Zanim kobieta zacznie stosować antykoncepcję, musi być zdrowa

Weryfikacja

Konsultacja: dr n. med. Tadeusz Oleszczuk

Obecnie możliwości antykoncepcji jest naprawdę wiele. W dzisiejszym wywiadzie postanowiliśmy skupić się na najpopularniejszej metodzie, czyli antykoncepcji hormonalnej, o której rozmawialiśmy z ekspertem dr Tadeuszem Oleszczukiem.

Patrycja Pupiec: Jaka metoda antykoncepcji jest najpopularniejsza?

Tadeusz Oleszczuk: Tabletki hormonalne. Każda metoda ma swoje plusy i minusy, ale ogromną zaletą tabletek jest ich dostępność i prostota - można uzyskać receptę od specjalisty, kupić, brać, a potem odstawić. A na przykład z wkładkami trzeba więcej zachodu, konieczna będzie także wizyta u lekarza, ale nie każda kobieta chce, żeby coś jej wkładać do macicy. Obecnie wybór jest tak duży, że każda kobieta może znaleźć metodę antykoncepcji, która jej będzie najbardziej odpowiadać.

Czy wskazane jest przygotowanie do stosowania antykoncepcji hormonalnej?

Oczywiście, muszą być spełnione określone warunki gwarancji zachowania zdrowia. Nie każdej kobiecie można zalecić to samo i w tej samej formie czy dawce. Wybór jest bardzo szeroki, począwszy od dawek, składu, sposobu podania. Należy antykoncepcję dopasować do kobiety indywidualnie. Ale jest jeden podstawowy warunek. Zanim kobieta zacznie stosować antykoncepcję, musi być zdrowa, to znaczy, że nie może mieć zaburzeń hormonalnych, na przykład powodujących niepłodność.

Co w przypadku, gdy nie dobierze się antykoncepcji prawidłowo?

To niestety po odstawieniu tabletek może się okazać, że nic się nie poprawiło i jeśli kobieta przyjmowała antykoncepcję hormonalną przez kilka albo kilkanaście lat, a nie była zdrowa przed rozpoczęciem jej stosowania, np. miała zaburzenia hormonalne i chce teraz zajść w ciążę, to może mieć z tym trudności, ale to nie będzie wina tabletek, lecz wcześniejszych problemów z płodnością.

To, co należy zrobić, żeby po odstawieniu antykoncepcji nie mieć potem problemów ze staraniem się o dziecko?

Trzeba wcześniej sprawdzić gospodarkę hormonalną, czy w rodzinie nie ma chorób tarczycy, przyjrzeć się jak wygląda przyrost masy ciała i zanim zacznie się przyjmować tabletki, należy zrobić USG piersi, ocenić parametry wątroby, układu krzepnięcia, by lekarz miał pewność, że wszystko jest w porządku.

To wystarczy, ponieważ część kobiet w okresie 16-21 lat ma zaburzenia hormonalne i lekarz ginekolog może przepisać tabletki, by je uregulować. Potem po kilku miesiącach należałoby je odstawić i sprawdzić, jak sytuacja się zmieniła, czy tabletki rzeczywiście pomogły, a cykle bez leczenia są już prawidłowo regularne.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej?

Przede wszystkim to właśnie nierozpoznane zaburzenia hormonalne, zaburzenia krzepliwości krwi, choroby wątroby. Sytuację indywidualnie ocenia specjalista.

Jak powinien wyglądać dobór odpowiedniej antykoncepcji?

Po zrobieniu badań hormonalnych i USG piersi, lekarz powinien przeprowadzić wywiad, a potem to już nie ma jednej dobrej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ jest to zależne od tego, co lekarz usłyszy w wywiadzie. Trzeba spojrzeć holistycznie na kobietę, czyli ocenić ogólny stan jej zdrowia. Inaczej postąpi się w przypadku problemów z tarczycą albo wątrobą, ponieważ wtedy specjalista powinien ocenić pracę tych narządów.

Może się okazać, że w piersiach są torbiele, więc należy sprawdzić dlaczego. W co najmniej 70 proc. przypadkach będzie wszystko w porządku, ale trzeba się temu przyjrzeć.

