Achondroplazja: przyczyny, objawy, leczenie

Achondroplazja to choroba, która spowodowana jest mutacją pojedynczego genu. U chorych na tę jednostkę zwraca uwagę przede wszystkim niedobór wzrostu, objawów achondroplazji jest jednak zdecydowanie więcej – zalicza się do nich m.in. skrócenie długości kończyn oraz zmniejszenie długości palców. Obecnie nie ma leku na achondroplazję, pocieszające jest jednak to, że pacjenci chorujący na to schorzenie mają długość życia porównywalną do populacji ogólnej.

Spis treści

1. Achondroplazja: przyczyny
2. Achondroplazja: objawy
3. Achondroplazja: diagnostyka
4. Achondroplazja: leczenie
5. Achondroplazja: rokowanie

Achondroplazja to uwarunkowana genetycznie choroba rzadka. Dane co do częstości występowania tej jednostki różnią się pomiędzy odmiennymi źródłami, jedno jednak można powiedzieć na pewno: achondroplazja nie jest chorobą częstą, spotykana jest ona bowiem u 1 na 40 tysięcy do 1 na 15 tysięcy żywo urodzonych dzieci ^[1]. Jeżeli chodzi o płeć osób chorujących na achondroplazję, to nie jest zauważalna tendencja do częstszego występowania tej jednostki zależnie od płci – u kobiet i u mężczyzn achondroplazja spotykana jest z podobną częstością.

Achondroplazja: przyczyny

Achondroplazja pojawia się na skutek mutacji genetycznych. Do choroby tej doprowadzają mutacje, które dotyczą genu FGFR3 (skrót od ang. fibroblast growth factor receptor 3), czyli genu receptora czynnika wzrostu fibroblastów. Produkt tego genu zaangażowany jest w procesy związane z przebudową tkanki chrzęstnej oraz kostnej – występujące w przebiegu achondroplazji nieprawidłowości genetyczne doprowadzają do zaburzeń kostnienia śródchrzęstnego i to właśnie stanowi istotę występowania objawów achondroplazji.

W zdecydowanej większości, bo nawet w przypadku aż 90% wszystkich zachorowań na achondroplazję, do choroby doprowadza wystąpienie spontanicznej mutacji u dziecka ^[2]. Oznacza to, że błąd genetyczny pojawia się u samego chorego, a jego rodzice są z kolei całkowicie typowego wzrostu i sami nie chorują na achondroplazję. Do końca nie jest wiadome, co doprowadza do pojawiania się mutacji spontanicznych doprowadzających do achondroplazji, jako jeden z czynników, który może brać udział w ich występowaniu, bierze się pod uwagę zaawansowany wiek ojca (przekraczający 35 lat).

W pozostałej części przypadków achondroplazji do choroby doprowadza odziedziczenie zmutowanego genu od rodzica (lub rodziców) chorującego na achondroplazję. W takiej sytuacji choroba jest dziedziczona autosomalnie dominująco. Oznacza to, że jeżeli jeden rodzic cierpi na achondroplazję, to ryzyko wystąpienia choroby u jego potomka sięga 50%. Jeżeli zaś w ciążę zachodzi para, gdzie oboje partnerów ma achondroplazję, to wtedy mają oni 50% ryzyko, że urodzi się im dziecko z achondroplazją, 25% szans, że ich dziecko będzie zdrowe, oraz 25% ryzyko, że ich dziecku stanie się nosicielem obu kopii zmutowanego genu (a taka sytuacja w przypadku achondroplazji jest letalna, co oznacza, że doprowadza ona do obumarcia płodu).

Achondroplazja: objawy

Pierwsze zaburzenia, które są związane z chorowaniem przez dziecko na achondroplazję, widoczne są już od chwili jego przyjścia na świat (a nierzadko nawet jeszcze wcześniej, pierwsze zmiany można bowiem zaobserwować u chorych jeszcze nawet w trakcie życia wewnątrzmacicznego). Wśród najbardziej typowych objawów achondroplazji wymieniane są:

• nieproporcjonalne (w stosunku co do tułowia) kończyny, oprócz tego w obrębie kończyn zauważalne jest skrócenie ich części proksymalnych (bliższych tułowiowi)
• zwiększenie obwodu głowy (makrocefalia), któremu towarzyszy nadmiernie uwypuklenie czoła
• zapadnięcie nasady nosa
• bardzo krótkie palce
• zwężenie klatki piersiowej
• małe dłonie (mikromelia) ze specyficznym ustawieniem palców, przez co ręka chorych na achondroplazję może przypominać trójząb

Wspomnianym wyżej zaburzeniom, obserwowanym już w okresie bezpośrednio po przyjściu na świat, w przypadku achondroplazji towarzyszyć może również i obniżenie napięcia mięśniowego (hipotonia). Oprócz tego u dzieci z tą jednostką częściej występuje wodogłowie – stan te może wymagać wdrożenia leczenia, dlatego też u noworodków z achondroplazją wykonywane są badania obrazowe, których celem jest potwierdzenie lub wykluczenie nagromadzenia nadmiernej ilości płynów w obrębie czaszki.

