy stosujesz antykoncepcję, czy nie) o 8 i więcej dni, a także plamienia, które trudno nazwać krwawieniem, wymagają wyjaśnienia u lekarza.

Zaburzenia miesiączkowania u nastolatki

Pewne nieprawidłowości związane z miesiączkami traktowane są jako fizjologia do dwóch lat od pierwszej menstruacji. Nie w pełni dojrzały układ hormonalny (podwzgórze, przysadka i jajniki) sprawia, że pierwsze cykle są nieregularne i często bezowulacyjne.

Bywa, że organizm nastolatki potrzebuje więcej czasu, by złapać swój rytm. Nie oznacza to jednak, że warto zwlekać z konsultacją ginekologiczną. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje, by pierwsza rutynowa wizyta w poradni ginekologicznej dla dzieci i młodzieży odbyła się w przedziale wiekowym 12-15 lat, po pierwszej miesiączce.

Co zrobi ginekolog?

Taka wizyta ma być nie tylko okazją do oceny przebiegu cyklu miesiączkowego, ale przede wszystkim edukacji na temat żeńskiego układu rozrodczego, seksualności i antykoncepcji. Pacjentka ma oswoić się z gabinetem, porozmawiać z kimś życzliwym i troszczącym się o jej zdrowie reprodukcyjne.

Niestety, takich specjalistycznych poradni nie ma w Polsce zbyt wielu i raczej nastolatki nie trafiają tam profilaktycznie, a przy poważnych, zauważalnych problemach rozwojowych, schorzeniach, kierowane przez innych specjalistów, a także po traumatycznych doświadczeniach.

Prof. Marzena Dębska przekonuje, że niewątpliwie dziecko przed 15. urodzinami powinno trafić do poradni specjalistycznej, ale rutynowa wizyta 15-16-latki w zwykłym gabinecie z pewnością może już być udanym i dobrze wspominanym doświadczeniem. Ginekologa może polecić mama, siostra, przyjaciółka. Ważne, żeby nastolatka była pozytywnie nastawiona do tej wizyty, a lekarz uprzedzony, że to pierwszy raz jego pacjentki.

Nieregularne, skąpe krwawienia u nastolatki mogą być fizjologią, ale też objawem choroby tarczycy lub podwzgórza, zespołu policystycznych jajników, wad rozwojowych narządu rodnego (np. niedorozwoju jajników, macicy), skutkiem stosowania niektórych leków. To trzeba wyjaśnić, a czasem po prostu działać.

Brak miesiączki u nastolatki w wieku, gdy miesiączkowała już jej mama, może być naturalny, ale też sygnalizować zaburzenia odżywiania, niestety dość częste u nastolatek.

Menstruacje zbyt długie, obfite i bolesne to koszmar wielu młodych dziewczyn. Najczęściej udaje się nad nimi zapanować za pomocą doustnych leków hormonalnych. Zazwyczaj wystarczają doustne leki hormonalne, by ulżyć młodej kobiecie i uchronić ją choćby przed anemią.

Kalendarz badań ginekologicznych od nastolatki do seniorki

Zobacz galerię 8 zdjęć

Zaburzenia miesiączkowania u kobiet 20-40-letnich

Miesiączka to nie szwajcarski zegarek, który nigdy się nie śpieszy ani nie spóźnia, nie trzeba więc się martwić sporadycznymi odchyleniami od normy. Zazwyczaj ich przyczyną są diety odchudzające, wyczerpujące treningi, przepracowanie, niedostatek snu lub stres. Jeśli jednak cykle miesiączkowe często odbiegają od normy, należy dociec, co jest tego przyczyną.

Na ogół są nią zaburzenia hormonalne. Za krótkie lub zbyt długie cykle miesięczne, często bezowulacyjne, i skąpe krwawienia mogą być sygnałem nadmiaru prolaktyny – hormonu wydzielanego przez przysadkę. Nieregularne, skąpe i zarazem rzadkie menstruacje bywają skutkiem niedoczynności lub nadczynności tarczycy, a także zespołu policystycznych jajników. Powodem długich i obfitych krwawień bywa niedobór progesteronu w drugiej fazie cyklu.

