Krwawienie z dróg rodnych: przyczyny, diagnoza, leczenie

Nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych u kobiet, które nie są w ciąży, mają bardzo różnorodne podłoże, poczynając od czynników psychicznych, a skończywszy na poważnych i zagrażających życiu chorobach. Jakie są najczęstsze przyczyny krwawienia z dróg rodnych?

Spis treści

1. Nieprawidłowe krwawienia w okresie dojrzewania
2. Nieprawidłowe krwawienia u kobiet dojrzałych
3. Choroby układowe
4. Antykoncepcja
5. Nieprawidłowe krwawienia w okresie okołomenopauzalnym
6. Krwawienia i plamienia w okresie pomenopauzalnym
7. Nieprawidłowe krwawienia - diagnozowanie
8. Nieprawidłowe krwawienia - leczenie

Nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych to plamienia lub krwawienia u kobiet po menopauzie, nieregularne krwawienia w okresie dojrzewania oraz obfite i nieregularne krwawienia u kobiet dojrzałych. Przyczyny nieregularnych krwawień zależą od wieku i fazy cyklu miesiączkowego. Nieregularne krwawienia mogą występować także u kobiet przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.

Nieprawidłowe krwawienia w okresie dojrzewania

Przez pierwsze 5 lat od wystąpienia pierwszej miesiączki krwawienia mogą być nieregularne. To jednak zawsze trzeba sprawdzić, bo nawet w tym okresie życia kobiety, mogą świadczyć o nieprawidłowościach w narządzie rodnym lub o chorobie nowotworowej. Jednak najczęściej nieregularne krwawienia w okresie dojrzewania mają związek z cyklami bezowulacyjnymi, w których nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej z jajnika.

Cykle bezowulacyjne są przyczyną krwawień czynnościowych. Występują często w okresie dojrzewania i u kobiet w wieku okołomenopauzalnym. Normalny cykl miesiączkowy jest wynikiem właściwego funkcjonowania systemu sprzężeń zwrotnych między podwzgórzem, przysadką i jajnikami, co prowadzi do uwalniania komórki jajowej gotowej do zapłodnienia i wytworzenia błony śluzowej macicy zdolnej do przyjęcia zapłodnionego jaja.

Przysadka wydziela folikulostymulinę (FSH), hormon stymulujący rozwój pęcherzyków jajnikowych (struktury otaczające komórkę jajową) i prowokujący wydzielanie estrogenów.

Estrogeny stymulują endometrium do wzrostu, obniżają stężenie FSH i pobudzają przysadkę do intensywniejszego wytwarzania hormonu luteinizującego (LH). Tę sytuację nazywa się wyrzutem LH.

Wysokie stężenie LH stymuluje pęcherzyk Graafa do dojrzewania i uwolnienia komórki jajowej. Pęknięty pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte, czyli żółtawą strukturę, która wydziela progesteron i estrogeny.

Jeżeli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona, oba te hormony powstrzymują produkcję FSH i LH. Po obniżeniu stężenia LH ciałko żółte zanika a stężenie estrogenów i progesteronu spada, w wyniku czego błona śluzowa macicy złuszcza się podczas miesiączki.

Często ten skomplikowany mechanizm sprzężeń zwrotnych ulega zaburzeniom, co prowadzi do braku owulacji. A bez owulacji nie ma ciałka żółtego ani progesteronu. Wydzielanie estrogenów stymulowane przez pęcherzyki jajnikowe powoduje pogrubienie błony śluzowej macicy, która może się złuszczyć. W rezultacie pojawiają się nieregularne krwawienia.

Nieprawidłowe krwawienia u kobiet dojrzałych

Nieprawidłowe krwawienia u kobiet dojrzałych mogą mieć związek z wadami anatomicznymi, stosowaniem określonych metod antykoncepcji oraz z chorobami układowymi.

Nieprawidłowości anatomiczne mogą występować w:

• samej pochwie (pęknięcie, rak, zanik błony śluzowej)
• szyjce macicy (polipy, rak szyjki, gruczolistość śródmaciczna, mięśniaki macicy, zapalenie szyjki macicy)
• w jajowodach (ciąża pozamaciczna, rak jajowodu)
• jajnikach (rak jajnika, torbiel ciałka żółtego)

Krwawienie z dróg rodnych może być jedynym objawem każdego z wymienionych stanów.

