Ciałko żółte - budowa, funkcje, nieprawidłowości

Ciałko żółte powstaje w organizmie kobiety z chwilą uwolnienia komórki jajowej z jajnika. Głównym zadaniem ciałka żółtego jest wytwarzanie progesteronu. Ma ono także wielki wpływ na zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej oraz na przebieg i utrzymanie ciąży. Jak jest zbudowane ciałko żółte i jakie pełni funkcje? Jakie podejmuje się leczenie, gdy działa nieprawidłowo?

Spis treści

1. Ciałko żółte - funkcje
2. Ciałko żółte - gdy nie ma zapłodnienia
3. Ciałko żółte - nieprawidłowe działanie
4. Ciałko żółte - leczenie

Ciałko żółte (łac. corpus luteum) w rzeczywistości jest gruczołem dokrewnym, który oprócz progesteronu wytwarza także inne hormony ważne dla zapłodnienia i utrzymania ciąży. W każdym cyklu miesięcznym po owulacji, czyli po uwolnieniu się komórki jajowej, tworzy się nowe ciałko żółte. Powstaje ono z resztek pękniętego pęcherzyka jajnikowego. Wielkość tej struktury jest spora, bo ciałko żółte może mieć od 2 do 5 cm i zajmować 1/3 a nawet ½ jajnika. Jak wskazuje nazwa ciałko żółte ma rzeczywiście żółtawe zabarwienie, ponieważ zawiera znaczne ilości karotenoidów, a zwłaszcza luteiny.

Ciałko żółte - funkcje

W trakcie cyklu miesiączkowego dojrzewa jeden z ok. 300 tysięcy obecnych w organizmie kobiety pęcherzyków Graffa. W pęcherzyku Graffa znajduje się komórka jajowa. W procesie luteinizacji, do którego dochodzi mniej więcej w połowie cyklu (owulacja), pęcherzyk pęka i przekształca się w ciałko żółte.

Jeśli dojdzie wtedy do zapłodnienia, ciałko żółte przekształci się w ciałko żółte ciążowe. Jeśli do niego nie dojdzie, ciałko żółte zacznie zanikać, przekształcając się w ciałko żółte miesiączkowe.

Ciałko żółte wytwarza kilka hormonów, z których najważniejszym jest progesteron. Pozostałe hormony to estrogeny, inhibina (substancja zmniejszającą wydzielanie w przysadce FSH, czyli hormonu folikulotropowego) oraz relaksyna (odpowiada ona za rozluźnienie struktur spojenia łonowego podczas porodu, zmniejsza też kurczliwość macicy).

Wydzielane przez ciałko żółte hormony oddziałują na błonę śluzową macicy, czyli endometrium. Wpływają na jej pogrubienie oraz lepsze ukrwienie. Oba procesy są niezwykle istotne, wręcz konieczne, aby zapłodniona komórka jajowa mogła się zagnieździć w błonie śluzowej macicy.

Wytwarzany przez ciałko żółte progesteron jest niezbędny podczas całej ciąży. Utrzymanie ciałka żółtego stymulowane jest przez gonadotropinę kosmówkową (hCG), która jest wytwarzana już od 9. Dnia od zapłodnienia.

Prawidłowe funkcjonowanie ciałka żółtego jest najważniejsze w podczas pierwszego trymestru ciąży. Wraz z rozwojem ciąży dochodzi do rozwoju łożyska, które wytwarza progestageny. Około 14.-18. tygodnia ciąży łożysko staje się najważniejszym narządem wytwarzającym hormony ważne dla prawidłowego przebiegu ciąży.

Ciałko żółte - gdy nie ma zapłodnienia

Gdy nie dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej, ciałko żółte wytwarza wymienione wcześniej hormony, ale tylko przez pewien czas. Po ok. 9-10. dniach od owulacji ciałko żółte z udziałem białych krwinek zaczyna zanikać.

Ciałko żółte zaczyna zmieniać swoją barwę, ponieważ odkładają się w nim znaczne ilości kolagenu. W tym okresie zmieniające się ciałko żółte nazywane jest ciałkiem białawym. Po ostatecznym przekształceniu się ciałko żółte jest skupiskiem tkanki łącznej.

Po zaniku ciałka żółtego u kobiety dochodzi do nagłego spadku poziomu progesteronu - to właśnie jest przyczyną złuszczenia się endometrium i wystąpienia miesiączki. W kolejnym cyklu cały proces się powtarza.

Ciałko żółte - nieprawidłowe działanie

Jeżeli ciałko żółte nieprawidłowo funkcjonuje mówi się wówczas o niewydolności ciałka żółtego lub defekcie fazy lutealnej. Niewłaściwe działanie ciałka żółtego powoduje zaburzenia miesiączkowania - może być przyczyną zbyt długich lub zbyt krótkich miesiączek. Mogą też pojawiać się plamienia międzymiesiączkowe.

Zaburzenia funkcjonowania ciałka żółtego mogą prowadzić do kłopotów z zajściem w ciążę lub do poronień.

Wśród przyczyn, które zaburzają funkcjonowanie ciałka żółtego najczęściej wymienia się:

• niewłaściwą masę ciała (zbyt dużą i zbyt małą)
• endometriozę
• hiperprolaktynemię
• przewlekły stres
• zespół policystycznych jajników (PCOS)
• zaburzenia czynności tarczycy (zarówno nadczynność tarczycy, jak i niedoczynność tarczycy)

Ciałko żółte - leczenie

Gdy ciałko żółte nie działa właściwie nie wytwarza dostatecznych ilości progesteronu. Aby to zmienić kobieta powinna przyjmować, w drugiej połowie cyklu, preparaty z progestagenami, co może zwiększyć szanse na zapłodnienie.

Zanim jednak lek zostanie podany należy określić przyczynę niewydolności ciałka żółtego i poprzez odpowiednią terapię wyeliminować ją.

To ważne, ponieważ bardzo często usunięcie przyczyny np. uregulowanie pracy tarczycy w zasadniczy sposób zmienia sytuację, czyli niweluje defekt fazy lutealnej.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tego autora

Anna Jarosz