Kobieta przyjmuje tabletki wiele lat, bez wcześniejszego, odpowiedniego ich dobrania i nie czuje się najlepiej. Co robić?

Po 3 miesiącach od rozpoczęcia przyjmowania tabletek można ocenić, jak organizm na nie reaguje i jak kobieta czuje się podczas ich stosowania. Tabletki działają na układ hormonalny – uspokajają go i prowadzą do równowagi, ustabilizowania poziomu hormonów. Jeśli kobieta skarży się na kiepskie samopoczucie, pojawiają się częste bóle głowy, bóle piersi czy wzrasta masa ciała, to nie ma sensu się męczyć i przyjmować dany preparat.

Pigułki mają poprawiać komfort życia, ponieważ przyjmowanie antykoncepcji powinno generować dodatkowe plusy, a nie sprzyjać kolejnym dolegliwościom. Dawki hormonów są stabilne i nie ulegają wahaniom.

No właśnie, to jakie inne zalety antykoncepcji hormonalnej możemy wyróżnić?

Przede wszystkim dużym plusem jest to, że jajniki „odpoczywają”. Naukowo udowodniono, że antykoncepcja hormonalna zmniejsza ryzyko pojawienia się na nich guzów, torbieli czy nowotworu. Szczególnie jest to ważne dla pań, u których można dostrzec skłonności do pojawiania się na przykład torbieli. Ale najpierw trzeba się zastanowić, dlaczego one się pojawiają, czy odpowiada za to niedoczynność tarczycy, wyrzut nadmiaru prolaktyny z przysadki mózgowej, czy inne problemy, a dopiero potem zalecać tabletki.

Kobiety korzystające z antykoncepcji hormonalnej częściej też pojawiają się u ginekologa i mogą zgłaszać niepokojące inne objawy, co pozwala wcześniej wykrywać ewentualne zagrożenia. Jako inne pozytywne oddziaływanie antykoncepcji hormonalnej można wskazać przede wszystkim poprawę cery, utratę masy ciała, zmniejszenie bolesności miesiączek, objawów nadmiaru poziomu testosteronu, brak huśtawek emocjonalnych.

A minusy?

Czasami zdarza się tak, że poziom hormonów narzucony w tabletce u części kobiet może wywołać spadek libido, przyrost masy ciała, zmęczenie, czy plamienia. Oczywiście wiele czynników na to wpływa, ale właśnie takie dolegliwości są przesłanką do zmiany antykoncepcji na inną, bardziej dopasowaną, najczęściej z innej grupy hormonów. Naprawdę dzisiaj jest bardzo wiele różnych preparatów, które mają różne składy hormonalne i jest w czym wybierać.

Dzisiaj nawet mamy, które karmią piersią, mogą przyjmować antykoncepcję hormonalną. Można dobrać tabletki w zależności od tego, jakie dodatkowe cele poprawiające jakość życia i wyglądu chce się zrealizować.

Czy można mówić o leczeniu antykoncepcją hormonalną? Z pewnością można walczyć z uciążliwymi dolegliwościami, które stosowanie hormonów hamuje, np. bolesne miesiączki. Na co innego lekarze zalecają ten rodzaj antykoncepcji?

Najczęściej są to zaburzenia rytmu miesiączkowania u młodych kobiet. Lekarz zauważa, że miesiączki są nieregularne, za co odpowiadają zaburzenia hormonalne, więc zaleca określone badania oraz przyjmowanie antykoncepcji przez 3 czy 4 cykle. Dziewczyna przyjmuje je i po upływie tego czasu cykle się zwykle normalizują.

Tabletki można wykorzystać do problemów z trądzikiem, zmniejszeniem ilości krwi podczas menstruacji czy właśnie pozbyć się bolesnych miesiączek, o których pani wspomniała. Młode kobiety często proszą o tabletki przed wakacjami. I dobrze – lepiej się przygotować niż potem martwić, dlaczego okres się spóźnia, więc w czasie wakacji dziewczyna przyjmuje pigułki, a potem je odstawia.