Warto wiedzieć, że u pań z polipami występują kurczowe bóle między miesiączkowe. Ból mogą wywoływać także mięśniaki macicy ulegające degeneracji oraz zapalenie błony śluzowej macicy, torbiel ciałka żółtego oraz gruczolistość śródmaciczna.

Kobietom dojrzałym zdarzają się krwawienia lub obfite plamienia po stosunku. Jeżeli tak jest, kobieta powinna przebadać się pod kątem polipów i raka szyjki macicy. Krwawienie po współżyciu może też świadczyć o zanikaniu błony śluzowej pochwy lub zapaleniu szyjki macicy.

Delikatne krwawienia między miesiączkami są u niektórych pań objawem owulacji. Ale są także bardzo charakterystyczne dla:

• zapalenia błony śluzowej macicy
• raka trzonu macicy
• poronienia niekompletnego (sytuacja, kiedy w macicy pozostały resztki tkanek płodowych)

Krwawienie występuje także przy ciąży pozamacicznej, która wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Kolejną przyczyną niekontrolowanych krwawień jest przetrwałe ciałko żółte. Istnieje ono dłużej niż 10-16 dni, co sprawia, że miesiączka jest opóźniona.

Choroby układowe

Bardzo rzadko mówi się o tym, że choroby układowe mogą wpływać na występowanie nieprawidłowego krwawienia.

Niedoczynność tarczycy (niedobór hormonów tarczycowych) i hiperprolaktynemia (nadprodukcja prolaktyny) mogą prowadzić do upośledzenia fazy lutealnej, co jest przyczyną częściej występujących miesiączek. Długość cyklu w takiej sytuacji trwa 16-22 dni. Mogą też występować krwawienia bezowulacyjne.

Z kolei stres, lęk, anoreksja czy choroby nerek sprawiają, że miesiączki pojawiają się rzadziej lub w ogóle zanikają. Bardzo obfite miesiączki mogą być wynikiem zaburzeń krzepnięcia, niedoczynności tarczycy lub tocznia układowego.

Antykoncepcja

Ma duży wpływ na rodzaj krwawienia. Wkładka domaciczna wydłuża miesiączkę, przez co kobieta traci więcej krwi. Doustne środki antykoncepcyjne zmniejszają krwawienie miesiączkowe, ponieważ niska zawartość estrogenów w większości preparatów sprawia, że endometrium jest cieńsze niż u kobiet, które nie stosują antykoncepcji i mają owulację.

Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że obie formy antykoncepcji mogą powodować krwawienia między miesiączkami. Jeśli tak się dzieje, należy porozmawiać z ginekologiem o zmianie tabletek lub wyjęciu wkładki.

Nieprawidłowe krwawienia w okresie okołomenopauzalnym

Fizjologia cyklów miesiączkowych jest bardzo podobna u kobiet w okresie dojrzewania i w wieku okołomenopauzalnym. Pod koniec okresu rozrodczego wiele kobiet zauważa, że rytm miesiączkowy się zmienia.

Średnia długość cyklu u kobiet dwudziestoletnich to 32 dni, u kobiet powyżej 35 lat tylko 28 lub mniej dni. Cykle są krótsze, ponieważ w organizmie zaczyna brakować progesteronu wytwarzanego przez ciałko żółte, co skraca fazę lutealną cyklu. Poza tym, gorsza jakość i zmniejszająca się liczba pęcherzyków ogranicza produkcję estrogenów, a przez to dochodzi do wyrzutu LH i owulacji.

Ciągła stymulacja endometrium przez niskie stężenie estrogenów, która nie jest równoważona przez progesteron prowadzi do przerostu błony śluzowej macicy, która złuszcza się w nieregularnych odstępach czasu.

Kobiety w okresie okołomenopauzalnym, podobnie jak w okresie dojrzewania, przechodzą przez fazę krwawień czynnościowych, dopóki nie nadejdzie menopauza i krwawienia miesiączkowe nie ustaną.

Krwawienia i plamienia w okresie pomenopauzalnym

Nieprawidłowe krwawienia mogą mieć bardzo różne przyczyny. Krwawienie w tym okresie życia kobiety miewa związek z otyłością, urazem pochwy, przyjmowanymi lekami (np. hormonalna terapia zastępcza, leki przeciwzakrzepowe). Starsze kobiety, u których wystąpił zanik błony śluzowej pochwy mogą krwawić po stosunku.