Sprawcą bardzo bolesnych miesiączek może być endometrioza, choroba dotykająca głównie kobiety pomiędzy 22. a 45. rokiem życia. Endometrioza rozwija się, gdy złuszczone komórki błony śluzowej macicy, czyli endometrium, przedostają się do jajników i  wnętrza jamy brzusznej i tam się zagnieżdżają. Podlegają  takim samym przemianom w ciągu cyklu miesiączkowego jak endometrium, a zatem rosną, a potem krwawią.

Przyczyną krwawień w środku cyklu mogą być stany zapalne narządu rodnego, a także nowotwory, np. rak błony śluzowej trzonu macicy, guzy hormonalnie czynne, polipy (polipy jajników, polipy macicy).

Co zrobi ginekolog?

Odwiedzaj gabinet ginekologiczny przynajmniej raz w roku, nawet gdy "nic się nie dzieje" i nie planujesz aktualnie ciąży. Przy dolegliwościach nie zwlekaj, bo zazwyczaj przyczyna jest prosta do ustalenia i leczenia.

Najczęściej pomaga leczenie hormonalne. Czasem potrzebna jest interwencja zabiegowa, ale to rzadkość i raczej dotyczy kobiet po 35. roku życia. Długie, obfite miesiączki (czasami nawet krwotoczne) bywają spowodowane przez mięśniaki podśluzówkowe, łagodne guzki macicy.

Łagodne zmiany nowotworowe często nie wymagają niczego innego niż obserwacji. O postępowaniu powinien jednak decydować specjalista, bo czasem niełatwo choćby odróżnić "na oko" mięśniaka od mięsaka.

Więcej na ten temat:

Lekarze mają problem, by odróżnić je od zabójczego nowotworu. "Zawsze wymagają weryfikacji"

Zaburzenia miesiączkowania a menopauza

Zwykle po 45. roku życia (a czasem wcześniej) pojawiają się symptomy perimenopauzy. Jajniki zmniejszają syntezę progesteronu i estrogenu, a ty możesz doświadczać zaburzeń miesiączkowania. Cykle są coraz częściej bezowulacyjne i nieregularne, menstruacje nieraz bardziej obfite, a przerwy pomiędzy nimi najpierw skrócone, potem coraz dłuższe.

Jeśli po kolejnej miesiączce przez 12 miesięcy nie wystąpiło krwawienie, mówimy o menopauzie. Po niej nawet niewielkie plamienie uznawane jest już za nieprawidłowe i wymaga konsultacji z lekarzem.

Zaburzenia cyklu w latach poprzedzających menopauzę są zjawiskiem naturalnym, trzeba jednak uważnie je obserwować.

Jak ginekolog może pomóc?

Zdarza się, że menopauza pojawia się przedwcześnie, nawet przed 40. rokiem życia. Przyczyną bywa uszkodzenie jajników, choroby tarczycy, cukrzyca, zaburzenia immunologiczne.

Niezależnie od tego, czy to już menopauza, perimenopauza czy masz dolegliwości z innego powodu, warto porozmawiać z lekarzem o terapii hormonalnej. Pamiętaj, że dostępne bez recepty leki ziołowe pomagają głównie paniom z reklam. W realnym życiu często nie jest tak kolorowo.

Nowotwory u młodych kobiet nie są powszechne, ale się zdarzają, dlatego musisz odwiedzać regularnie ginekologa, bo skuteczność leczenia jest współcześnie ogromna, ale przede wszystkim wtedy, gdy choroba zostaje wykryta we wczesnym stadium.

Eliza Dolecka

Konsultacja: prof. Marzena Dębska, perinatolożka, ginekolożka, położniczka