Wiele kobiet obawia się antykoncepcji hormonalnej z obawy o zmniejszenie, a nawet utratę płodności, więc jak antykoncepcja działa na płodność w przypadku stosowania jej długoterminowo?

Jeśli przed przyjęciem antykoncepcji badania wykażą, że wszystko jest dobrze i kobieta jest płodna, jej poziomy hormonów są w normie, w badaniu USG widać, że wszystko jest dobrze, to antykoncepcja jej tego nie zabierze. Tabletki spowodują, że przez okres ich przyjmowania jajniki będą „odpoczywać. Po odstawieniu hormonów może bardzo szybko zajść w ciążę. Szczególnie zaraz w pierwszych miesiącach od odstawienia.

Natomiast, jeśli dziewczyna miała wcześniej zaburzenia płodności, a brała tabletki, ale nigdy nie zdiagnozowano tego problemu, to on się może odezwać po ich odstawieniu, bo tak działa ten mechanizm – można wyłączyć problem, ale kiedy się go nie naprawi, to on nie zniknie. Dlatego przed rozpoczęciem przyjmowania tabletek należy się zbadać i sprawdzić, czy wszystko jest w porządku.

Plany w dzisiejszych czasach często się zmieniają, więc co, jeśli kobieta, która przyjmuje antykoncepcję hormonalną, chciałaby ją odstawić i w przeciągu kilku najbliższych miesięcy zajść w ciążę?

Tabletki nie zmieniają płodności. Po prostu kobieta po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej zastaje taki sam teren, jaki zostawiła przed rozpoczęciem przyjmowania. On może nawet się poprawić, można wyeliminować pewne zaburzenia, ustabilizować gospodarkę hormonalną, ale jeśli pojawiają się problemy z płodnością, trzeba zrobić badania i znaleźć przyczynę.

Często ten problem jest w tarczycy albo w poziomie prolaktyny. Jeśli kobieta planuje ciążę, to przede wszystkim powinna już wcześniej przyjmować kwas foliowy albo stosować preparaty dla ciężarnych. Na przykład, jeśli chciałaby zajść w ciążę w czerwcu, to już w marcu powinna zacząć przyjmować określone suplementy lub przestawić swoje żywienie wyłącznie na produkty ekologiczne.

Są przecież środki, które niwelują negatywne skutki antykoncepcji...

Tak naprawdę przy każdego typu lekach są dodatkowe tabletki. Producenci szukają luk, więc jeśli ktoś bierze preparat, bo bolą go stawy, to produkuje się inne leki, które mają chronić na przykład jego śluzówkę przewodu pokarmowego przed działaniami ubocznymi leków przeciwzapalnych. Zamiast stosowania tego typu rzeczy proponowałbym zadbać o siebie, to znaczy lepiej się odżywiać, nie szkodzić sobie i ograniczyć cukier w diecie. Najprościej i w końcowym efekcie najtańsze jest jedzenie wyłącznie ekologiczne.

Czyli te zalecenia dotyczące na przykład leków na wątrobę przy stosowaniu tabletek, nie mają racji bytu?

To trochę dziwny tryb myślenia, skoro przyjmuję już jakieś tabletki, które wątroba musi metabolizować to, po co kolejne ograniczające ten wpływ… Zamiast brać dodatkowe środki może lepiej pomyśleć o wkładce domacicznej, żeby już nie męczyć dodatkowo wątroby. Jest bardzo wygodna i w sumie najtańsza.

Często kobiety przyjmują leki obniżające poziom cukru, a jak je zapytam, co jedzą, to okazuje się, że spożywają ogromne ilości cukru, ale przyjmują preparaty na jego obniżenie, żeby unikać konsekwencji złego odżywiania. Lepiej i najprościej jest się dobrze odżywiać, a jak są problemy z wątrobą to zmienić rodzaj antykoncepcji na wkładkę, by ominąć drogę pokarmową.

Co zaburza działanie antykoncepcji hormonalnej? Odradzany jest przede wszystkim sok z grejpfruta.

To prawda, ponieważ grejpfrut ma działanie w przemianach korzystających z tych samych szlaków metabolicznych i może blokować metabolizm wielu leków.

