Choroby jajników - zagrożenie dla zdrowia kobiety

Choroby jajników mogą pojawić się w każdym wieku. Najczęściej są to stany zapalne, zespół policystycznych jajników i łagodne torbiele. Nie wolno ich lekceważyć, ponieważ stanowią zagrożenie dla zdrowia kobiety. Poniżej najważniejsze informacje dotyczące chorób jajników.

Spis treści

1. Torbiel jajnika
2. Nowotwory jajników
3. Zespół policystycznych jajników
4. Zapalenie przydatków

Torbiel jajnika

Torbiel przypomina balonik wypełniony płynem. Zwykle ma wielkość orzecha, ale może być też większa od pomarańczy. Występuje pojedynczo lub torbieli może być kilka, znajdują się w jednym jajniku albo w obu naraz. Przyczyną tworzenia się torbieli są zwykle zaburzenia hormonalne. Większość z nich to zmiany o łagodnym charakterze, lecz niektóre mogą być złośliwe.

Niepokojące objawy: Zwykle nie powodują dolegliwości. Dopiero gdy są duże, mogą pojawić się bóle brzucha, wzdęcia, bolesność podczas stosunku, częstsze oddawanie moczu.

Konieczne badania: Wykonuje się USG przezpochwowe. W przypadku stwierdzenia podejrzanej zmiany ginekolog zleca badania hormonalne, czasem też badanie markerów nowotworowych (CA 125 i CA 199).

Skuteczna terapia: Zwykle torbiele wystarczy obserwować, bo często wchłaniają się one podczas kolejnych cykli miesiączkowych. Czasami jednak wymagają kuracji lekami hormonalnymi, antybiotykami lub środkami przeciwzapalnymi. W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie torbieli (podczas tradycyjnej operacji lub laparoskopii).

Warto wiedzieć: Nawet po wyleczeniu mogą się tworzyć nowe torbiele, dlatego trzeba pamiętać o regularnych badaniach kontrolnych.

Nowotwory jajników

Rak jajnika zajmują drugie miejsce (po raku szyjki macicy) co do częstości występowania wśród nowotworów narządu rodnego. W Polsce często diagnozowany jest zbyt późno, kiedy szanse na wyleczenie znacząco maleją. Ryzyko zachorowania rośnie po menopauzie, gdy siostra lub matka chorowała na raka jajnika oraz gdy w rodzinie występował rak piersi, rak trzonu macicy lub rak jelita grubego. Bardziej zagrożone są też kobiety otyłe i bezdzietne.

Niepokojące objawy: Początkowo rak jajnika nie powoduje dolegliwości. W dalszym stadium nowotworu występuje powiększenie obwodu brzucha, niestrawność, uczucie pełności w podbrzuszu, ból lub ucisk w brzuchu. Gdy choroba jest zaawansowana, mogą dokuczać zaparcia lub zaburzenia w oddawaniu moczu.

Konieczne badania: ginekolog wykonuje badanie ginekologiczne oraz USG przezpochwowe. Zleca też badanie krwi na obecność białka CA 125.

Skuteczna terapia: Po zdiagnozowaniu raka wykonuje się operację – jej zakres zależy od charakteru zmiany i wieku pacjentki. Kolejnym etapem leczenia jest chemioterapia.

Warto wiedzieć: Ryzyko rozwoju choroby spada z liczbą urodzonych dzieci i u kobiet stosujących tabletki antykoncepcyjne (efekt ochronny wiąże się z hamowaniem owulacji).

Zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników, określany jest jako PCOS (z ang. polycystic ovary syndrome) lub zespół wielotorbielowatych jajników, gdyż w jajnikach kobiet cierpiących na tę chorobę tworzą się liczne drobne pęcherzyki (torbielki). Sytuację pogarsza fakt, że policystyczne jajniki wytwarzają za dużo męskiego hormonu – testosteronu (w niewielkich ilościach jest kobietom niezbędny, ale w nadmiarze zakłóca owulację). Przyczyny PCOS nie są do końca poznane. Wiadomo jednak, że zespół policystycznych jajników może mieć podłoże genetyczne. Wiąże się z insulinoopornością komórkową i nadmiarem insuliny we krwi (jej zbyt duża ilość w organizmie powoduje zwiększone wytwarzanie męskich hormonów w jajnikach), a także otyłością.

