Porfiria - przyczyny, objawy, leczenie

Porfiria to w większości przypadków choroba dziedziczna, objawiająca się między innymi światłowstrętem. Z tego powodu kiedyś łączono ją z wampiryzmem. Porfiria ma wiele rodzajów, jest nieuleczalna, ale wiadomo już, jak łagodzić jej skutki i ciężkie, czasem śmiertelne ataki. Jakie są przyczyny i objawy porfirii? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Porfirie - klasyfikacja
2. Ostra porfiria przerywana
3. Porfiria mieszana
4. Porfiria skórna późna

Porfirie są grupą genetycznych chorób metabolicznych dotyczących zaburzeń syntezy hemu i skutkujących gromadzeniem się w organizmie nadmiernej ilości porfiryn lub ich prekursorów. Większość hemu ulega syntezie w komórkach linii erytroblastycznej w celu wykorzystania go do produkcji hemoglobiny. Cała reszta syntezowana jest w wątrobie.

Porfirie - klasyfikacja

Porfirie dzielimy ze względu na narząd, w którym ujawnił się defekt enzymatyczny:

• porfirie erytropoetyczne - zaburzenia dotyczące głównie skóry
• porfirie wątrobowe - zaburzenia dotyczące układu nerwowego

Inna metoda podziału opiera się na przebiegu choroby i wyróżnia:

• porfirie ostre takie jak: ostra porfiria przerywana, niedobór dehydratazy ALA, koproporfiria wrodzona, porfiria mieszana
• porfirie skórne, na przykład: porfiria skórna późna, porfiria wątrobowo-erytropoetyczna, protoporfiria erytropoetyczna i wrodzona porfiria erytropoetyczna

Ostra porfiria przerywana

Ostra porfiria przerywana jest najczęściej występującą ostrą porfirią. Dziedziczona jest autosomalnie dominująco i powoduje ją niedobór dezaminazy porfoblinogenu. 

Ostra porfiria przerywana - objawy

Choroba w wielu przypadkach przebiega bezobjawowo. Do wywołania napadu przyczyniają się czynniki zwiększające syntezę porfiryn na przykład środki antykoncepcyjne, alkohol, palenie papierosów bądź marihuany, dieta odchudzająca, zakażenie, stres, zabieg operacyjny, niektóre leki. Typowymi objawami są:

• napadowe bóle brzucha z wymiotami i biegunką bądź zaparciami
• neuropatie, porażenia oraz przeczulica
• zaburzenia w oddawaniu moczu
• gorączka, wzmożona potliwość
• częstoskurcz
• nadciśnienie tętnicze
• objawy psychiczne, które mogą zwiastować nadchodzący napad, takie jak: splątanie, bezsenność, lęk, depresja i omamy

Ostra porfiria przerywana - diagnostyka

Najbardziej użytecznym parametrem, umożliwiającym rozpoznanie tego zaburzenia, jest zwiększone wydalanie ALA oraz PBG w moczu podczas napadu. Do innych badań pomocniczych należą:

• badanie krwi obrazujące zazwyczaj hiponatremię, hipomagnezemię i leukocytozę
• badanie enzymatyczne dowodzące zmniejszenia aktywności dezaminazy PBG
• EKG
• RTG brzucha

Ostra porfiria przerywana - leczenie

Bardzo istotne jest unikanie czynników zwiększających syntezę porfiryn i wywołujących napady. Każdy chory koniecznie powinien zapoznać się z listą leków, których nie powinien przyjmować, oraz zadbać o odpowiednią dietę, zapewniająca wystarczającą ilość kalorii i węglowodanów.

W przypadku ostrego napadu chory powinien zgłosić się do szpitala. Lekami stosowanymi objawowo są:

• leki przeciwbólowe takie jak: paracetamol i analgetyki opioidowe
• leki na nadciśnienie w postaci beta-blokerów
• leki na nudności i wymioty: pochodne fenotiazyny, ondansetron
• w leczeniu zakażeń stosowane są: penicyliny, cefalosporyny, aminoglikozydy

Porfiria mieszana

Porfiria mieszana jest chorobą występującą najczęściej w Republice Południowej Afryki. Dziedziczona jest autosomalnie dominująco i powoduje ją zmniejszona aktywność oksydazy protoporfirynogenu.

Porfiria mieszana - objawy

Często jednym z objawów porfirii jest nadwrażliwość na światło słoneczne, z powodu której kiedyś osoby chore były kojarzone z wampirami. Do innych objawów należą charakterystyczne objawy nerwowo- trzewne:

• napadowy ból brzucha
• neuropatie i porażenia

Porfiria mieszana - diagnostyka

Do badań wykonywanych w celu rozpoznania porfirii mieszanej należą:

• badanie moczu ukazujące wzrost wydalania ALA, PBG i koproporfiryn
• badanie kału również charakteryzujące się wzrostem wydalania koproporfiryn, a także protoporfiryn
• badanie emisji fluorescencyjnej spektrum porfiryn w osoczu

Porfiria mieszana - leczenie

Leczenie porfirii mieszanej jest identyczne jak w typie porfirii ostrej przerywanej.

Porfiria skórna późna

Porfiria skórna późna jest najczęstszą porfirią w Europie. Może być chorobą nabytą, bądź dziedziczoną autosomalnie dominująco. Przyczyną tego zaburzenia jest niedobór dekarboksylazy uroporfirynogenu. Konsekwencją tego jest gromadzenie się uroporfiryny oraz porfiryny 7-karboksylowej. W hepatocytach gromadzi się również żelazo.

Porfiria skórna późna - objawy

Porfiria skórna późna może przebiegać bezobjawowo, bądź ujawniać się głównie w postaci zmian na skórze, takich jak;

• nadwrażliwość skóry na światło, które wywołuj pojawianie się pęcherzyków i pęcherzy, szczególnie w obrębie twarzy, grzbietowej strony rąk i stóp oraz na podudziach i przedramionach
• nadżerki
• zmiany zanikowe
• blizny
• przebarwienia skóry
• nadmierne owłosienie

Oprócz objawów skórnych może dojść do powiększenia wątroby. Postać nabyta tej porfirii ujawnia się w wyniku nadużywania alkoholu, stosowania środków antykoncepcyjnych, preparatów żelaza, bądź w przebiegu zakażenia.

Porfiria skórna późna - diagnostyka

Najważniejszymi badaniami dowodzącymi występowania choroby są:

• badanie kału ujawniające wydalanie izokoproporfiryny
• badanie moczu wskazujące wydalanie uroporfiryn i porfiryn 7-karboksylowych w moczu

Wśród innych zalecanych badań znajdują się:

• badanie biochemicznych cech uszkodzenia wątroby
• badanie krwi na podwyższone stężenie żelaza i ferrytyny
• badanie histologiczne wątroby

Porfiria skórna późna - leczenie

Jak w przypadku innych porfirii, ważne jest unikanie czynników wzmagających syntezę hemu.

Oprócz tego stosowane są upusty krwi, zmniejszające zapasy żelaza w wątrobie. Zazwyczaj przy jednorazowym zabiegu upuszcza się około 450 ml krwi. Gdy ta metoda jest przeciwwskazana, można skorzystać z leczenia za pomocą siarczanu chlorochiny.