Spermatogeneza i oogeneza. Na czym polega gametogeneza?

Spermatogeneza to proces prowadzący do powstania komórek rozrodczych męskich o zredukowanej ilości materiału genetycznego i zredukowanej o połowę liczbie chromosomów. Podobny proces zachodzi u kobiet i jest określany oogenezą. Powstałe komórki mogą połączyć się ze sobą w procesie zapłodnienia. Spermatogeneza i oogeneza wspólnie określane są mianem gametogenezy, czyli powstawania komórek rozrodczych żeńskich i męskich. Na czym polega proces gametogenezy oraz czym różni się spermatogeneza od oogenezy?

Spis treści

1. Spermatogeneza i oogeneza - podobieństwa
2. Spermatogeneza i oogeneza - różnice

Gametogeneza jest procesem powstawania komórek rozrodczych (gamet). Ze względu na rodzaj komórek rozrodczych można wyróżnić spermatogenezę i oogenezę. Celem obu tych procesów jest zredukowanie ilości chromosomów, a także wymiana materiału genetycznego.

Spermatogeneza jest procesem, który zachodzi u mężczyzn po osiągnięciu dojrzałości płciowej.  Wszystko dzieje się w jądrach, a dokładnie w cewkach nasiennych krętych. W ścianach cewek istnieje kilka warstw, a im bliżej światła cewki, tym dojrzalsze są komórki.

Pierwszą podstawową warstwę, najdalej od światła cewki, stanowią spermatogonie. Kolejne warstwy to spermatocyty pierwszorzędowe i drugorzędowe, spermatydy. W samym świetle znajdują się plemniki, czyli dojrzałe komórki rozrodcze.

Proces spermatogenezy trwa 74 dni i jest nadzorowany przez testosteron, hormon luteinizujący oraz folikulotropowy. Następnie, wraz z innymi składnikami nasienia, plemniki przechodzą przez cewki nasienne proste aż do najądrzy, gdzie są magazynowane.

Oogeneza natomiast zaczyna się już po 15. tygodniu życia płodowego i zachodzi w gonadach żeńskich. Zostaje jednak sfinalizowana po osiągnięciu przez kobietę dojrzałości płciowej w wyniku cyklu miesiączkowego.

Spermatogeneza i oogeneza - podobieństwa

Główne podobieństwo spermatogenezy i oogenezy to efekt, który wywołują. Komórka macierzysta dzieli się początkowo poprzez dwa podziały mitotyczne, a następnie mejotyczne, które prowadzą do redukcji materiału genetycznego i zmniejszenia ilości chromosomów. Umożliwia to połączenie się komórki żeńskiej (komórki jajowej) i męskiej (plemnika) oraz utworzenie zarodka.

Oba procesy zachodzą w narządach rozrodczych (u kobiet w jajnikach, a u mężczyzn - w jądrach).

Spermatogeneza i oogeneza - różnice

Podstawową różnicą pomiędzy spermatogenezą a oogenezą jest moment, w którym zaczyna się dany proces.

Spermatogeneza rozpoczyna się po okresie dojrzewania.

U kobiet oogeneza ma początek już po 15. tygodniu życia płodowego.

Komórka macierzysta, z której bierze początek spermatogeneza, to spermatogonium. Spermatogeneza jest procesem, który trwa stale, cyklicznie.

Oogeneza ma swój początek z oogonium, czyli komórce macierzystej i zostaje przerwana na etapie powstania oocytu I rzędu. Odpowiednikiem oocytu I rzędu jest spermatocyt II rzędu.

Niedojrzałe komórki pozostają w uśpieniu do osiągnięcia przez kobietę dojrzałości płciowej i rozpoczęcia miesiączkowania. Wtedy to podczas każdego cyklu, kilka komórek kończy proces rozwoju, finalizując proces oogenezy.

W czasie owulacji u kobiety dochodzi do uwolnienia z jajnika dojrzałej komórki jajowej. Jedna komórka jajowa wędruje przez jajowód, gdzie może dojść do zapłodnienia, czyli połączenia się z powstałym w wyniku spermatogenezy u mężczyzny plemnikiem.

Skutkiem oogenezy jest powstanie pojedynczej komórki jajowej w każdym cyklu miesiączkowym, w którym dochodzi do owulacji.

Natomiast w wyniku spermatogenezy za każdym razem w ejakulacie (nasieniu) znajduje się kilka milionów plemników.

Kolejną różnicą pomiędzy spermatogenezą a oogenezą jest graniczny czas, kiedy zachodzą te procesy. Spermatogeneza może zachodzić w organizmie mężczyzny do końca jego życia.

Proces oogenezy kończy się ostatecznie, gdy kobieta wchodzi w okres menopauzy.

Czytaj też:

• Pęcherzyk Graafa: budowa i rola
• Seminogram, czyli badanie nasienia. Jak się przygotować? Na czym polega?

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Anna Jarosz