Czy jest jakiś granica wieku, od której można przyjmować antykoncepcję?

Nie ma ścisłej granicy, ale istotna jest pierwsza miesiączka, która powinna wystąpić do 16. roku życia. Najczęściej pojawiają się w wieku 11- 13 lat. Jeśli po wywiadzie lekarskim i badaniach wszystko jest w porządku, to można zacząć przyjmować antykoncepcję hormonalną w odpowiednim czasie. Młoda kobieta otrzyma inne środki niż starsza.

Zazwyczaj stosuje się u kobiet po 35 roku życia naturalne estrogeny, ponieważ z wiekiem poziomy hormonów zmniejszają się. Są też preparaty naśladujące naturalne zmiany w cyklu miesięcznym.

Jeśli kobieta przyjmuje antykoncepcję hormonalną, to czy bardziej powinna zwracać uwagę na swoje zdrowie?

Dobrze byłoby odstawić papierosy, jeśli kobieta pali, bo to ma wpływ na przepływ krwi i przy przyjmowaniu tabletek zwiększa się ryzyko zakrzepicy oraz tak jak już wspominałem – zdrowa ekologiczna dieta oraz ewentualna, dodatkowa suplementacja. Oczywiście należy także pamiętać o regularnych badaniach.

Czy są jakieś pory, w których kobieta powinna przyjmować tabletki, czyli na przykład lepiej rano albo lepiej wieczorem?

Trzeba pamiętać, żeby przyjmować antykoncepcję hormonalną o stałych porach. Nie musi być nawet dokładnie ta sama godzina. Jeśli przypadkiem zapomnimy o tabletce to ważne, żeby wziąć zapomnianą tabletkę w ciągu 12 godzin od momentu, kiedy mieliśmy ją przyjąć. Godzina nie będzie miała znaczenia, ponieważ to nie antybiotyk, który musi być przyjmowany w dokładnym przedziale czasu.

ginekolog-położnik Tadeusz Oleszczuk

Lekarz ginekolog-położnik z ponad 30-letnim stażem. Autor książek „Czego ginekolog ci nie powie", "Uspokój swoje hormony", "Facet jak młody bóg" i "O Menopauzie. Czego ginekolog Ci nie powie".

www.tadeuszoleszczuk.pl

fb.com/drtadeusz

Przeczytaj inne artykuły z cyklu #StrefaKobiety:

• Pierwsza wizyta u ginekologa: czego możesz się spodziewać?
• Ignorancja a może niewiedza? Dlaczego kobiety umierają na raka?
• 20 proc. par mierzy się z niepłodnością. W większości nie z winy kobiety
• Ostatnia miesiączka i menopauza. Jak się do niej przygotować?
• Jak dbać o higienę intymną, by unikać infekcji?
• Alergie – skąd się biorą? Uczulenie na nasienie i prezerwatywy
• Para w gabinecie ginekologa? Sytuacje, w których warto przyjść z partnerem
• Ginekolog o zakazie aborcji: Nie skazujmy kobiet na cierpienie okupione ryzykiem utraty zdrowia i życia
• Ból okolic intymnych. Czy to normalne, że odczuwam ból?
• Choroby przenoszone drogą płciową. Jak zadbać o swoje bezpieczeństwo?
• Zespół policystycznych jajników (PCOS), czyli kiedy cierpi ciało i umysł
• Wizyta ginekologiczna podczas pandemii. Co się zmieniło?
• Piersi. Co w ich wyglądzie powinno nas zaniepokoić?
• Jesteś w ciąży i boisz się zaszczepić przeciw COVID-19? Ekspert wyjaśnia, dlaczego warto to zrobić
• Dlaczego tak długo diagnozuje się endometriozę?
• Rak endometrium, czyli nowotwór, w którym istotny jest styl życia
• Dlaczego mięśniaki macicy są najczęściej poddawane jedynie obserwacji?
• Ginekolog: Ludzie boją się nazywać podstawowe elementy układu rozrodczego, nie mówiąc o wiedzy, jak wygląda fizjologia cyklu

Patrycja Pupiec

Konsultacja: dr n. med. Tadeusz Oleszczuk