Otyłość może być przyczyną plamienia lub krwawienia ponieważ otyłe kobiety mają wysokie stężenie estrogenów. A dzieje się tak, bo w komórkach tłuszczowych odbywa się przemiana androgenów pochodzących z nadnerczy w estrogeny. Taka sytuacja prowadzi do przerostu błony śluzowej macicy, czyli stanu, który nie tylko powoduje nieregularne krwawienia, ale u starszych kobiet może być sygnałem rozwijającego się raka trzonu macicy.

Panie stosujące hormonalną terapię zastępczą mają, zwłaszcza na początku kuracji, nieregularne krwawienia. Codzienne przyjmowanie estrogenów z małą dawką progestagenu powoduje nieregularne i trudne do przewidzenia krwawienia, które utrzymują się przez 3-6 miesięcy.

Jeżeli krwawienia utrzymują się dłużej niż pół roku, należy znaleźć anatomiczną przyczynę. Jeżeli kobieta przyjmuje codziennie estrogeny i robi 10-12 dniową suplementację progestagenu, to jest normalne, że po odstawieniu progestagenu pojawi się niewielkie krwawienia.

Nieprawidłowe krwawienia - diagnozowanie

Każda kobieta, która ma nieprawidłowe krwawienia powinna trafić pod opiekę ginekologa. Ten zaś powinien się upewnić, czy krwawienie nie pochodzi z pęcherza (cewki moczowej) lub z odbytu.

Kobiety przed menopauza powinny wykonać test ciążowy, nawet jeśli ryzyko zajścia w ciążę jest niewielkie. Ważne jest też wykonanie badań krwi, badań bakteriologicznych wymazów z kanału szyjki macicy w kierunku chlamydii i rzeżączki, badania cytologicznego oraz badania czynności wątroby, tarczycy i stężenia hormonów we krwi.

Badanie USG pozwala wykluczyć lub potwierdzić obecność mięśniaków, które mogą być przyczyną krwawień.

U kobiet, które są w wieku pomenopauzalnym konieczna jest biopsja endometrium w celu wykluczenia lub potwierdzenia raka. Jeżeli wynik biopsji wykluczy raka endometrium, należy wykonać badanie, które pozwoli stwierdzić czy nie ma guzów nadnerczy czy jajników, które produkują estrogeny.

Nieprawidłowe krwawienia - leczenie

Leczenie musi być dostosowane do przyczyny, która wywołuje nieprawidłowe krwawienia.

W przypadku chorób układowych czy przewlekłych (tarczycy, nerek, wątroby) podstawowym leczeniem jest to nastawione na opanowanie pierwotnej choroby.

Krwawienia spowodowane cyklami bezowulacyjnymi są leczone odpowiednio do wieku kobiety. W okresie dojrzewania bardzo często wystarczy obserwacja, bo u większości pań krwawienia reguluje sama natura. Bardzo obfite krwawienia, które prowadzą do anemii leczy się podając przez pół roku doustne środki antykoncepcyjne. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie czy cykle wróciły do normy.

Nieprawidłowo częste miesiączki wynikające ze skrócenia fazy lutealnej, można leczyć doustnymi środkami antykoncepcyjnymi albo progestagenami w czopkach, które podaje się od momentu owulacji.

Krwawienia wynikające ze skrócenia fazy folikularnej (pierwsza faza cyklu) normują się samoistnie.

W wieku okołomenopauzalnym stosuje się progesteron z estrogenami do czasu naturalnej menopauzy. Jeżeli takie leczenie nie jest skuteczne lekarz może przeprowadzić złuszczenie endometrium. Zabieg wykonuje się przez pochwę i polega on na laserowym usunięciu błony śluzowej macicy.

U starszych kobiet, w przypadku poważnych i niemożliwych do opanowania krwotoków rozważa się usunięcie macicy.

Każda kobieta, u której pojawia się nieprawidłowe krwawienie powinna pamiętać, że przyczyną krwawienia może być choroba nowotworowa. Dotyczy to zwłaszcza starszych pań po 65. roku życia ponieważ w tym wieku są one bardziej zagrożone rakiem endometrium i rakiem jajnika.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Anna Jarosz