Stwardnienie guzowate: przyczyny, objawy i leczenie

Stwardnienie guzowate to rzadka choroba genetyczna. Jednym z jej pierwszych objawów jest charakterystyczna wysypka, która z czasem zmienia się w małe guzki. W przebiegu stwardnienia guzowatego dochodzi do rozwoju nowotworów niezłośliwych wielu narządów, m.in. mózgu, sercu czy płucach. Jakie są przyczyny i pozostałe objawy stwardnienia guzowatego? Jak przebiega leczenie chorych na SG?

Spis treści

1. Stwardnienie guzowate - przyczyny
2. Stwardnienie guzowate - objawy
3. Stwardnienie guzowate - diagnostyka, leczenie i rokowania

Stwardnienie guzowate (TSC, choroba Bourneville'a-Pringle'a) należy do zespołów nerwowo-skórnych, tzw. fakomatoz. W jej przebiegu dochodzi do powstawania zmian typu hamartoma (guzów o charakterze nienowotworowym, będących zaburzeniem rozwojowym) na skórze, mózgowiu, nerkach, sercu, kościach, płucach i oczach.

Szacuje  się, że stwardnieniem guzowatym dotkniętych jest około miliona ludzi na całym świecie. W Polsce z tą chorobą zmaga się obecnie ok. 7 tys. osób.

Stwardnienie guzowate - przyczyny

Choroba jest uwarunkowana genetycznie, dziedziczona autosomalnie dominująco wraz z genami odpowiedzialnymi za układ grupowy krwi AB0. Stwardnienie guzowate jest spowodowane mutacją jednego z dwóch genów: TSC1 lub TSC2. Geny te kodują    białka funkcjonujące w  tzw. szlaku mTOR, które są odpowiedzialne za prawidłowe różnicowanie i dojrzewanie komórek tworzących głównie skórę, mózg, serce, nerki, wątrobę, siatkówkę i płuc

Oba geny należą do grupy tzw. supresorów wzrostu guzów, tzn. mają wpływ na rozwój choroby nowotworowej - kontrolują wzrost i proliferację (niekontrolowane namnażanie się) komórek nowotworowych, a także ich łączenie się ze sobą i przemieszczanie się.

Stwardnienie guzowate - objawy

Jak tłumaczy prof.  Danuta Perek - Przewodnicząca Polskiego  Towarzystwa  Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Przewodnicząca Polskiej  Grupy Neuroonkologii Dziecięcej, wieloletni kierownik Kliniki Onkologii Centrum Zdrowia Dziecka - najczęstszym pierwszym,   bardzo istotnym objawem widocznym „gołym okiem”, który nasuwa podejrzenie stwardnienia guzowatego, są bezbarwne znamiona na skórze. Występują po urodzeniu lub do 24 miesiąca życia, zwykle w ilości nie mniej niż trzech, a ich średnica nie powinna być mniejsza niż 5 mm.

Pierwszym objawem SG są bezbarwne znamiona na skórze, które występują u 90 proc. chorych

Kolejnym objawem, który pojawiają się u 60-90 proc. chorych dzieci około 5 miesiąca życia, są nasilające się napady padaczkowe - mówi prof. Perek. U niemowląt pojawiają się napady zgięciowe, a u starszych dzieci i dorosłych napady mogą być uogólnione lub częściowo  złożone. Są one zmianami dysplastycznymi, hamartomatycznymi  w korze mózgowej - wyjaśnia profesor.

W przebiegu stwardnienia guzowatego dochodzi do rozwoju jeszcze innej groźnej zmiany w mózgu - podwyściółkowy gwiaździak olbrzymiokomórkowy – SEGA  (tj.  guz  mózgu). Blokuje on przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego i powoduje powstanie wodogłowia, którego konsekwencją jest wzrost ciśnienia śródczaszkowego, wklinowania mózgu i śmierci.Powoli rosnący guz może prowadzić do zaniku nerwów wzrokowych. Guz SEGA rozwija się w późniejszym dzieciństwie, u  nastolatków i we wczesnej młodości.

Życiu  pacjentów mogą zagrażać również naczyniakomięśniakotłuszczaki nerek AML, ponieważ mogą one ulec zezłośliwieniu lub być przyczyną groźnych krwawień - mówi prof. Perek. Liczne, łagodne zmiany zaburzają funkcjonowanie  nerek, prowadzą do ich niewydolności, dializ oraz konieczności przeszczepów - dodaje. Guzy w nerkach występują u 70-80 proc. chorych i są główną przyczyną śmierci w śród dorosłych chorych na stwardnienie guzowate - zaznacza.

Stwardnienie guzowate - diagnostyka, leczenie i rokowania

W SG przede wszystkim mamy do czynienia ze zmianami wymagającymi opieki neurologicznej, ale choroba atakuje różne organy, co  wiąże się z koniecznością współpracy takich specjalistów, jak: onkolog, urolog, kardiolog czy pulmonolog - zauważa prof. Perek.

Zmiany w mózgu i nieprawidłowo leczone napady padaczkowe prowadzą do zespołu zaburzeń, w tym autyzmu czy ADHD. Niezbędna jest zatem pomoc psychologa i psychiatry. W  Polsce  brakuje nawet  epileptologów, nie  mówiąc już o ośrodkach, które  dedykowane byłyby leczeniu epilepsji.

W  leczeniu guzów SEGA  oraz guzów nerek typu  AML dostępne do niedawna były tylko metody chirurgiczne. Jednak niedawno opracowano lek, który  jest  w stanie hamować i odwracać skutki mutacji genów  (redukuje on masę guza nawet o 50 proc. po 3-6 miesiącach stosowania). To inhibitor mTOR – ewerolimus. W Polsce do do refundowanej terapii ma dostęp jedynie  grupa pacjentów    kontynuujących  leczenie SEGA rozpoczęte w ramach chemioterapii niestandardowej, i to tylko na terenie województwa łódzkiego. U nowo rozpoznanych chorych leczenie tym preparatem nie jest refundowane. Refundowany przez NFZ jest jedynie preparat o nazwie sirolimus,  który  jednak nie ma zarejestrowanych wskazań w SEGA.  Jego  podanie w tym przypadku traktowane jest zatem jako eksperyment medyczny.

Źródło:

Publikacja pt. "STWARDNIENIE GUZOWATE – POTRZEBNE KOMPLEKSOWE LECZENIE", przygotowana z okazji Światowego Dnia Chorych na Stwardnienie Guzowate przez Polskie Towarzystwo Onkologii i Hematologii Dziecięcej oraz Stowarzyszenie Chorych na Stwardnienie Guzowate, we współpracy z zespołem kampanii „Rak. To się leczy!”.

Monika Majewska