Niepokojące objawy: Najczęściej to zaburzenia miesiączkowania – krwawienia są rzadkie i skąpe, mogą też całkiem zaniknąć. Pojawiają się również kłopoty z cerą (uporczywy trądzik), szybko przetłuszczają się włosy. Może wystąpić hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego (m.in. na brodzie, brzuchu, piersiach, plecach).

Konieczne badania: Wykonuje się USG przezpochwowe (12 lub więcej pęcherzyków o śr. 2–9 mm świadczy o PCOS), badania hormonalne, oznaczenie poziomu cukru, insuliny i cholesterolu.

Skuteczna terapia: Leczenie ma na celu wyeliminowanie zaburzeń hormonalnych, poprawę cykliczności miesiączek, przywrócenie owulacji oraz uporanie się z trądzikiem i hirsutyzmem. Kuracja ustalana jest indywidualne. Zwykle stosuje się pigułki antykoncepcyjne albo leki antyandrogenowe. Kiedy wielomiesięczna terapia nie przynosi efektów, może być konieczne leczenie operacyjne (najczęściej wykonywane laparoskopowo).

Warto wiedzieć: PCOS aż w 70 proc. przypadków jest przyczyną niepłodności.

Zapalenie przydatków

Przydatki to wspólne określenie dla jajników i jajowodów. Ponieważ są położone blisko siebie, stan zapalny jednego z tych narządów zwykle przenosi się na drugi. Zapalenie przydatków występuje najczęściej u młodych, aktywnych seksualnie kobiet (ryzyko zakażenia wzrasta, jeśli kobieta współżyje z kilkoma partnerami). Mniej narażone są panie stosujące pigułki antykoncepcyjne (zagęszczony śluz szyjkowy stanowi barierę dla bakterii). Główną przyczyną choroby są bakterie (m.in. gronkowce, paciorkowce, E. coli oraz przenoszona drogą płciową chlamydia). W większości przypadków dostają się one do jajników i jajowodów z zewnątrz (przez pochwę i macicę), czemu sprzyja m.in. miesiączka, poród i połóg, poronienie, wyłyżeczkowanie jamy macicy, wkładka wewnątrzmaciczna, niewłaściwa higiena intymna, kąpiel w basenie, korzystanie z publicznych toalet bez stosownego zabezpieczenia, współżycie z partnerem mającym infekcję intymną. Czasem zdarza się też, że bakterie przenoszą się na przydatki poprzez krew z innych ognisk zapalnych (migdałki, zatoki, zęby, wyrostek robaczkowy) lub na skutek chorób zakaźnych (np. angina, gruźlica).

Niepokojące objawy: Gdy rozwinie się stan zapalny, pojawiają się nagłe, silne bóle brzucha. Mogą temu towarzyszyć mdłości i wymioty oraz podwyższona temperatura. Objawy zwykle nasilają się podczas miesiączki i tuż po niej. Niekiedy występują upławy. Mogą pojawić się też trudności w oddawaniu moczu oraz biegunki, zaparcia, kolka jelitowa.

Konieczne badania: Ginekolog wykona badanie ginekologiczne i USG przezpochwowe (pozwala stwierdzić, czy w jajnikach i jajowodach nie ma np. torbieli). Pobierze również wymaz z szyjki macicy. Może zlecić też badanie krwi.

Skuteczna terapia: Aby zwalczyć zakażenie, zapobiec zlepieniu jajowodów lub je udrożnić oraz złagodzić dolegliwości, stosuje się antybiotyki, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Kuracji nie wolno przerywać. Trzeba zostać kilka dni w łóżku. Gdy choroba ma gwałtowny przebieg, konieczne bywa leczenie szpitalne.

Warto wiedzieć: Nieleczone lub niewyleczone zapalenie przydatków przechodzi w zapalenie przewlekłe, które zwykle nawraca (wystarczy niewielki bodziec, np. leżenie w mokrym kostiumie) po krótszych lub dłuższych okresach bez dolegliwości. Skutkiem zaniechania leczenia są zrosty wewnątrzjajowodowe mogące prowadzić do niepłodności lub ciąży pozamacicznej.

miesięcznik "Zdrowie"