Badanie TSH - norma. Co oznacza za niskie lub za wysokie TSH?

Weryfikacja

Konsultacja: dr n. med. Karolina Karabin

TSH jest białkiem wydzielanym przez przysadkę kontrolującym wydzielanie hormonów tarczycy. Badanie poziomu TSH we krwi jest istotnym parametrem służącym do oceny czynności tarczycy, ze względu na jego wysoką czułość. Jak przygotować się do badania TSH? Co oznacza za niski lub za wysoki poziom TSH?

Spis treści

1. Badanie TSH – wskazania 
2. Badanie TSH – na czym polega badanie i jak się przygotować?
3. Badanie TSH – normy laboratoryjne 
4. Badanie TSH – kontrowersje 
5. Badanie TSH – co oznacza za niski lub za wysoki poziom TSH?
6. Badanie TSH – przeciwciała TRAb

Tyreotropina, w skrócie TSH jest hormonem produkowanym przez przedni płat przysadki mózgowej. Hormon ten pobudza wytwarzanie przez tarczycę trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Wzrost T3 i T4 hamuje wydzielanie TSH, a spadek T3 i T4 pobudza wydzielanie TSH. Ponadto samo wydzielanie TSH jest regulowane przez tyreoliberynę (TRH) wytwarzaną w podwzgórzu. 

Poziom TSH zmienia się nawet pod wpływem niewielkich wahań stężeń T3 i T4 we krwi, dlatego TSH jest badaniem przesiewowym w ocenie czynności gruczołu jakim jest tarczyca. Obecnie oznaczanie TSH jest najczulszą metodą oceny niedoboru i nadmiaru hormonów tarczycy.

Czułość wynosi powyżej 95% a swoistość około 90%. Przy nieprawidłowym stężeniu TSH powinno się dopiero oznaczyć poziom wolnych hormonów T3 i T4.

Badanie TSH – wskazania 

Badanie TSH koniecznie należy wykonać w przypadku podejrzenia nadczynności tarczycy, która może objawiać się:

• przewlekłym zmęczeniem,
• łatwą męczliwością,
• nadmierną sennością, 
• zaparciami,
• zwiększoną masą ciała,
• chrypką,
• obniżeniem nastroju,
• problemami z pamięcią i koncentracją,
• suchą skórą,
• łamliwością włosów i paznokci.

Wskazaniem do wykonania badania TSH jest także podejrzenie niedoczynności tarczycy, która może objawiać się:

• nadmiernym pobudzeniem i ruchliwością,
• częstymi biegunkami,
• chudnięciem,
• drżeniem rąk,
• bezsennością,
• zwiększoną potliwością,
• kołataniem serca,
• uczuciem gorąca.

Inne wskazania do wykonania badania TSH to:

• monitorowanie skuteczności leczenia w niedoczynności i nadczynności tarczycy,
• badania przesiewowe u noworodków w kierunku niedoczynności tarczycy - badanie TSH to ma ogromne znaczenie w wykrywaniu wrodzonej niedoczynności tarczycy, gdyż wczesne leczenie zapobiega upośledzeniu umysłowemu i zahamowaniu wzrostu,
• diagnostyka niepłodności u kobiet,
• diagnostyka chorób tarczycy u ciężarnych.

Badanie TSH – na czym polega badanie i jak się przygotować?

Do wykonania badania TSH potrzebna jest krew żylna pobrana ze zgięcia łokciowego. Krew jest pobierana na tzw. skrzep, czyli z aktywatorem przyspieszającym proces krzepnięcia krwi. Mimo, że dobowe wahania poziomu TSH są niewielkie i nie mają znaczenia w rutynowej diagnostyce, to badanie TSH powinno być wykonane na czczo, najlepiej pomiędzy godziną 6:30 a 9:00.

Pobrana krew jest następnie transportowana do laboratorium, gdzie TSH powinno zostać oznaczone za pomocą tzw. testów III i IV generacji opartych o metody enzymatyczne (np. ELISA) i chemiluminescencyjne (np. CLIA). Zastosowanie testów III i IV generacji gwarantuje odpowiednią czułość oznaczeń TSH.

Wypróbuj

Autor: Time S.A

Skorzystaj z wygodnych diet online Poradnika Zdrowie opracowanych specjalnie dla osób zmagających się z niedoczynnością tarczycy. Dzięki nim schudniesz, ograniczysz nieprzyjemne skutki choroby i poprawisz samopoczucie. Diety te są opracowane zgodnie z najnowszymi zaleceniami i standardami instytutów naukowo-badawczych.

