Zespół Hioba (zespół hiper-IgE, HIES) - przyczyny, objawy i leczenie

Zespół Hioba, inaczej zespół hiper-IgE jest rzadką chorobą o podłożu genetycznym skutkującą niedoborami odporności. Osoby z zespołem Hioba charakteryzują się specyficznym wyglądem twarzy, nadmierną ruchomością stawów i złamaniami kości. Jakie są jeszcze objawy choroby Hioba? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Zespół Hioba – przyczyny i postaci choroby
2. Zespół Hioba – objawy
3. Zespół Hioba – diagnostyka
4. Zespół Hioba – leczenie

Zespół Hioba, inaczej zespół hiper-IgE (HIES, ang. hyper-IgE syndrome) lub zespół Joba, jest rzadką chorobą o podłożu genetycznym, którego konsekwencją jest pierwotny niedobór odporności.

Choroba charakteryzuje się triadą objawów: wysokim stężeniem przeciwciał IgE we krwi, nawracającymi zakażeniami górnych dróg oddechowych oraz zmianami skórnymi.

Zespół Hioba występuje z częstością 1:500000 – 1:1000000 przypadków. Choroba jest bardzo rzadka i na świecie opisano około 250 przypadków choroby. Nie wykazano częstszego występowania zespołu Hioba u żadnej z płci oraz grup etnicznych.

Zespół Hioba – przyczyny i postaci choroby

Do 2006 roku zespół Hioba był ostatnim z pierwotnych niedoborów odporności o nieznanej przyczynie. Obecnie jednak wiadomo, że jest to choroba o podłożu genetycznym uwarunkowana przez mutacje w wybranych genach związanych z przekazywaniem sygnałów w komórce. Ryzyko pojawienia się choroby u dziecka osoby chorej na zespół Hioba wynosi 50%.

Z uwagi na sposób dziedziczenia mutacji zespół Hioba występuje w dwóch postaciach klinicznych:

• postać autosomalna dominująca (AD-HIES, ang. autosomal dominant), co oznacza, że do ujawnienia się choroby wystarczy jedna kopia zmutowanego genu; ta postać choroby jest również najczęstsza
• postać autosomalna recesywna (AR-HIES, ang. autosomal recessive); co oznacza, że do ujawnienia się choroby niezbędna jest obecność dwóch kopii zmutowanego genu

U chorych z postacią AD-HIES zespołu Hioba opisano pięć różnych mutacji genu STAT3, kodującego białko o tej samej nazwie. Białko STAT3 jest rodzajem cząsteczki sygnałowej przekazującej informacje z receptorów na powierzchni komórki do jądra komórkowego. Konsekwencją mutacji jest zmiana struktury białka STAT3 i brak zdolności do przekazywania prawidłowych sygnałów w komórce.

Sygnał STAT5 ma szczególne zacznie w procesie różnicowaniem limfocytów Th17 odpowiedzialnych za reakcje obronne przeciwko drobnoustrojom. Dlatego u osób z zespołem Hioba obserwuje się wrażliwość na zakażenia. Jednak nie do końca jest jasne w jaki sposób mutacja genu STAT3 powoduje wzrost poziomu przeciwciał IgE we krwi.

Rzadsza postać zespołu Hioba – AR-HIES, jest zwykle spowodowana przez mutacje genu DOCK8. Białko DOCK8 jest m. in. odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej struktury limfocytów T i komórek NK, które są zaangażowane w procesy rozpoznania i unieszkodliwiania drobnoustrojów, szczególnie wirusów.

Mutacje powodują zmniejszoną syntezę białka DOCK8 lub jego całkowity brak, czego skutkiem jest powstanie komórek o nieprawidłowym kształcie, co uniemożliwia im pełnienie swoich funkcji. Za tę postać zespołu Hioba odpowiedzialne są także mutacje genu TYK2, kodującego kinazę tyrozynową 2. Podobnie jak STAT3 białko TYK2 jest rodzajem molekularnego przekaźnika w komórce.

