Kwasica metylomalonowa – przyczyny, objawy i leczenie

Kwasica metylomalonowa to zaburzenie metaboliczne, w przebiegu którego organizm nie rozkłada prawidłowo pewnych białek i tłuszczów. W konsekwencji substancja o nazwie methylmalonyl CoA oraz inne potencjalnie toksyczne związki odkładają się w organizmie, doprowadzając do jego stopniowego zatrucia. Jeśli kwasica metylomalonowa nie zostanie rozpoznana na czas, może skończyć się śmiercią. Jakie są przyczyny i objawy kwasicy metylomalonowej? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Kwasica metylomalonowa - przyczyny
2. Kwasica metylomalonowa – objawy
3. Kwasica metylomalonowa – diagnoza
4. Kwasica metylomalonowa – leczenie i dieta

Kwasica metylomalonowa (MMA – ang. methylomalonic aciduria), inaczej acyduria metylomalonowa, to rzadkie dziedziczne zaburzenie metaboliczne, w przebiegu którego organizm nie jest w stanie prawidłowo rozkładać pewnych białek, lipidów i cholesterolu. W konsekwencji dochodzi do gromadzenia się substancji o nazwie methylmalonyl CoA i innych potencjalnie toksycznych związków w organizmie, co prowadzi do jego stopniowego zatrucia, a w przypadku niepodjęcia leczenia - do śmierci.

Kwasica metylomalonowa, razem z kwasicą propionową, izowalerianową i glutarową, należy do grupy kwasic (acydurii) organicznych. Stanowią one grupę rzadkich wrodzonych wad metabolizmu, które ujawniają się głównie u niemowląt lub we wczesnym dzieciństwie. Ich objawy przypominają zatrucie, szybko się nasilają i mogą prowadzić do przedwczesnej śmierci lub do trwałych dysfunkcji narządowych.

Jak wynika z danych Genetics Home Reference, częstość występowania kwasicy metylomalonowej ocenia się na 1:50 000 - 1:100 000 osób.

Kwasica metylomalonowa - przyczyny

Przyczyną kwasicy metylomalonowej jest niedobór enzymu o nazwie mutaza metylomalonylo-CoA (inaczej mutaza metylomalonylowa - MCM). Enzym ten współpracuje z witaminą B12 (kobalaminą) w procesie rozbijania kilku bloków budulcowych białka (aminokwasów), pewnych lipidów i cholesterolu.

Niedobór ten jest spowodowany mutacją w obrębie genu dla mutazy - MUT, MMAA, MMAB, MMADHC lub MCEE. W około 60 procent przypadków kwasica metylomalonowa jest spowodowana mutacją w genie MUT. Gen ten zwiera instrukcje dotyczące produkcji mutazy metylomalonylo-CoA. Mutacja zmienia strukturę enzymu lub zmniejsza jego ilość, przez co określone białka i tłuszcze nie zostają rozłożone prawidłowo. W rezultacie substancja o nazwie methylmalonyl CoA oraz inne potencjalnie toksyczne związki gromadzą się w narządach i tkankach, powodując objawy kwasicy metylomalonowej.

Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, tzn. aby dziecko zachorowało, musi otrzymać po jednej kopi wadliwego genu od każdego z rodziców.

Przyczyną kwasicy metylomalonowej może być też mutacja na jednym z etapów syntezy kobalaminy (witaminy B12), która jest potrzebna mutazie metylomalonylowej, by ta mogła rozkładać określone białka i tłuszcze. Skomplikowany zestaw zaburzeń metabolizmu kobalaminy prowadzi do innych form kwasicy metylomalonowej. Niektóre z nich są związane z hiperhomocysteinemią (to stan, w którym stężenie homocysteiny - metabolitu białka zawierającego aminokwasy siarkowe - jest podwyższone).

Kwasica metylomalonowa – objawy

• przyśpieszenie oddechu (tachypnoe)

Powikłaniami kwasicy metylomalonowej mogą być niepełnosprawność intelektualna, nawracające zapalenie trzustki, osteoporoza, postępująca niewydolność nerek.

• wymioty i wynikające z nich odwodnienie
• obniżenie napięcia mięśniowego (hipotonia)
• trudności w karmieniu
• nadmierne zmęczenie (letarg)
• powiększenie wątroby
• brak przyrostu masy ciała i wzrostu w oczekiwanym tempie
• senność
• śpiączka

Kwasica metylomalonowa – diagnoza

W celu zdiagnozowania choroby wykonuje się badania przesiewowe, wykrywane metodą tandemowej spektrometrii mas (MS/MS), oraz ocenia się stężenie kwasów organicznych metodą GC/MS w moczu. Na chorobę wskazują ziększone stężenie  kwasu  propionowego i metylomalonowego, neutropenia (obniżenie liczby granulocytów obojętnochłonnych poniżej 1500/μl, ale nie niżej niż 500/μl – to agranulocytoza), trombocytopenia (małopłytkowość - liczba płytek krwi poniżej 150 tys./mm3), hiperamonemia (podwyższony poziom amoniaku we krwi) i hipoglikemia (inaczej niedocukrzenie) - stan, w którym ilość glukozy we krwi spada poniżej 55 mg/dl, czyli 3,0 mmol/l).

Konieczne są także badania molekularne: analiza genu MUT i innych genów odpowiedzialnych za chorobę.

Kwasica metylomalonowa – leczenie i dieta

Można zastosować leczenie za pomocą ogromnych dawek hydroksykobalaminy (aktywna forma witaminy B12), jednak jest ono pomocne w niektórych przypadkach kwasicy metylomalonowej.

W przypadku postaci kwasicy metylomalonowej nieodpowiadającej na witaminę B12, leczenie obejmuje eliminację białek z diety (wymaga ona wykluczenia  z  codziennego  jadłospisu  m.in. nabiału, mięsa, ryb, owoców morza oraz jajek). Ponadto w czasie stosowania diety eliminacyjnej niekiedy trzeba zbadać o suplementację brakujących aminokwasów  w oparciu o wyniki ich stężenia we krwi.

Monika Majewska