Dowiedz się więcej

Badanie TSH – normy laboratoryjne 

Zakres normy dla TSH jest zależny od różnych czynników m. in. wieku i trymestru ciąży. Ponadto wpływ na poziom TSH ma podaż jodu, a także metody stosowane do oznaczeń w poszczególnych laboratoriach. Zwykle norma TSH zawiera się w zakresie 0,2-5 mIU/l. Dlatego swój wynik zawsze porównuj z normą, która jest podana na wydruku wyniku badania i skontaktuj się z lekarzem.

Dla dzieci normy dla TSH są nieco inne i wynoszą one:

• noworodek: 1,3-19 mIU/l
• dziecko 10 tygodni: 0,6-10 mIU/l
• dziecko 14 miesięcy: 0,4-7 mIU/l
• dziecko 5 lat: 0,4-6 mIU/l
• dziecko 14 lat: 0,3-5 mIU/l

Również u ciężarnych normy dla TSH są odmienne niż dla pozostałych osób. Według Europejskiego Towarzystwa Tyreologicznego (ETA) górne wartości normy dla TSH w poszczególnych trymestrach powinny wynosić dla pierwszego trymestru – 2,5 mIU/l, dla drugiego trymestr – 3,0 mIU/l i dla trzeciego trymestru – 3,5 mIU/l. Natomiast w zaleceniach Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego z 2011 roku podaje się tylko jedną wartość bez względu na okres ciąży – 2,5 mIU/l.

Kładzie się również nacisk na lokalne ustalanie norm dla TSH. Dla populacji polskiej według badań z 2017 roku normy dla kobiet w ciąży są następujące:

• ciężarna w pierwszym trymestrze: 0,009-3,18 mIU/l
• ciężarna w drugim trymestrze: 0,05-3,44 mIU/l
• ciężarna w trzecim trymestrze: 0,11-3,52 mIU/l

Warto zwrócić uwagę, że najniższe prawidłowe stężenie TSH obserwuje się w pierwszym trymestrze ciąży, co wynika z wysokiego stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG) przejmującej stymulacyjną funkcję TSH. 

Badanie TSH – kontrowersje 

Norma TSH jest dość szeroka co wynika z faktu, że w populacji jest osobniczo zróżnicowana regulacja wydzielania TSH przez przysadkę w odpowiedzi na T3 i T4. Z tego powodu część klinicystów jest zdania, że powinno się obniżyć górną granicę normy dla TSH.

Postuluje się aby zmniejszyć ją do 2,5 lub 3 mIU/L, co mogłoby pomóc w zdiagnozowaniu przypadków subkliniczej niedoczynności tarczycy (przebiegającej z prawidłowym poziomem T3 i T4). W wielu badaniach wykazano, że u niektórych osób zdrowych, w ciąży i podeszłym wieku, pomimo podwyższonego poziomu TSH hormony tarczycy są prawidłowe. 

Ponadto udokumentowano, że u osób z wartościami TSH blisko górnej normy mogą częściej występować nieprawidłowe parametry profilu lipidowego, wysokie ciśnienie tętnicze, wysoki indeks masy ciała oraz wyższe ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego i chorób sercowo-naczyniowych, w porównaniu z osobami z wartościami TSH w niższych granicach normy.

Mimo to, kwestia ta wymaga dalszych badań, gdyż aktualnie brakuje dużych kontrolowanych badań klinicznych potwierdzających korzyści płynące ze stosowania leczenia u osób z prawidłowymi wartościami TSH. 

Badanie TSH – co oznacza za niski lub za wysoki poziom TSH?

Zbyt niski poziom TSH we krwi może wynikać z:

• pierwotnej nadczynności tarczycy, 
• choroby Gravesa-Basedowa,
• podawania hormonów tarczycy,
• uszkodzenia przysadki np. uraz, nowotwór, martwica, stan zapalny.

Za wysoki poziom TSH we krwi może wynikać z:

• pierwotnej niedoczynności tarczycy,
• choroby Hashimoto,
• gruczolaka przysadki,
• tkanki nowotworowej występującej poza przysadką.

Warto wiedzieć, że nadczynność i niedoczynność tarczycy może mieć charakter subkliniczny. Wtedy TSH jest nieprawidłowe (za niskie lub za wysokie), a poziom wolnych T3 i T4 jest prawidłowy.

Badanie TSH – przeciwciała TRAb

W diagnostyce chorób tarczycy przydatna jest ocena we krwi obecności przeciwciał przeciwko receptorowi dla TSH (TRAb). Przeciwciał TRAb pozwalają na diagnostykę różnicową autoimmunologicznych chorób tarczycy (np. choroby Gravesa-Basedowa) i innych rodzajów zapalenia tarczycy.

Konsultacja: dr n. med. Karolina Karabin