Sitosterolemia: przyczyny, objawy, leczenie

Sitosterolemia (fitosterolemia) jest rzadko występującą dziedziczną chorobą metaboliczną. Do tej pory opisano jedynie 45 przypadków. Jednak odsetek chorych może być znacznie wyższy, gdyż prawdopodobnie część pacjentów z hiperlipidemią jest niewłaściwie zdiagnozowana.

Spis treści

1. Sitosterolemia: objawy
2. Sitosterolemia: diagnostyka
3. Sitosterolemia: leczenie

Sitosterolemia (fitosterolemia) jest to choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. Mutacja dotyczy genów kodujących transportery białkowe rodziny ABC (ABCG8 i ABCG5 znajdujące się w locus 2p21). Komórki ssaków nie używają steroli roślinnych - normalnie sterole roślinne są słabo absorbowane z przewodu pokarmowego - wchłaniane jest mniej niż 5%.Sterole biernie przenikają do komórek jelitowych, a następnie większość jest pompowana z powrotem do światła jelita przez transporter białek ABC (ATP-Binding Cassette Transporters).U pacjentów z sitosterolemią proces pompowania przez transporter ABC jest zakłócony. Zdolność wątroby do wydalania steroli roślinnych do żółci jest wyraźnie zmniejszona. Natomiast synteza kwasów żółciowych zachodzi jak u zdrowych osób.Wydalanie steroli z żółcią jest mniejsze o 50% w porównaniu z grupą kontrolną. Mechanizm zmniejszonego wydzielania wątrobowego nie został poznany.U pacjentów występuje zmniejszenie syntezy cholesterolu: związane z zahamowaniem syntezy wątrobowej, jelitowej, obniżeniem aktywności HMG-CoA reduktazy (enzym kontrolujący biosyntezę cholesterolu). Sprawą dyskusyjną jest czy wynika to z faktu nagromadzenia w organizmie steroli. Najnowsze dane wskazują, iż wtórne skutki nieznanych regulatorów mogą prowadzić do obniżonej aktywności reduktazy HMG-CoA w tej chorobie. Idzie to w parze ze znacznie zwiększona ekspresją receptorów LDL.

Sitosterolemia: objawy

Sitosterolemia ma kilka cech wspólnych z rodzinną hipercholesterolemią (FH), takie jak: występowanie żółtaków ścięgien w ciągu pierwszych 10 lat życia oraz przedwczesny rozwój miażdżycy. Poza tym mogą być obecne:

• zmniejszony zakres ruchu w stawach
• zaczerwienienie
• swędzenie
• nadmierne ucieplenie związane z zapaleniem

Żółtaki mogą występować także podskórnie na pośladkach u dzieci. Należy pamiętać, że nie u każdego pacjenta występują żółtaki ścięgien, dlatego ich brak nie wyklucza postawienia diagnozy. Zwyrodnienie lipidowe rogówki i kępki żółte na powiekach występują rzadziej. W odróżnieniu od FH pacjenci z sitosterelomią mają prawidłowy lub umiarkowanie podwyższony cholesterol całkowity oraz bardzo wysokie stężenia steroli roślinnych (sitosterol, kampesterol, stigmasterol, avenosterol) i 5a-stanole.Choroba niedokrwienna serca i związane z nią konsekwencje zdrowotne są głównym problemem i przyczyną przedwczesnych zgonów pacjentów z sitosterolemią.

Sitosterolemia: diagnostyka

Schorzenie potwierdzają podstawowe badania laboratoryjne: hematologiczne oraz enzymy wątrobowe.

Sitosterolemia: leczenie

Podstawą leczenia jest zmniejszenie spożycia produktów spożywczych bogatych w sterole roślinne (m.in: oleje roślinne, oliwki i awokado). Jako że sterole roślinne są składnikami wszystkich produktów żywnościowych pochodzenia roślinnego, leczenie dietą nie jest wystarczające, aby kontrolować tę chorobę. Stosuje się statyny, które oprócz obniżenia poziomu cholesterolu, pozytywnego wpływu na chorobę miażdżycową, obniżają poziom samych steroli roślinnych. Żywice wiążące kwasy żółciowe (na przykład cholestyramina, kolestypol) mogą być brane pod uwagę. W październiku 2002 roku, nowy inhibitor wchłaniania cholesterolu, ezetymib, został wprowadzony do leczenia sitosterolemii. Lek ten jest standardem leczenia, ponieważ blokuje absorpcje sterolu i może być stosowany w połączeniu z żywicami kwasów żółciowych. Przed pojawieniem się ezytymibu w niektórych przypadkach wykonywano połączenie omijające w jelicie krętym w celu obniżenia poziomu steroli w organizmie. Efektywność terapii powinna być regularnie monitorowana poprzez oznaczanie poziomu steroli w organizmie.