Zespół Hioba – objawy

• wypryski skórne (95%)
• charakterystyczne rysy twarzy (85%); osoby z zespołem Hioba posiadają wydatne czoło, szeroki grzbiet nosa oraz asymetryczną twarz
• nawracające zapalenia zatok lub zapalenia ucha środkowego (80%)
• rumień noworodkowy (80%)
• ropnie skóry (80%)
• zapalenie płuc (70%)
• rozstrzenie oskrzeli (70%)
• nadmierna ruchomość w stawach (70%)
• przetrwałe zęby mleczne (70%)
• patologiczne złamania kości (65%)
• nieprawidłowości naczyń wieńcowych (60%)
• skolioza (60%)
• grzybica paznokci (50%)
• grzybica skórno-śluzówkowa (30%)
• chłoniaki (5%)

CZYTAJ TEŻ:

• Na czym polegają CHOROBY RZADKIE? Diagnostyka i leczenie chorób rzadkich w Polsce
• Klątwa Ondyny czyli zespół wrodzonej hipowentylacji: rzadka choroba genetyczna
• Zespół kociego krzyku: przyczyny i objawy. Leczenie zespołu miauczenia kota

Zespół Hioba – diagnostyka

Podstawę rozpoznania zespołu Hioba stanowi obecność charakterystycznych objawów oraz bardzo wysokie stężenie przeciwciał IgE we krwi (powyżej 1000 IU/ml). Jednak nie koreluje ono z ciężkością objawów choroby. Podwyższone stężenie przeciwciał IgE należy różnicować z atopią, inwazjami pasożytniczymi, aspergilozą płucną, szpiczakiem oraz innymi zespołami genetycznymi, jak zespół Nethertona, Wiskotta-Aldricha czy Omenna.

Poziom przeciwciał IgM, IgG i IgA u osób z zespołem Hioba może być obniżony lub w normie. W obrazie morfologii krwi może występować eozynofilia.
W rozpoznaniu choroby stosuje się skalę punktową według Grimbachera.

Wynik poniżej 15 punktów z dużym prawdopodobieństwem wyklucza zespół Hioba, wynik w przedziale 16-39 punktów to możliwe występowanie choroby, wynik 40-59 punktów z dużym prawdopodobieństwem potwierdza rozpoznanie. Natomiast wynik powyżej 60 punktów praktycznie potwierdza zespół Hioba i jest wskazaniem do badania molekularnego potwierdzającego rozpoznanie.

Zespół Hioba – leczenie

Z uwagi na podłoże genetyczne choroby obecnie brak możliwości jego przyczynowego leczenia. Leczenie objawowe polega głównie na zastosowaniu agresywnej antybiotykoterapii zakażeń takich jak Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae.

Piśmiennictwo

1. Grzela K. Zespół hiper-IgE (HIES) – implikacje kliniczne. Pediatria po Dyplomie 2012, 04.
2. Freeman A.F. i Holland S.M. Objawy kliniczne zespoł hiper-IgE. Dermatologia po Dyplomie 2012, 3(2), 24-33.
3. Al-Shaikhly T. i Ochs H.D. Hyper IgE syndromes: clinical and molecular characteristics. Immunol Cell Biol. 2018, 28.

O autorze

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, Cambridge Diagnostics Polska

Z wykształcenia biolog ze specjalizacją mikrobiologia i diagnosta laboratoryjny z ponad 10-letnim stażem w pracy laboratoryjnej. Absolwentka Studium Medycyny Molekularnej oraz członek Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.Kierownik grantów naukowych realizowanych w Pracowni Diagnostyki Molekularnej przy Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM. Tytuł doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej obroniła na I Wydziale Lekarskim WUM. Autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych z zakresu diagnostyki laboratoryjnej, biologii molekularnej i żywienia. Na co dzień jako specjalista w zakresie diagnostyki laboratoryjnej prowadzi dział merytoryczny w Cambridge Diagnostics Polska oraz współpracuje z zespołem dietetyków w Poradni Dietetycznej CD. Ze specjalistami dzieli się praktyczną wiedzą dotyczącą diagnostyki i dietoterapii chorób na konferencjach, szkoleniach oraz na łamach czasopism i portali internetowych. Szczególnie zainteresowana wpływem współczesnego stylu życia na procesy molekularne w organizmie.

dr n. med. Karolina Karabin