Wraz ze wzrastaniem u dziecka z achondroplazją coraz bardziej wyraźne mogą stawać się kolejne objawy tej choroby. Charakterystyczny dla achondroplazji jest niedobór wzrostu – jednostka ta stanowi jedną z przyczyn karłowatości i w jej przebiegu mężczyźni osiągają średni wzrost sięgający około 131 centymetrów, z kolei kobiety z achondroplazją mierzą średnio około 124 centymetry ^[3].

Opisane dotychczas objawy achondroplazji nie stanowią jednak, niestety, jedynych problemów związanych z tą jednostką. Otóż pacjenci z achondroplazją miewają tendencję do występowania u nich nadmiernie pogłębionych krzywizn kręgosłupa, oprócz tego mają oni zwiększone ryzyko wystąpienia stenozy kanału kręgowego. Przez defekty budowy klatki piersiowej u chorych pojawiać się mogą zaburzenia oddychania, oprócz tego – ze względu na odmienności anatomiczne dotyczące budowy struktur głowy – u osób z achondroplazją częściej spotykane są schorzenia laryngologiczne, takie jak np. nawracające infekcje ucha środkowego. Jeszcze innym problemem, który jest częściej odnotowywany w populacji osób cierpiących na achondroplazję, jest otyłość.

Podkreślenia wymaga jeden aspekt – otóż tak jak achondroplazja jest związana z wieloma różnymi zaburzeniami, tak typowo nie dotyczą one funkcjonowania układu nerwowego – u pacjentów z achondroplazją ich intelekt zazwyczaj nie odbiega od normy.

Achondroplazja: diagnostyka

Achondroplazję podejrzewać można już na podstawie stwierdzenia, po przyjściu dziecka na świat, charakterystycznych objawów tej jednostki. Wysunąć podejrzenie, że dziecko może cierpieć na achondroplazję, można jednak jeszcze i w ciąży – nasunąć lekarzowi myśl o istnieniu takiej możliwości może przeprowadzenie badania USG w ciąży, podczas którego wykryte zostaną nieprawidłowości sugerujące właśnie achondroplazję (np. nietypowo duże, w stosunku co do wieku ciążowego, wymiary główki u dziecka).

Powyżej opisano jednak tylko to, w jaki sposób można podejrzewać achondroplazję. Ostateczne rozpoznanie choroby można postawić po przeprowadzeniu badań genetycznych, w których to wykryte zostaną mutacje charakterystyczne dla tej jednostki.

Achondroplazja: leczenie

Obecnie nie istnieje żadna metoda przyczynowego leczenia achondroplazji, czyli taka, gdzie możliwe byłoby zlikwidowanie mutacji związanej z tą chorobą i usunięcie wywołanej przez nią skutków. U pacjentów z achondroplazją terapia wdrażana jest przede wszystkim w sytuacji, kiedy dojdzie u nich do wystąpienia jakichś powikłań tej jednostki, takich jak np. znaczne zwężenie kanału kręgowego doprowadzające do ucisku rdzenia kręgowego (gdzie przeprowadzane może być leczenie chirurgiczne) czy często występujące infekcje ucha środkowego (w których przypadku pacjentom mogą być zalecane antybiotyki).

U niektórych chorych na achondroplazję – celem zwiększenia ich wzrostu – podejmowane są próby podawania im preparatów hormonu wzrostu. Postępowanie takie obecnie wydaje się jednak kontrowersyjne, ponieważ według niektórych badaczy uzyskiwane w ten sposób efekty ciężko uznać za satysfakcjonujące.

Achondroplazja: rokowanie

Achondroplazja z pewnością może w znaczący sposób wpływać na życie cierpiących na nią pacjentów, jednakże pocieszająca jest przynajmniej jedna informacja związana z tą jednostką. Tą dobrą wiadomością w tym przypadku jest to, że najczęściej długość życia osób cierpiących na achondroplazję nie jest krótsza od długości życia osób z populacji ogólnej.

Źródła:

^[1] Materiały National Human Genome Research Institute, dostęp on-line: https://www.genome.gov/19517823/learning-about-achondroplasia/^[2] Materiały National Organization for Rare disorders, dostęp on-line: https://rarediseases.org/rare-diseases/achondroplasia/^[3] Materiały U.S. National Library of Medicine, dostęp on-line: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/achondroplasia#diagnosis